O. T. Husanov konstitutsiyaviy
-§. Huquq va erkinliklarni sud orqali himoya qilish. Sudga
Yüklə 10,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4-§. Huquq va erkinliklarni sud orqali himoya qilish. Sudga
shikoyat qilish huquqi Huquqiy davlatda fuqarolarning huquq va erkinliklarini ta’minlashning eng asosiy va samarali vositasi huquq va erkinliklarning sud tomonidan ta ’minlanishidir. Aslida, sud tomonidan huquq va erkinliklarning ta ’minlanishi ham huquq va erkinliklar davlat tomonidan ta’minlanishining bir ko‘rinishidir. Lekin sudning boshqa hokimiyatlardan mustaqilligi, faqat qonunga bo‘ysunishi o‘rnatilganligi himoyaning samarali bo‘lishini ta ’minlaydi. Bundan tashqari, sud fuqarolarning huquq va erkinliklarini hatto davlatdan, uning organlaridan ham himoya qiladi. Shuning uchun fuqarolarning huquqlari sud tomonidan himoya qilinishi, sudga shikoyat qilish huquqi kafolatning alohida, ta’sirchan shakli sifatida Konstitutsiyada maxsus moddada mustahkamlangan. 44-moddada: «Har bir shaxsga o‘z huquq va erkinliklarini sud orqali himoya qilish, davlat organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalarining 141 g ‘ayriqonuniy xatti-harakatlari ustidan sudga shikoyat qilish huquqi kafolatlanadi», - deb belgilangan. Bu moddaning mazmuni shuni ko‘rsatadiki, fuqarolar o‘zlarining har qanday huquq va erkinliklarini himoya qilish uchun sudga shikoyat qilish huquqiga ega. Bunday huquq fuqarolarning huquqlari davlat organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari tomonidan g ‘ayriqonuniy xatti-harakat oqibatida buzilgan taqdirda amalga oshiriladi. Sudga shikoyat qilish huquqi kafolatlanadi. Kafolatlar «Sudlar to‘g ‘risida»gi, «Fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini buzadigan xatti-harakatlar va qarorlar ustidan sudga shikoyat qilish to‘g ‘risida»gi qonunlarda ko‘zda tutilgan. Sud hokimiyati organlarining asosiy vazifasi sobiq tuzum dagi singari jazolash bo‘lmasdan, qonunlarga asosan fuqarolar huquq va erkinliklari hamda qonuniy manfaatlarini har qanday tajovuzlardan himoya qilish hisoblanadi. Sudlarga shikoyat qilish tartibini belgilovchi qonun esa, har qanday hollarda sudga buzilgan huquqlarini tiklashni, tegishli organ, mansabdor shaxs, jam oat birlashmalarining noqonuniy hujjatlarini bekor qilishni so‘rab murojaat qilish mumkinligini belgilagan. Fuqarolar o‘z huquq va erkinliklari oshkora buzilganda (agar fuqaro shunday xulosaga kelgan taqdirda), huquq va erkinliklarining amalga oshishiga to‘sqinlik qiluvchi holatlar mavjud bo‘lsa, zimmasiga qonunlarda ko‘zda tutilm agan vazifalar yuklansa, sudga murojaat etishga haqlidir. Qonunda shikoyatni qaysi sudga berish tartibi, sudga murojaat qilish muddatlari, murojaatni ko‘rib, hal qilish tartibi va muddatlari belgilab qo‘yilgan. Sud shikoyatni ko‘rib chiqib, u asosli bo‘lsa, shikoyatni qondirish, qisman qondirish haqida, shikoyat asossiz bo‘lsa, uning asossizligini isbotlab, qaror qabul qiladi. Shikoyat qondirilganda sud shikoyatga sabab bo'lgan xatti-harakatni, qarorni to‘xtatish, bekor qilish haqida qaror chiqaradi. Sudning chiqargan qarorini bajarish barcha organlar va mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari uchun majburiydir. Sud o‘z qarorida shikoyatni qondirish bilan birga, fuqarolarga yetkazilgan moddiy va ma’naviy zararlarni qoplash choralarini ko‘radi. Fuqaro bergan shikoyati yuzasidan sudning chiqargan qaroridan norozi bo‘lsa, yuqori sudga belgilangan tartibda shikoyat bilan murojaat qilish huquqiga ega. Bu shikoyat endi shikoyatni ko‘rgan sud xatti-harakati va qarori ustidan ham norozilikdan iborat bo‘ladi. Fuqarolarning sudga murojaat qilish huquqi to‘la ta’minlangandagina huquq va erkinliklarning kafolati to‘la bo‘lishi mumkin. Shuning uchun sud-huquq sohasida olib borilayotgan islohotlar bu masalani yanada takomillashtirish choralarini belgilamoqda va shunga erishilmoqda. Sud tizimidagi ko‘pgina muammolarni hal qilishning va uni chinakam fuqarolik huquqini himoya qilish vositasiga aylantirishning eng muhim omili, sudlarning haqiqiy mustaqilligini ta ’minlashdir. Yüklə 10,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|