O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

1 Naqshbandiya ta’lim otining yirik arbobi — Abdurahmon Jomiy 1414-yilda
Nishopur yaqinidagi Jom shahrida tug‘ildi. Boshlang‘ich ma’lum otni otasidan
oldi. Hirot madrasalaridan birida va Samarqanddagi Ulug'bek madrasalarida saboq
oldi. Zamonasining yetuk allom alari Mirzo U lug'bek, Q ozizoda Rumiy, Ali
Qushchilarning m a’ruzalarini tinglash baxtiga muyassar bo‘ldi. Tasawufning yirik
namoyandasi darajasiga ko'tarildi. Xusayn Boyqaro, Alisher N avoiy, Xoja Ahror-
lar bilan do‘st-u birodar, maslakdosh b o‘ldi va 1492-yilda Hirotda vafot etdi.
Mashhur m s sharqshunos olim i Ye.E.Bertelsning «Jomiy» monografiyasida e ’tirof
etilishicha, o'zidan arab tili, adabiyotshunoslik, ilohiyot, tasawufga doir 52 ta
asarni meros qilib qoldirdi.
258

---

kabi asarlarida bayon etilgan. Uning fikriga muvofiq, insonni 
Xudo yaratgan. Insonning yaratilish jarayonini tushuntirishda 
Jomiy neoplatonizm (yangi platonizm) pozitsiyasida turadi. 
Boshqacha aytganimizda, Platonning emanatsiya nazariyasini 
qo ‘ llab-quwatlaydi.
Jomiy 
0
‘zining «Lavoyiq» («Lavhalar») va «Sharqi Ruboi- 
yot» asarlarida olamdagi barcha narsalar (jumladan, inson ham) 
bosqichma-bosqich Xudodan emanatsiya yo‘li bilan kelib chiqqan- 
ligi to‘g‘risidagi qarashlarini bayon etgan. Xususan, olamning 
Xudodan kelib chiqqan besh asosiy bosqichini aniqlab beradi. 
Emanatsiyaning beshinchi bosqichida awalgi bosqichlar birla- 
shib, ya’ni ruh bilan moddiylik qo'shilib, bir-biriga singib ketib, 
yagona borliqni tashkil etadi.
Abdurahmon Jomiy o‘zining «Bahoriston» asarida1 Sa’diy 
Sheroziyning inson to‘g‘risidagi qarashlarini davom ettirib, in­
sonning insoniyligini ifodalovchi mezonlar tizimini yaratishga 
urinib ko‘radi. Uning fikricha, ana shunday mezonlardan biri 
saxovatdir. Xurosonlik mutafakkiming ta’kidlashicha, saxovat, eng 
awalo, saxiylikda, qo'li ochiqlikda yaqqol namoyon bo'ladi. 
Saxovat qandaydir bir shart, talab, shuhrat orttirish yoki obro‘- 
e’tibor izidan quvish evaziga bo‘lmasligi zarur. Bunday saxovat, 
turgan gapki, saxovat emas, balki savdogarlik bo‘ladi.