Oila pedagogikasi

Davoniyning fikricha: «Ota-ona bolaga jamiyatda mavjud bo‘lgan xulq-odob qoidalarini 
singdirishga, yurish-turishga, eyish-ichish, o‘z qilmishi uchun ma’suliyatni sezish, shirinsuxand 
bo‘lish, yaxshilik, ezgulik kabi axloq qoidalarini egallashiga yordam berishi lozim».
Rudakiy oilada bola tarbiyasi, yosh avlod kamolotda ota-onaning burchi haqida ham 
muhim fikrlarni ilgari suradi. Chunonchi,ruboiylari zamonasidagi aksariyat odamlar, hatto 
ma’rifatli zotlar ham farzardlarining tarbiyasiga e’tiborsizlik bilan qarab, donishmandning 
bolasi joxil bo‘lib qolayotganligidan afsuslanadi. 
Buning uchun oila muhitida ota-onalar bilan bolalar o‘rtasida o‘zaro hurmat 
bo‘lgandagina tarbiyada yaxshi natijalarga erishish mumkin bo‘ladi. Inson tug‘ilgan paytidanoq 
tarbiyaga muhtojdir. Uning ilk tarbiyachilari albatta ota-onasidir. 
Ma’rifatparvar Munavvar Qorining «Oila a’zolari» nomli darsligininig bo‘limlarida ota-
onani hurmatlash, aka-uka qarindosh urug‘ini e’zozlash kabi g‘oyalar alohida o‘rin egallaydi.
Kishining bor ersa ota-onasi 
G`‘animatdir unga olarning rizosi 
Xudoni qoshida qabul ekandir 
Ota va onaning baloga duosi 
Oilada farzand dunyoga kelgandan boshlab oilaning jamiyat oldida javobgarligi kundan 
kunga ortib boradi. Chunki o‘sib kelayotgan avlodning taqdiri ana shu muammoning hal 
qilinishi bilan uzviy ravishda chambarchas bog‘langandir. 
Abdurauf Fitrat 1916 yilda «Oila» nomli falsafiy asarini yozgan bo‘lib, unda oilaviy 
xayotni isloxotidan baxs yuritilgan va adib najot yo‘llarini axtarib xalqlarning umuminsoniy 
qardoshlik g‘oyasini targ‘ib etgan. 
Fitrat oilani ijtimoiy vazifalari deb, «Avlod tarbiyasi», «Fikriy tarbiya», «Axloqiy 
tarbiya» kabi qismlarga bo‘ladi. 
Insonning ma’naviy va aqliy xislatlarini, asosan, uning olgan tarbiyasi, yashagan muhiti 
belgilaydi, deb hisoblagan. Agar, yaxshi tarbiya insonning eng qimmatli boyligi bo‘lsa, 
noto‘g‘ri tarbiya uning uchun chinakkamiga baxtsizlikka, xatto, halokatga aylanishini uqtirgan. 
Shuning uchun maktab tarbiyasi bilan bir qatorda oila tarbiyasiga ham katta ahamiyat bergan. 
Oilada to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilgan tarbiya maktab uchun katta madaddir va aksincha, oilada 
tegishli tarbiya ishlari olib borilmasa, bu holda maktabning ta’lim-tarbiya ishini juda 
qiyinlashtirib qo‘yadi.

---

Oilada bola bilan tarbiyachi o‘rtasida juda yaqin va samimiy munosabat o‘zining 
tabiiyligi va oddiyligi, mazmundorligi, iliqligi, hech qanday rasmiyatchilikning yo‘qligi bilan 
ajralib turishi lozim. 
Oila odamzod o‘zining dastlabki ijtimoiy yo‘lini bosib o‘tadigan eng muhim soxadir. 
Bunday oilada ota-onalar bilan bolalar o‘rtasida ma’lum ma’noda izzat hurmat va dildan 
ishonch kabi chegara bo‘ladi. 
Oilada bolalarning o‘zga bir oilada yotib qolishiga hech bir holda sira yo‘l qo‘ymasligi 
kerak, bola yotib qoladigan joy aniq tanish va ishonchli bo‘lgan taqdirdagina istisno bo‘lishi 
mumkin. Oilada farzand yaxshi tarbiyalansa, ota-onaning baxti, yomon farzand esa ota-onaga 
kulfat keltiradi. 
Oila va jamoatchilik hamkorligi yosh avlodni muvaffakiyatli tarbiyalashning asosiy 
shartlaridan biridir, ota-ona e’tiboriga oladigan alohida ahamiyat berish kerak bo‘lgan narsa 
bolaniyoshligidan boshlab biror-bir ishga o‘rgatish, unga o‘ziga xos yumush berib, ishga 
odatlantirishdir. Vaholanki bola ham ish o‘rganadi, ham jamiyatda, oilada o‘z o‘rnini topishga 
harakat qiladi. Bolada mehnatga munosabat, ota-onasiga munosabati, oila a’zolariga nisbatan 
fikri, dunyoqarashi o‘zgaradi. 
Oila boshlig‘i ota – ona bola tarbiyasi haqida yetarlicha amaliy va nazariy bilimlarga ega 
bulishi kerak. Agar ularda yetarlicha bilim ko‘nikma va malaka bo‘lmasa u oila a’zosiga ya’ni 
farzandlariga yaxshi tarbiya bera olmaydi. Oiladagi yomon tarbiya faqat oilanining o‘ziga xos 
bo‘lmasdan balki qo‘ni-qushni va mahallalardagi tarbiyaga ham salbiy ta’sir qiladi.