O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent – 202

9-mavzu:Yuklar va ularni toifalash 
Reja 
1.
Yuklarvauningturiari
2.
Yukningaylanishivayukoqimi
3.
Yuklarni paket usulida tashish
 
Yuklarvauningturiari
 
Transport yuklari
deb, yuk jo‘natuvchi yuk qabul qiluvchiga tashib berish 
uchun olingan barcha predmetlarga aytiladi. 
Transport yuki tovar va taradan tashkil topadi. 
Tara
deb, yukni ortish-tushirish, 
saqlash jarayonlarida uning buzilishidan asraydigan va bu jarayonlarni 
osonlashtiradigan har xil qurilmalarga aytiladi (yashiklar, tagliklar, konteynerlar, 
shisha idishlar va hokazo)( 3-rasm).
Taralar qattiq, yarim qattiq va yumshoq turlarga bo‘linadi.
Yukning o‘z og‘irligi – 
netto
, taraning og‘irligi – tara, yuk va taraning og‘irligi 
brutto
deyiladi.
Transport yuklari quyidagi turkumlarga ajratiladi: 
1. 
Tarasi bo‘yicha:
–
Tarasiz yuklar (qum, tuproq va hokazo); 
–
Tarali yuklar (uy-ro‘zg‘or buyumlari, shisha idishlarva hokazolar, yashik super 
tara hisoblanadi). 
2. 
O‘lchami bo‘yicha: 
– gabaritli yuklar; 
–
Gabaritsiz yuklar; 
–
Gabaritsiz yuklar (eni 2,5 metrdan, balandligi 3,8 metr dan, avtomobil orqa 
bortidan 2 metrdan ortiq chiqadigan yuklar).
3. 
Bitta yukning og‘irlik o‘rni bo‘yicha:
– normal yuklar (donali yuklar uchun bir yuk og‘irligi 250 kg gacha, 
yumalaydigan yuklar uchun 400 kg dan oshmaydigan yuklar). 
4. Yuk ortish-tushirish ishlarini bajarish usuli bo‘yicha:
–
Sochiluvchan yuklar (shag‘al, qum, tuproq va hoka-zo); 
–
Donali yuklar; 
–
Quyiladiganyuklar( suyukliklar). 
6.
Avtomobil yuk ko‘taruvchanligidan foydalanish dara- jasi bo‘yicha 
yuklar 4 sinfga bo‘linadi:
6-jadval