Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika unversiteti fakultet: tarix mustaqil ish mavzu: Buxoro amirligi (Mang’itlar sulolasi) boshqaruv tizimining asosiy xususiyatlari Bajardi: 402 – guruh talabasi Eminova Zarifa Tekshirdi: Z

Davlat boshqaruv tizimida din alohida o’rin tutgan. Bekliklarda sud va mirshablik ishlari uch toifaga bo’lingan:

• Davlat boshqaruv tizimida din alohida o’rin tutgan. Bekliklarda sud va mirshablik ishlari uch toifaga bo’lingan:
• Qozi — shariat qonunlari asosida hukm chiqaruvchi. Uning qo’li ostida mulozimlari va kotibi bo’lgan.
• Muftiy-shariat ishlari bo’yicha ma’lumotlar beruvchi va fatvo tayyorlovchi ruhoniy. Uning ham qo’l ostida 2-3 tadan yordamchilari bo’lgan.
• Rais—mirshablik ishlari bilan shug’ullangan. Ya’ni islom dini amallariga rioya qkilinishini, savdo, oila, meros va boshqa sohalarni nazorat qilgan.
• Ba’zi rus manbalarida Surxon vohasining bir qismi Xisor vohasi tarkibiga kirganligi hamda u umumiy nom bilan Xisor vohasi deb ham yuritilganligi aytiladi. N.Maevning ma’lumotlariga ko’ra, Xisor vohasida 7 ta: Sherobod, Boysun. Denov, Yurchi, Xisor, Qo’rg’ontepa va Qabodiyon bekliklari mavjud bo’lgan. Bu bekliklardan tashqari Darband, Sarijo’y va Fayzobod amlokliklari bo’lib, ularga amlokdorlar Buxoro amiri tomonidan tayinlangan. Viloyatlarning qozi va raislarini ham amirning o’zi tayinlagan. Boshqa qishloq va shaxar amlokdorlarini beklarning o’zlari tayinlaganlar. Buxoro amirligining sharqiy hududlariga kiruvchi Surxon vohasi amirlikda o’z nufuziga ega bo’lgan.
• XVIII asrning ikkinchi yarmidan XIX asr o’rtalariga qadar Surxon vohasida Sherobod, Boysun, Denov va Yurchi bekliklari mavjud bo’lgan.
• Bu davrda Sherobod bekligida amlokliklar qo’yidagicha taqsimlangan: Tallashkon, Saidobod, Gilambob, Salavot, Jarqurg’on, Sherobod shahri atrofidagi aholi maskanlari, Tallimaron, Boysun bekligi: Boysun, Yaumchi, Rabot, Darband, Sayrob, Xatak, Zarabog’, Poshxurd, Buzravot, Kakaydi amlokliklaridan tashqi l topgan. Denov bekligi: Sina, Qarluq, Pustindara, Xadrasha, Do’rmon, Gardikurgon amlokliklaridan iborat bo’lgan. Yurchi bekligi amlokliklari: Sangardak, Pashor,
• Chambulok va Yurchi shaxrini o’zichiga olgan. Hozirgi kunda ma’muriy jixatdan Surxondaryo viloyati tarkibiga kiruvchi Dashnobod, Sariosiyo, Sarijuy amlokliklari esa Xisor bekligi tarkibida bo’lgan.
• Amir Shoxmurod Zarafshon vodiysi, Amudaryo va Qashqadaryodagi sun’iy sug’orish tizimini qayta tikladi. Buxoro axolisini bojdan, xunarmand-larni kundalik yig’imlardan, mehnat majburiyatidan va soliqdan ozod etuv-chi tarxon yorlig’ini berdi. Xiroj va nikox puli, tarozi haqi va boshqa yig’imlar kamaytirildi. Sud tizimi qayta tuzildi. Davlat hokimiyati mustahkamlandi. Amir Haydar davrida o’zaro urushlar kuchaydi. U Amudaryoning janubiy sohili, yuqori Zarafshon, Shahrisabz va Miyonkolni saqlab qolish uchun kurash olib bordi. Haydar (18001826), Amir Shohmurodning o’g’li, Doniyolbiy otaliqning nevarasi. Uning onasi ashtarxoniylardan Abulfayzxonning qizi Bonu Shams bo’lgan. Buxoro madrasalarida 10 yil tahsil olib, Qur’oni karim sharhi va hadis ilmlarini puxta egallagan. Amir Shohmurod Haydarni Qarshi viloyatiga hokim qilib tayinlagan.