Nuraliyeva xafiza otaevna

Zararsizlantirish usullari va vositalari. 
Dorixonadagi ob‘ektlarni dezinfeksiya qilish uchun mexanik, fizik va 
kimyoviy usullar va vositalardan foydalaniladi. 
1. Dezinfeksiyaning mexanik usuli. 
Bu usul mikroorganizmlarni, shu jumladan patogen va shartli patogen 
mikroorganizmlarni ob‘ektlardan yo‗q qilishga asoslangan. Bunga maxsus 
materiallardan tayyorlangan filtrlar orqali havo va suvni filtrlash; qattiq va 
yumshoq yuzalarni changyutgich bilan tozalashlar kiradi. 
2. Zararsizlantirishning fizikaviy usullari. 
Dezinfeksiyaning bu usulida fizikaviy dezinfeksiya qiluvchi agentlarning 
antimikrob ta‘siri natijasida mikroorganizmlarning o‗limi ta‘minlanadi. Bularga 
yuqori harorat, yuqori chastotali oqimlar, ultratovush, ultrabinafsha va 
ionlashtiruvchi nurlanishlar kiradi. 

---

132 
A) Yuqori harorat. Barcha patogen va shartli patogen mikroorganizmlar past 
haroratlarga chidamli bo‗ladi, lekin ular 100
0
S dan yuqori haroratda tez o‗ladi. 
B) 15 daqiqa davomida 2% li natriy bikarbonat eritmasi qo‗shib distillangan suvda 
qaynatish patogen va shartli patogen bakteriyalarning vegetativ shaklini, 
mikobakteriyalarni, viruslarni, zamburug‗larning o‗ldiradi. Qaynatish asosan 
yuqori haroratda o‗z xususiyatlarini o‗zgartirmaydigan iflos kiyimlarni, idishlarni, 
asbob uskunalarni va boshqa buyumlarni dezinfeksiya qilish uchun tavsiya etiladi. 
V) 160-180
0
C haroratdagi issiq quruq havo mikroorganizmlarning barcha turlari va 
shakllarining o‗limiga sabab bo‗ladi, shuning uchun xam issiq quruq havo 
sterilizatorlarida dezinfeksiyalovchi va sterillovchi vosita sifatida ishlatiladi. 
"Dezinfeksiya" atamasi ko‗proq aseptik tayyorlash jarayonlari uchun ishlatiladi va 
tirik mikroorganizmlar sonini 10
6
marta kamaytirishni nazarda tutadi. 
"Sterilizatsiya" atamasi tirik mikroorganizmlar sonini 10
12
marta kamaytirishni 
nazarda tutadi. 
G) To„yingan suv bug„lari eng faol dezinfeksiyalovchi hisoblanadi, chunki u ishlov 
berilgan ob‘ektlarga chuqur kirib boradi va barcha turdagi mikroorganizmlarning, 
jumladan, spora xosil qiluvchi mikroorganizm shakllarining o‗limini ta‘minlaydi. 
Dezinfeksiyalovchi vosita sifatida 100
0
C haroratda va normal bosimda bug‗ 
dezinfeksiya kamerali sterilizatorlarida ortiqcha bosim ostida dezinfeksiya va 
sterilizatsiya qilish uchun ishlatiladi. Bug‗ sterilizatorlarida suvga to‗yingan bug‗ 
P = 0,05 Mpa ortiqcha bosim bilan ishlatiladi va 110
0
S harorat ostida maxsus ish 
kiyimlarni, laboratoriya idishlarni va boshqalarni dezinfeksiya qilinadi. 
Dezinfeksiya kameralarida to‗yingan suv bug‗lari yordamida kiyimlarni, ichki 
kiyimlarni, laboratoriya anjomlari va boshqa buyumlarni dezinfeksiya qilish
amalga oshiriladi.
D) Ultrabinafsha nurlanish. Dorixonalarning ishlab chiqarish xonalari tarkibini 
tayyorlashga nam tozalashdan so‗ng, havoni dezinfeksiya qilish, ya‘ni 
ultrabinafsha nur yordamida dezinfeksiya qilish kiradi. Shuni nazarda tutish 
kerakki, ayrim xollarda havo va yuzalarning ifloslanishi tezda ortishi mumkin, 
masalan, pol yuzasida umumiy mikroblar soni 3-4 soatdan keyin dastlabki holatga 

---

133 
etadi. Shuning uchun buyum va asboblar yuzalarini va havoni ultrabinafsha nur 
bilan qo‗shimcha zararsizlantirish talab qilinadi, natijada havoning ifloslanishi 90-
98% ga kamayadi. Chang yoki qum donachalari mikroorganizmlarga ultrabinafsha 
ta‘sirini kamaytiradi, ultrabinafsha nurlar faqat toza, changsiz havo va toza 
yuzalarni dezinfeksiya qilishda samarali bo‗ladi. 205nm dan 315 nm gacha bo‗lgan 
to‗lqin uzunligidagi UB nurlar bakteriotsid ta‘sir qilish xususiyatiga ega. 
Bakteritsid ta‘sir qiluvchi ultrabinafsha lampalarni xar xil kuchlanishlari (15, 30, 
60 vatt) mavjud. Ushbu UB 
nurlarning mikrob hujayralariga ta‘siri DNKning 
xujayra yadrolarida modifikatsiyalovchi fotokimyoviy zararlanishi va keyinchalik 
mikroorganizmlarning nobud bo‗lishi bilan namoyon bo‗ladi. UB nurlar 
bakteriyalar va viruslarga qarshi eng faol bo‗lsada, zamburug‗lar va spora hosil 
qiuvchi bakteriyalarga ta‘sir kuchi sustdir. 
Ultrabinafsha nur manbalari - bularga past va yuqori bosimli simob 
lampalari va ksenon impulsli lampalar kiradi.