Al-Ash’ariy1 o‘z qarashlarini bayon etishda sunniylik tarkibi-
dagi shofl’ya va malakai’ya mazhablari qoidalariga asoslangan
bo‘lsa, al-Moturidiy o‘z fikr-mulohazalarini bayon qilishda Abu
Hanifa an-Nu’mon asos solgan hanafl’ya mazhabiga tayandi. Ka-
lomning ikki yirik maktabi: ash’ariya ham, moturidiya ham sun
niylikning dastlabi mazhablari qoidalariga asoslangani uchun ham
ushbu ta’limotlar orasida umumiylik va o‘xshashliklar mavjud.
Awalo shuni ta’kidlash joizki, ushbu maktablarning asoschilari
al-Ash’ariy va al-Moturidiy bir davrda tarix sahnasiga kirib kel-
dilar. Ikkala maktab asoschilari bir g‘oyaviy muxolifga, ya’ni
mu’taziliylarga qarshi kurash olib bordilar. Shuningdek, al-
Ash’ariy, awal mu’taziliylik tarafdori bo‘lgan bo‘lsa, keyinroq
ibn Hanbal asos solgan sunniylikdagi hanbaliylar tomoniga
o‘tishga intildi. Al-Moturidiy esa hanafiylarning ishonchli namo-
yandasi sifatida shakllandi. Umrining oxirigacha ushbu diniy-
falsafiy oqim tarafdori bo‘lib qoldi.
Al-Moturidiy yaratgan moturidiya ta ’limoti1, inson e’tiqodida
sodir bo‘layotgan o‘zgarishlarni tahlil qilganda nafaqat «Qur’on»
aqidalariga, aql-idrok, mantiq dalillariga, balki naql, ya’ni ibrat
va tajriba ma’lumotlariga ham asoslanmog‘i darkor, degan g‘oyani
ilgari suradi.
Al-Moturidiy Qur’oni Karim aqidalari va Hadisi Sharif
normalari yuzasidan bir-birlari bilan uzluksiz munozara, bahs
yuritayotgan turli oqimlar tarafdorlariga murojaat qilib, o'zining
Dostları ilə paylaş: