O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol
Yüklə 3,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1
Ahm ad Yassaviy. Hikmatlar. Toshkent, 1991, 79—82, 90—92-betlar. 241 hikmatlar islom diniga kirgan mahalliy xalq uchun Qur’oni Karim, Hadisi Sharif mazmunini tushunib olishga katta yordam beradi. Ahmad Yassaviy hikmatlar to ‘plamida «o‘lmasdan burun o‘lish» g‘oyasini olg‘a suradi. Ushbu tezis asosida insonning dunyo lazzatlaridan voz kechishi, ya’ni o ‘zligidan voz kechib, o‘zini har tomonlama qiynab, o ‘ziga o‘limni yaqinlashtirishi, tirik murdaga aylanishi, o‘lim bilan hayot o ‘rtasidagi faoliyatini tushuntirish fikri yotadi. Ana shunday holatni o‘rta asrning mashhur shoiri «fano», deb ataydi. Fano deganda, yo‘q bo‘lish, tug‘ilish, o‘lish, o‘zligidan voz kechib, Xudo bilan birikishni tushunadi1. 0 ‘lmasdan burun o ‘lish, foniylikning asosiy prinsip- laridan biridir. U olg‘a surgan fano konsepsiyasini takabburlikka qarshi hokisorlik, deb tushunish mumkin. Boshqacha qilib ayt- ganimizda, fano inson shaxsini har tomonlama ulug‘lashga qil ingan xayoliy da’vatdir. Ahmad Yassaviyning eng muhim asari «Shajarai Saodat»dir. Kitobda qayd etilishicha, tasawufning «nasabnoma», «zikri jahri- ya», «zikri arra» kabi usullari bo‘lgan. Shoirning o‘zi «jahriya zikr» maktabiga asos solgan. «Shajarai Saodat»da hikmatxonlik o ‘zining eng baland cho‘qqisiga ko‘tarilgan. Oqibatda, Buxoro- ning nafaqat masjid-u madrasalarida, balki aholi o‘rtasida ham hikmatxonlik avj olib boraverdi. Hatto ayrim masjidlarda hik matxonlik o‘tkazish uchun alohida xonalar tashkil etildi. XII asrda shakllangan hikmatxonlik odamlami Haq va haqiqat yo‘liga boshqarishga, Qur’oni Karim, Hadisi Sharif talablarini ommaga yetkazishda, shubhasiz, katta ahamiyatga ega bo‘ldi. Ahmad Yassaviy ba’zi ma’lumotlarga qaraganda, mingdan ortiqroq hik- mat yozgan. Ushbu hikmatlar keyinchalik «Devoni hikmat» nomli alohida kitob tarzida chop etilgan2. Yassaviy hikmatlarida ta’kidlanishicha, inson shaxsidagi sal- biy illatlarni vujudga keltiruvchi sabablardan biri — nafsdir. Nafs tufayli insonda ochko‘zlikka, o‘g‘rilikka mayl hosil bo‘ladi. Nafs domiga giriftor bo‘lgan kishi har qanday qabohatdan qaytmay- di3. Mutafakkirning fikriga muvofiq, bunday badbaxtlikka zarba beruvchi qudrat sabrdir. Qanoat hosil qilish, boriga shukur qilish, Yüklə 3,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|