O. T. Husanov konstitutsiyaviy

5-§. Siyosiy institutlar, mafkuralar va fikrlar xilm a-xilligi
Bizning xalqimiz rasmiy jihatdan sotsialistik respublika deb hisoblangan 
davlatda yashagan. U davlatda qonun hukmronligi emas, mafkura hukmronligi 
o‘rnatilgan edi. Mafkura ham yagona kommunistik mafkura bo‘lib, u o‘zbek xalqi 
m a’naviyatiga, turm ush tarziga, qadriyatlariga mutlaqo zid edi. Shu saboqlardan 
to‘g ‘ri xulosa chiqarib, mustaqil davlatchiligimizni shakllantirishda, uning 
huquqiy asosi bo‘lmish Konstitutsiya qabul qilinganda mafkura hukmronligiga, 
ya’ni yakka m afkuraning jamiyatda amal qilishiga barham berildi.
Natijada, Konstitutsiyada: « 0 ‘zbekiston Respublikasida ijtimoiy hayot siyosiy 
institutlar, mafkuralar va fikrlarning xilma-xilligi asosida rivojlanadi.
77

---

* *
jnafkura davlat mafkurasi sifatida o‘matilishi mumkin emas», — degan 
qoi a ornatildi (12-modda). Bu ijtimoiy hayotdagi munosabatlarda, Konstitutsiyaviy 
tu z u m d a mutlaqo yangi rivojlanishni, taraqqiyotni ta’minlovchi muhim omil edi.
iyosiy institutlar xilma-xilligining amaliy ifodasi sifatida, jamiyatda 
ко ppartiyaviylik vujudga keldi. Nodavlat tashkilotlar tizimi shakllandi va ular 
ijtimoiy hayotda o‘z o‘rniga ega bo‘ldi.
D avlat siyosiy institutlar uchun normal siyosiy makon yaratib berishi, ular 
esa, ijtimoiy g u ru h la r n in g manfaatlarini ifodalashi va himoya qilishga qodir 
bo lishi zarur. Prezidentim izning «Siyosiy partiyalar mavjud bo‘lishining asosiy 
va birdan-bir prinsipi davlatning konstitutsiyaviy m e’yorlarini hurm at qilish 
va ularga rioya etishdan iborat bo‘lm o g ‘i lozim»1, - degan so‘zlari siyosiy 
p artiy ala rn in g konstitutsiyaviy tuzu m d ag i o‘rniga berilgan to‘g ‘ri bahodir.
0 ‘zbekiston Konstitutsiyasida m a fk u ra g a m unosabat ham huquqiy davlat 
nazariyasidan kelib chiqib hal qilingan.
M afk u ra - jam iyatdagi m uayyan siyosiy, huquqiy, axloqiy, diniy, badiiy, 
falsafiy, ilmiy qoidalar, fikrlar va g ‘oyalar majmuidir2, deb e’tirof etsak, albatta, 
u turli-tum an bo‘lishi kerak, d egan xulosa paydo bo‘ladi. Barchaga yagona 
m afkurani singdirish u la rn in g qarash lariga zid holat bo‘ladi. Shuning uchun, 
0 ‘zbekistonda m afkura va fikrlar xilma-xilligi konstitutsiyaviy darajada o‘rnatildi. 
Bu yagona m a fk u ra n in g hu km ro n bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaydi. Biron mafkuraning 
davlat m afkurasi sifatida o‘rnatilishi to talitariz m g a olib keladi.
Ijtimoiy hayot m a fk u ralar xilma-xilligi asosida rivojlanishining belgilanishi 
m a fk u ra n in g ajralm as qismi bo‘lmish fikrlar xilma-xilligini ta ’minlaydi.
Jam iy at rivojini t a ’minlovchi asosiy vositalardan biri fikrlar xilma-xilligi, 
bahs-munozaralardir.
Siyosiy in stitu tla rn in g xilma-xilligi 
fikrlar xilma-xilligini ta’minlovchi 
vositalardandir.
Siyosiy, iqtisodiy m a salalarn i to ‘g ‘ri hal qilishda turli fikrlar bo‘lishi, albatta, 
zarur. Fikrlar xilma-xilligi h a m m a sohada foydalidir. Ayniqsa, turli fikrlilik 
parlam ent faoliyatida m u h im rol o‘ynaydi. U n ing natijasida m ukammal qarorlar 
qabul qilinadi, xato va kam chiliklarga yo‘l qo‘yilmaydi.
Fikrlar xilma-xilligi am al qilm agan jamiyat, davlat inqirozga mahkum bo‘ladi. 
Bu sobiq Ittifoq misolida o‘z isbotini topgan. Qaysi m am lakatda erkin fikrlash, 
xilma-xil q arash la r mavjud bo‘lsa, shu m a m lak a tla rn in g rivojlanayotganligini 
ko‘rish m u m k in . S h u n in g uchun m a m lak a td a barcha jabhalarda, hokimiyat 
miqyosida, siyosiy faoliyatda fikrlar xilma-xilligi bo‘lishiga ahamiyat berilmoqda. 
B u n in g natijasida fuqarolar h am jam iyatda o‘z o‘rniga ega ekanligim his qiladi. 
U la rn in g fikri, so‘zi inobatga olinishiga ishonch hosil qiladi, erkin shaxs sifatida
nam oyon bo‘ladi.