O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

3.1. 1 -9 -sin fla r d a m ehnat ta ’lim i, kasb tanlashga
yo‘llashning mazmuni
Reja:
1. M e h n at t a ’lim in in g m aq sa d va vazifalari.
2. 1—4 - s i n f o 'q u v c h ila rin in g tayyorgarlik darajasiga q o 'y ila d i­
gan z a ru riy talablar.
3. 5—7-sinflarda y o 'n a lis h la r b o 'y ic h a u m u m iy m e h n a t ta y y o r­
garligi.
4. 8—9 - s in fla rd a kasbiy tay y o rg a rlik ka c ha bo'lgan ja r a y o n n in g
m a z m u n i.
5. 8—9 - s i n f o 'q u v c h ila rin i k a s b -h u n a r g a yo'n altirish asoslari.
Tayanch iboralar: aqliy va jism o n iy m e h n a t turlari, shaxsiy 
sifat va ta fa k k u rn i rivojlantirish, yangi texnika, ilg'or tex no log i­
ya, raq o batbardo sh kadr, xalq h u n a rm a n d c h ilig i kasblari, tarixiy 
yodgorliklar, a s b o b -u s k u n a la r, jih o zlar, m oslam alar, k o m p o -
zitsiya, ijodiy qobiliyat, kimyoviy va fizik-texnologik jarayon lar, 
kasblar tasnifi.
1. 
M e h n a t t a ’limining m aqsad va vazifalari. M e h n a t t a ’lim in i n g
m aq sa d i o 'q u v c h ila rn i aqliy va jism o n iy m e h n a t turlari, j a r a y o n ­
lari h a m d a kasblar bilan ta n is h tiris h , ulard a dastlabki m eh n a t 
k o 'n ik m a la r i va m a la k a la rin i, m e h n a tg a qiziqish va m e h n a ts e -
varlikni s h a k lla n tirish , u la rn i m e h n a t va kasblarni qadrlashga, 
u la r n in g a h a m iy a tin i tu s h u n is h g a o 'rgatish, ongli ravishda kasb 
ta n la s h g a tayyorlash orqali kasbgacha tay yorgarliklarini am alga 
o shirish h a m d a jam iy a t va shaxs farovonligi yo'lida m e h n a t faoli- 
yatiga q o 'sh ilishlariga im k o n beru v ch i shaxsiy sifat va tafa k k u rla - 
rini rivojlantirishdan iborat.
M e h n a t t a ’lim in in g vazifalari:
— 
turli ishlab ch iq a rish sohalari m a z m u n ig a taalluqli d a s t­
labki m a ’lu m o tla rn i o'rg atish , o 'lc h a s h -te k s h iris h asbo b la rid a n , 
m a ’lu m ot m a n b a la r id a n foydalana olish, m e h n a t a m a liy o tla rin i 
bajarish, erishilgan m e h n a t natijalarin i b elgilangan tala b la r bilan 
taqqo slash orqali xulosa ch iq a rish g a o'rgatish;
60

