O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

Saxiy dema saxovatga,
Biror talab qo *ysa gar odam.
Saxiylikmas bu savdogarlik,
Bunda y o ‘qdir sharaf va karam.
Saxovatdan kimning maqsadi
—
Agar ЬоЪа, shuhrat, ovoza.
Ahli karam shahrida unga,
H ar doimo berkdir darvoza.2
Saxovatning mazmun va mohiyatiga putur yetkazadigan illat
— ta’ma, umidvorlikdir.
Abdurahmon Jomiyning tushuntirishicha, insonning insoniy­
ligini ifodalovchi muhim mezonlardan yana biri shukronalikdir. 
Buni, Jomiyning qahramoni yantoqfurush chol timsolida ko‘rish
1 Jomiyning «Bahoriston» asari turk, hind, lotin, nem is, ingliz, fransuz,
o ‘zbek, rus, ozor, urdu, panjob, pushtu, chex tillariga tarjima qilingan. Asarni
ilk bor o ‘zbek tiliga Ogahiy taijima qilgan.
1 Abdurahmon Jomiy. Bahoriston. Toshkent, 1997, 33-bet.
259

---

mumkin. Chunonehi, yantoqfurush chol islomgacha bo‘lgan а^а_ 
biyotlarda himmat-u saxovatda afsonaviy qahramon darajas*8a 
ko‘tarilgan Hotami Toyga murojaat qilib, meni senga o‘xshagan 
bir bandaga xor etm agani, tirikchiligim ni senga bog'lab 
qo‘ymagani, bir parcha qotgan non, bir qultum suvning bor- 
ligiga shukrona aytaman, deydi. Yantoqfurush chol tirikchilik ucliun 
birovga bog‘lanib qolmagani, bironta bandaga zor etmagani uchiin, 
hirs-u havas qurboniga aylanib, mol-u dunyo to‘plash kasali§a 
mubtalo bo‘lmagani, shohu-gadoga xor qilmagani uchun Xudoga 
shukronalar aytadi. Shukrona aytishi bilan o‘zidagi insoniylikning 
yuksak darajaga ko‘tarilganligini namoyon qiladi.1
Xurosonlik alloma o‘zining «Lujjat ul-asror» qasidasida inson 
tarbiyasiga, xususan, uning xulq-atvoriga putur yetkazuvchi 
latlardan biri ta ’magirlikdir, deydi. Uning ta ’kidlashicfta > 
ta’magirlik insonni ma’naviy tubanlik tomon boshlaydi. Shuning 
uchun ham Jomiy ta ’magirlikni har tomonlama qoralaydi, sabr_ 
toqatli kishilarning olijanobliklarini, ma’naviy jihatdan podshoh- 
dan ham, vazirlardan ham ustun qo‘yadi. Uning fikriga mu_ 
vofiq, inson halol va pok yashamog'i uchun, yaxshi kasbga ega 
bo‘lmog‘i darkor. Yaxshi kasbga ega bo‘lgan insonda, o‘z mehn^ti 
evaziga kun kechirish uchun real imkoniyat vujudga keladi.
Abdurahmon Jomiy asarlarida pand-nasihat ruhi 
u s tu v o r U k
qiladi. Kishilarni ezgulikka, halol va pok bo‘lishga, kamtarlikKa 
chorlaydi. Har bir kishi o ‘z umrini yaxshi, xayrli ishlari?a 
sarflashi, uni behuda o‘tkazmasligi, yaxshi ishlashi, yaxshi 
yashashi uchun ovqatlanishga e’tibor berishi zarur, deb hisot>" 
laydi. Uning fikriga ko‘ra, inson ovqatlanganda qandaydir Ыг 
tartib-qoidaga rioya qilmog‘i zarur. Ovqatlanishning ma’lum b>r 
qoida asosida amalga oshirilishi, insonning o ‘z nafsini boshqafa 
olishga, ishtahaga noo‘rin erk bermaslikka olib keladi. Nafs taf" 
biyasida sharqona mehmon va mezbon munosabatlariga to‘xtalgan 
buyuk shoir, mehmon oldiga dasturxon yozgan mezbon, daS' 
turxonga qo‘ygan noz-u ne’matlarini pisanda qilmasligi darkor- 
Bunday holat, shubhasiz, mehmonning izzat-nafsiga tegadi- 
Shuningdek, Jomiy turli taomlarni palapartish tanovul qilma^- 
likka e’tibomi qaratadi. Ovqatlanishni o‘z vaqtida amalga oshirish