O. T. Husanov konstitutsiyaviy

1 Karimov I.A. O 'zb ek iston XXI asr bo'sag'asid a: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot
kafolatlari. - Т.: « 0 ‘zb ek iston ». 175-bet.
2 M illiy istiqlol g ‘o yasi. Darslik. - Т.: «A kadem iya», 2 0 0 5 . 35-bet.
78

---

0 ‘zbekistonda siyosiy institutlar va fikrlar xilma-xilligi Konstitutsiyada hech 
qaysi mafkura davlat mafkurasi sifatida o‘rnatilishi mumkin emas, degan qoida 
asosida kafolatlanadi. Biror-bir mafkura davlat mafkurasi sifatida o‘rnatilsa, 
unda fikrlar xilma-xilligi to‘g ‘risida gap bo‘lishi mumkin emas. Chunki bunga 
hukmron mafkura aslo yo‘l qo‘ymaydi.
6-§. 0 4zbekistonda demokratiya prinsiplari va shakllari
Ijtimoiy hayotda eng ko‘p ishlatiladigan so‘z demokratiya bo‘lib, uning 
lug‘aviy m a’nosi yunoncha «democratia» - xalq hokimiyati, «demos» - xalq, 
«kratos» - hokimiyat so‘zidan kelib chiqadi.
Hozirgi davrda mazkur atama asl ma’nosiga ta ’sir qilmaydigan tarzda, turli 
tushunchalarga tatbiq qilinadi. Ba’zi manbalarda demokratiyaga xalq hokimiyati 
siyosiy liberalizmga, fuqarolar tinchligi va erkinligiga asoslangan inson 
huquqlaridan mahrum qilmaydigan davlat tuzilmasining shakli sifatida qaralsa1, 
ba’zi manbalarda demokratiyaga xalqni hokimiyat manbasi sifatida e’tirof etgan 
siyosiy tu z u m 2, deb qaraladi.
Har ikki tushuncha ham demokratiyaning mazmunini ochib beradi.
0 ‘zbekiston 
Respublikasi 
Prezidenti 
demokratiyaga 
hozirgi 
zamon 
talablaridan, milliy xususiyatlardan kelib chiqib quyidagi ta’rifni beradi: 
«Haqiqatan ham, demokratiya faqat nazariya yoki siyosiy jarayongina bo‘lib 
qolmay, shu bilan birga, xalqning turm ush tarzi va uning butun ruhiyati, 
a n ’analari, madaniyati, psixologiyasining xususiyatlari hamdir»3.
Konstitutsiyamizning 13-moddasida: « 0 ‘zbekiston Respublikasida demokratiya 
umuminsoniy prinsiplarga asoslanadi, ularga ko‘ra inson, uning hayoti, erkinligi, 
sha’ni, qadr-qimmati va boshqa daxlsiz huquqlari oliy qadriyat hisoblanadi.
Demokratik huquq va erkinliklar Konstitutsiya va qonunlar bilan himoya 
qilinadi», - deb belgilangan.
Demokratiya to‘g ‘risida turli fikrlar bo'lgani singari uning belgilari, prinsiplari 
to‘g ‘risida ham shuncha fikrlar mavjud. Ayrim manbalarda demokratiyaning 
belgisi, prinsiplari qatoriga ko‘pchilik hokimiyati va unda ozchilikning huquqini 
hurmatlash; asosiy davlat organlarining saylab qo‘yilishi; fuqarolarning erkinligi 
va siyosiy huquqlarining mavjudligi; qonun ustuvorligi; hokimiyat bo‘linishi 
prinsipining mavjudligi ko‘rsatilsa, boshqa manbalarda bularga qo‘shimcha qilib, 
hukum atning xalq irodasi bilan tuzilishi; fuqarolar huquq va erkinliklarining 
kafolatlari mavjudligi; erkin va halol saylovlarning mavjudligi; odil sudlovning 
mavjudligi; hukumatni konstitutsiyaviy cheklashning mavjudligi; ijtimoiy, 
siyosiy, iqtisodiy liberalizm mavjudligi ko‘rsatiladi. Bular demokratiyaning qay 
darajada ekanini ko‘rsatuvchi belgilar hisoblanadi.