---

— xalq x o 'jalig in in g turli so h a la rid a ish la tila diga n te x n ik a va 
texnolo giy alar t o ‘g ‘risida b ilim la r berish, in so n faoliy atinin g turli 
so halari bilan a m a liy m e h n a t orqali y a q in ro q ta n is h is h la rig a i m ­
kon yaratish;
— m e x a n iza tsiy a lash tirilg a n va e lektrlashtirilgan vositalar bilan 
ish la sh n i, texnologik bilim va m a la k a la rn i, m e h n a t q o n u n c h ilig i, 
xavfsizlik texnikasi, sanitariya-gigiy en a q o idalari asoslarini;
— o 'q u v c h ila rn i b o z o r iqtisodiyoti q o n u n iy atla ri talablari a s o ­
sida sifatli, r a q o b a tb a rd o s h iste’mol m ollari, m e h n a t m ah s u lo tla ri 
yetishtirish va yetishtirilgan m a h s u lo tla rn i iste’m o lc h ila rg a yet- 
kazish vositalarini o'rgatish, ish b o sh q a ru v (m enejerlik) usullari, 
h o m iy lik , ish b ila rm o n lik sifatlarini sh a k lla n tiris h va rivojlantirib 
borish;
— o 'q u v c h ila rd a bilim ga intilish va m e h n a tg a m u h ab b a t, 
m e h n a t kishisiga n is b a ta n h u r m a t hissini singdirish, u la r n i ja - 
m o a tc h ilik , Vatanga sa d o q at r u h id a tarbiyalash;
— xalq h u n a r m a n d c h i l ig i kasblarini o'rgatish orqali x a lqn ing
m illiy r u h in i , yashash tarz in i, a n ’a n a la rin i tiklash va rivojlanti- 
rish. M illiy qadriyatlar, tarixiy yodgorliklar, xalq u s ta la rin in g boy 
m ero sin i o'rgatish, u la r d a n o 'z am aliy faoliyatlarida foydalanish 
k o 'n i k m a l a r in i m u s ta h k a m la s h ;
— yangi ishlab chiqarish va axborot texnologiyalari, yangi 
tex n ik a va j ih o z la r n in g q o 'lla n ilish i s o h a la rin i zam o n a v iy t a ­
lablar d arajasida va j a h o n tajribalariga m os holda o 'rg a n is h la rin i 
t a ’m in la s h ;
— turli so h alarg a oid kasbiy faoliyat tu rla rid a q o 'lla n ila d ig a n
a s b o b -u s k u n a la r, jih o z la r, m o s la m a la r d a n fo y d ala n ish n i o'rgatish;
— o 'q u v c h ila rd a u m u m m e h n a t k o 'n i k m a va m ala k a la rin i 
s h a k lla n tiris h , u la r n in g qiziqishi, qobiliyati, kasbiy m oyilliklariga 
ko'ra, k a s b - h u n a r tu rla rin i tan la s h g a asos b o 'la d ig a n sifatlarni, 
u m u m m e h n a t m a d a n iy a tin i s h a k lla n tirish va rivojlantirish.
2. 
1—4 - s in f o'quvchilarining tayyorgarlik darajasiga q o‘yiladi- 
gan z a ru riy talablar. O 'q u v c h ila r q og'oz ishlab c h iq a r is h n in g
tex n ik bosqich lari, u l a r n in g yaratilish ja ra y o n la ri to'g'risida 
m a ’lum otga ega bo'lad ilar, q og'oz bilan ishlash usullari, qog'oz 
tu rla ri va u la r n in g o'zig a xos xususiyatlari, q o g'oz ishlab c h iq a r­
ish yo 'n alishi b o 'y ic h a kasb egalari h aqida u m u m i y tu s h u n c h a -
larni, q o g'oz tu rla rid a n foydalanib, g e o m e trik s h a k lla r asosida 
qirqish, yelim lash, b u k lash u su lla rid a turli o 'y in c h o q la r, hayvon
6i

---

va p a rra n d a la r, m a n z a r a , kom pozitsiya h a m d a t a b r ik n o m a la r
tayyorlash m alak asin i egallash.
G a z la m a va tolali m a te ria lla r bilan ishlashda c hok tu rla rid a n
n a m u n a la r , y u m s h o q o ‘y in c h o q la r tikish 
h a m d a turli kiy im - 
larni t a ’m irlash ishlarini bajarish. T o ‘qish va u n in g turlari, as- 
b o b - m o s la m a la r d a n xavfsizlik tex n ik a qoidalariga rioya q ilingan 
holda foydalanish. X alq h u n a r m a n d c h ilig i yo'nalishi b o 'y ich a
k a s h ta c h ilik n in g eng s o d d a e le m en tlarin i tikish.
O 'q u v c h ila r n in g ijodiy q o b iliyatlarini texnik m o dellash tirish 
orqali rivojlantirish. S o d d a turli texnikaviy m o sla m a la rn i yasash.
O 'q u v c h ila r n in g loy yoki p lastilin b ilan ishlash k o 'n i k m a l a r in i
o'stirish. Plastilin va loydan turli o 'y in ch o q la r, ha yk a lc ha la r y a ­
sash k o 'n ik m a la r in i egallashi.
Tabiiy m a te ria lla r b ilan ishlash ja ra y o n id a o 'q u v c h ila rn in g
tasavvuri, ijodiy qobiliyatini o 'stirish , chiq indi va badiiy m a te -
riallard an turli qirqish, yelim lash , q o 'zg'alu vchan va q o 'z g 'a lm a s
biriktirish usullari orqali h ayvonlar, p a rr a n d a , qushlar, uy-ro 'z g 'o r 
b u y u m la ri, qiziqarli o 'y in c h o q la r yasash k o 'n ik m a s in i egallash.
B osh la n g'ic h s in f o 'q u v c h ila rid a m illiy badiiy q urish-yasa sh
s a n ’a tin in g sodda elem entlari asosida applikatsiya, m o z a ik a usul- 
laridan foydalanib, m a n z a r a , b u y u m la r d a n kom pozitsiya q u rish - 
yasash m ala k asin i egallash.
1 -sinf.