Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti norposhshaxon voxidova

Pedagogik kuzatish metodi - ushbu metod ta’lim-tarbiya jarayonlarining amaldagi
holati bilan tanishtiradi, ularing oqibat natijalarini bilishga yordam beradi va shu
asnoda yaratilgan yangi kashfiyotlar uchun dalillar, omillar yig’ish imkonini
tuьdiradi. Bu usul ancha murakkab bo’lib, nazarda tutilgan maqsad qanday amalga
oshayotganligini aniqlash, “sub’ekt-sub’ekt” munosabatlarining o’zaro aloqalari,
individual farqlarini qiyoslash uchun ham qo’llaniladi.
Kuzatish metodi qo’yidagi holatlarni nazarda tutadi:
1.
kuzatuv qanday savolga javob berishi kerak;
2.
kuzatuv qanday sharoitlarda o’tkazilishi lozim;
3.
kuzatuvga quyilgan xulq yuzasidan kategoriyalar, tushunchalar taqsimlab
11
Jenks S.The sjciology o f childhood.-London,2002.-26p

---

chiqilganmi, shu tushunchalar yordamida qo’yilgan savolga javob bera oladimi va

h. k;
4.
ushbu kategoriyalar kuzatilayotgan xulqqa mosmi? Ushbu kategoriyalar bilan
ishlash mumkinmi?
5.
bitta pedagogik vaziyatni kuzatgan turli kuzatuvchilar qaydnomalarida shu
kategoriyalarga mos yakdillik borini?
6.
alohida kuzutuvchi qayta kuzatganda shu kategoriyalardan qayta foydalanganmi?
7 huddi shu xulq yuzasidan o’tkazilgan kuzatuvni taqqoslash vaziyatlarida qayta
kuzatish mumkinmi va h.k.
Tabiiy kuzatishda o’rganilayotgan respondentlarning (tadqiq qilinuvchilar)
o’quvchilar, o’qituvchilar, ota-onalarning o’zaro munosabatlari, o’quvchilarning
fanlarni o’zlashtirishlari, ularing xulq-atvori va muammolaridagi o’zgarishiami
hisobga olish va tegishli ta’limiy-tarbiyaviy ta’sir ko’rsatish yo’llarini belgilash
uchun qo’llaniladi Ilmiy kuzatishlar esa nafaqat respondent (o’rganilayotgan
sub’ektlarning tabiiy faoliyatini balki ularning ilmiy dunyoqarashlarini shakllanishi,
fikrlash jarayonining koeffitsienti, kuchini, xulosalar chiqarishdagi faolliklarini
aniqlaydi, ularni tahlil qiladi. Bunday kuzatishlar oqibat natijada pedagogika fani
mazmunini boyishiga sabab bo’ladi. Ilmiy kuzatish orqali respondentlar (bular
maktabgacha tarbiya yoshidagilar, o’quvchi, talabalar bo’lishi mumkin)ning
o’rganilayotgan muammo yuzasidan sifat va son ko’rsatkichlarini aniqlashga
yordam beradi. Bu metod tadqiqotchining pedagogik tajribaning muayyan bir
tomoni va hodisalarini biror maqsadni ko’zda tutib tashkil etiladi. Bunda kuzatishlar
tezligi va soni, kuzatish ob’ekti, vaqti, pedagogik vaziyatlarni kuzatish uchun
ajratiladigan xarakteristika va boshqalar hisobga olinadi.