O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent – 202

 
6. Bir guruh marshrutdaishlovchi transport vositalari o‘rtacha ish 
ko‘rsatkichlari 
Bir guruh marshrutda 
ishlovchi 
transport 
vositalarining 
o‘rtacha ish 
ko‘rsatkichlari barcha hisobiy avtomobillar saroyi ko‘rsatkichlari bo‘lib, uni o‘rtacha 
(algebraik) miqdor qilib aniqlaniladi. 
1.avtomobillarni o‘rtacha hisobda ishda bo‘lish vaqtini barcha marshrutlarda 
ishlangan avtomobil-soat umumiy soni, ayni marshrutdagi ishlangan avtomobillar 
soniga nisbat qilib aniqlaniladi: 
.
.
2
1
.
.
2
2
1
.
n
э
э
э
n
иш
n
э
иш
э
иш
э
э
иш
э
урт
иш
А
А
А
Т
А
Т
А
Т
А
А
Т
А
Т











Yuqoridagi misol uchun bu ko‘rsatkich 
.
27
,
12
6
33
55
14
8
,
12
6
4
,
11
33
68
,
13
55
6
,
11
14
.
соат
Т
урт
иш












2.avtomobillar saroyi bo‘yicha bir kunlik o‘rtacha qatnov- masofasini avtomobil-
kilometrda bosib o‘tilgan masofalar umumiy miqdorini, avtomobillar umumiy soniga 
nisbat qilib aniqlanadi. 
.
.
2
1
.
.
2
.
к
n
э
э
э
n
сут
n
э
сут
э
сут
э
э
сут
э
урт
А
А
А
L
А
L
А
L
А
А
L
А
L












Yuqoridagi misol uchun bu ko‘rsatkich 
.
163
6
33
55
14
200
6
125
33
174
55
198
14
.
к
км
L
урт













---

502
3.yo‘ldan foydalanish koeffitsienti o‘rtacha miqdori barcha marshrutlardagi yukli 
qatnovlar umumiy miqdorini umumiy qatnovlar miqdoriga nisbati qilib aniqlaniladi 
.
.
.
2
2
1
1
.
.
2
2
1
1
n
сут
n
э
сут
э
сут
э
n
юк
n
э
юк
э
юк
э
сут
э
юк
э
урт
L
А
L
А
L
А
L
А
L
А
L
А
L
А
L
А













Ayni koeffitsientni quyidagi formula bilan aniqlash mumkin 
.
.
.
2
2
1
1
.
.
2
2
2
1
1
1
n
сут
n
э
сут
э
сут
э
n
n
юк
n
э
юк
э
юк
э
сут
э
юк
э
урт
L
А
L
А
L
А
L
А
L
А
L
А
L
А
L
А

















Unda yuqoridaga misol uchun bu ko‘rsatkich 
707
.
0
200
6
125
33
174
55
198
14
45
.
0
200
6
96
.
0
125
33
725
.
0
174
55
505
.
0
198
14




















ўрт

4.yuk ko‘tarish qobiliyatidan foydalanish koeffitsientining o‘rtacha qiymatini 
quyidagi formula bilan aniqlaniladi 
.
2
2
1
1
2
1
n
n
n
урт
Y
Q
Y
Q
Y
Q
Q
Q
Q
Y









Yuqoridagi misol uchun bu ko‘rsatkich 
.
87
,
0
8
,
0
20000
0
,
1
20000
6
,
0
12000
8
,
0
16000
0
,
1
20000
0
,
1
30000
20000
20000
12000
16000
20000
30000












урт
Y
5. Texnik tezlikning o‘rtacha qiymati quyidaga formula bilan aniqlanadi 
соат
км
V
L
V
L
V
L
L
L
L
V
Tn
СУТn
T
СУТ
T
СУТ
СУТn
СУТ
СУТ
ўрт
/
....
....
2
2
1
1
2
1







Tayanch iboralar: 
Mayatnikli marshrut, xalkasimon marshrut, masofasidan foydalanish, harakat 
tezligi, yo‘ldan foydalanish koeffitsienti, klassli yuk, yukli qatnovlarini soni, texnik 
tezlik. 
Nazorat savollari: 
1. Orqa yo‘nalishga yuksiz qatnovchi mayatnikli marshrut 
2. Orqa yo‘nalishga yukli qatnovchi mayatnikli marshrut 
3. Orqa yo‘nalishda qisman yukli qatnovchi mayatnikli marshrut 
4. Xalkasimon marshrutda 
5. Bir guruh marshrutda yuk tashuvchi transport vositalari ishini xisoblash 
6. Bir guruh marshrutdaishlovchi transport vositalari o‘rtacha ish ko‘rsatkichlari 

---

503
 
15-mavzu. Yuk tashishni tashkil etish tizimlari 
Reja: 
1.
Hajmi katta bir turli yuklarni tashish. 
2.
Kam miqdordagi yuklarni tashish. 
3.
Konteyner va tagliklarda yuk tashishni tashkil etish. 
4.
Konteynerlar maydoni va almashtirish punktlari 
1. Bir turli hajmi katta yuklarni tashish 
Avtomobil transportida bir turli juda ko‘p hajmdagi quyidagi yuklar: qishloq 
xo‘jaligi mahsulotlari (g‘alla, qand lavlagi, paxta xom ashyosi, turli sabzavotlar), har 
turdagi yonilg‘ilar (toshko‘mir, yog‘och, torf), qurilish materiallari (tuproq, qum, 
shag‘al, tosh maydasi, g‘isht, panellar, fermalar, yog‘och materiallari) va boshqalar 
tashiladi. 
Bir turli juda ko‘p hajmdagi yuklarni tashishda ortish-tushirish punktlarining 
joylashuvi, amaldagi yuk oqimining tuzilishi va quvvati o‘zgarmas bo‘ladi. Yuk 
oqimining o‘zgarishi rejali bo‘lishi mumkin. Yuk hajmining ko‘pchiligi, o‘zgarmas 
ortish-tushirish punktlari o‘rtasida tashish, yuk oqimining, yuk oqiminingjadalligi 
tashishni bir oylik va tezkor (smena-sutka) rejalarga tayangan holda ishlab chiqilgan 
harakat chizmalari yordamida tashkil etishga yordam beradi. Ortish-tushirish 
ishlarining yaxshi va aniq tashkil etilishi marshrutli tashishlarni transport vositalari 
jadvali va harakat chizmasi bilan bajarish imkonini beradi. 
Bir turli ko‘p miqdordagi yuklarni tashishda avtopoezd va maxsus transport 
vositalarini ishlatish alohida ahamiyatga ega. Ularni qo‘llash ish unumdorligini 
oshiradi. Tirkamalar soni etarli darajada bo‘lsa, tashish samarasi oshadi. Marshrutli 
yuk tashishda avtopoezdlarni qo‘llash avtomobillar tortish kuchidan yaxshiroq 
foydalanish va transport vositalarining umumiy yuk ko‘taruvchanligini oshirish 
imkonini beradi. Bularning natijasida tashish tannarxi kamida 20 % arzonlashadi. 
Yuk tashishni marshrutlash ahamiyati, ayniqsa qishloq xo‘jalik mahsulotlari 
yig‘im-terim, tayyorlashda hamda ulkan qurilish ob’ektlari yukini va shunga 
o‘xshashlarni tashishda alohida ahamiyatga ega.