I. QADIMGI ZAMON FALSAFASIDA INSON TO‘G‘RISIDAGI DASTLABKI TASAWURLARNING VUJUDGA KELISHI Inson borlig‘i haqidagi dastlabki tasaw urlar Qadimgi Sharq
mamlakatlari, ayniqsa, H indiston, Xitoy, Eron, Turon xalqlari
tom onidan yaratilgan afsonalar, ertaklar, dostonlar, qo'shiqlarda
o ‘z ifodasini topgan. Odamlar o ‘zlari yashab turgan atrof-muhitda
sodir bo ‘ladigan o ‘zgarishlami turli xudolar ramzida ifodalash-
gan. Odamlar va xudolarning turm ush tarzlari bir xil, hatto
ular bir xil xislatlar, fazilatlar va bir xil nuqsonlarga ega
bo'lganlar. Lekin xudolar qudratli, kuchli, salobatli, ham m a
narsaga qodir, deb ta ’riflangan. Asta-sekin o‘sha qudratlilik, o ‘sha
buyuklik, barcha ishlaming uddasidan chiqa olish salohiyati odam
degan tirik mavjudot tom on og‘a boshlagan.
1. QADIMGI HIND УА XITOY FALSAFASIDA INSON TAYSIFI Anson to ‘g‘risidagi dastlabki falsafiy fikrlar paydo bo'lgan
mamlakatlardan biri qadimgi H indiston edi. H indistonda inson
to ‘g‘risidagi falsafiy fikrlaming vujudga kelishi, hozirgi zam on
fani m a’lumotlariga ko‘ra, eramizdan aw algi X II—VII asrlarga
to ‘g‘ri keladi1. Chunki bu davrlarda Hindistonda chorvachilik,
dehqonchilik, hunarm andchilik rivojlandi./ Dastlabki suv inshoot -
lari barpo etildi. Savdo-sotiq jadallik bilan odimlab boraverdi.
Rivojlanib borayotgan ijtimoiy-iqtisodiy, m adaniy-m a’rifly m u-
nosabatlarni m uvofiqlashtirish zaruriyati m am lakat hududida
kichik-kichik davlatchalam ing yuzaga kelishiga sabab bo ‘ldi.
H indistonda inson to ‘g ‘risidagi dastlabki falsafiy fikrlaming
vujudga kelganligidan dalolat beradigan ishonchli manbalardan
biri eramizdan oldingi X II—VII asrlarda shakllangan qadimgi
Vedalardir. Qadimgi hind Vedalarida (to‘rt asosiy muqaddas kitob:
Rigveda, Atharvaveda, Samaveda va Yajurveda), ya’ni diniy
