Oila pedagogikasi

Pedagogik eksperiment- Har qanday ilmiy – pedagogik tadqiqotning asosidir. 
Pedagogik eksperiment yordamida ilmiy gipotezalarning (faraz) ishonchliligi tekshiriladi, 
pedagogika tizimlarining ayrim elementlari o‘rtasidagi bog‘liqlik va munosabatlar aniqlanadi. 
Tabiiy eksperiment va laboratoriya eksperimenti pedagogik eksperiment asosiy turlari 
hisoblanib, ular ko‘pgina turlarga bo‘linadi. Tabiiy eksperiment sharoitida yangi o‘quv rejalari, 
dasturlar darsliklar va hokazolar odatdagi o‘quv rejimini buzmay turib tekshiriladi. Pedagogik 
eksperiment – bu ham kuzatish, lekin u pedagogik jarayonning o‘tish sharoitlarini muntazam 
o‘zgartirish munosabati bilan maxsus tashkil etilgan bo‘ladi. Pedagogik jarayon aniqroq 
o‘rganish uchun eksperimentator o‘zi tashkil etgan jarayonni kuzatadi. U pedagogik jarayoniga 
aralashadi, tarbiyalanuvchilar bilan tarbiyachi faoliyatining muayyan sharoitlarini yaratadi. 
Pedagogik eksperiment dastlabki ma’lumotlarini, aniq sharoitlarni va o‘qitish usullarini yoki 
tadqiq qilinadigan materiallarni aniq belgilashni, shuningdek, eksperiment natijalarini har 
tomonlama hisobga olishini talab etadi. Laboratoriya pedagogik eksperiment ilmiy taqiqotning 
qat’iy shaklidir. Juda keng pedagogik konteksdan uning muayyan tomoni ajratib olinadi, 
natijalari aniq tekshirib borishga va o‘zgaruvchan kattaliklar o‘rnini almashtirishga imkon 
beradigan sun’iy sharoit yaratiladi.
Quyidagilar pedagogik eksperimentning bosqichlari hisoblanadi: eksperimentni 
rejalashtirish, eksperiment o‘tkazish va natijalarni sharhlash. Rejalashtirish eksperiment 
maqsadi va vazifasini belgilash, eksperiment natijasi ta’sir etuvchi omillar va ular darajasining 
miqdorini aniqlashni, kerakli kuzatishlar soni, eksperiment o‘tkazish tartibi, olingan natijalarni 
tekshirishmetodlarini o‘z ichiga oladi. Eksperimentni tashkil etishva o‘tkazish belgilangan 
rejaga qat’iy amal qilgan holda olib borilishi kerak. Sharhlash bosqichida ma’lumotlar yig‘iladi 
va qayta ishlanadi. Eksperiment o‘tkazish ishonchlilik tamoyiliga javob berish uchun quyidagi 
shartlarga rioya qilish kerak, ya’ni: 
1) 
Tekshiruvchilar soni va tajribalar miqdorining optimal bo‘lishi;
2) 
Tadqiqot metodlarini ishonchliligi; 
3) 
Farqlarningstatistikjihatdanahamiyatliliginihisobgaolish. 
Turli metodlarning samaradorligini va sifatini oshirishga imkon beradi. Bunga 
matematika metodlarining hamda hisoblash – yechish qurilmalari yordamidagi eksperiment 
natijalarining pedagogikaga kirib kelishi ham yordamlashadi. Odatda o‘rtacha arifmetik 
miqdor, modda, merdiana, dispersiya, tanlab olinadigan to‘plam majmuining o‘rtacha kvadratik 
chetga chiqishi, o‘rtacha olingan qiymat hatosi, belgilarni tuzatish koeffisientlari hisoblab 
chiqiladi. Ilmiy tadqiqot natijalarini amalda qo‘llanishi. Tugallangan tadqiqotda eng muhim 
narsa uning natijalarini amalda qo‘llashdir. Mustaqil O‘zbekiston sharoitida yangi ilmiy 
bilimlar juda tez to‘planib bormoqda. Biroq ularni amaliy ishga joriy etish yo‘lida 
qiyinchiliklar ham borligi ko‘zga tashlanmoqda.
Bu qiyinchiliklar oiladagi tarbiya jarayonini takomillashtirish usullari haqidagi 
bilimlarining ortib borishi bilan ulardan foydalanishning faol imkoniyatlari o‘rtasidagi 
nomuvoqlikdan iboratdir. Shunday bo‘lsa-da, bu ularni joriy etish yuzasidan maqsadga 
muvofiq ishlar olib borishni istisno etmaydi. Joriyetish jarayoni pedagogik tajribani 

---

takomillashtirishga qaratilgan faoliyat deb qaraladi. Shu sababli joriy qilinishi lozim bo‘lgan 
tavsiyalarga yuqori talablar qo‘yiladi. Talablarning ilmiy asoslanganlik darajasi, ular mazmuni 
aniqligi asosiy talablar qatoriga kiradi. Talablar mazmunining aniqligi pedagoglar bilan 
o‘quvchilarning mo‘ljallagan kuch g‘ayrati mezonining to‘g‘ri baholashni nazarda tutadi. Joriy 
etish butun bir tadbirlar kompleksi bo‘lib, u olingan xulosalar haqida pedagogik jamoatchilikni 
xabardor qilishning yangi o‘quv va metodik qo‘llanmalar yaratishning metodik yo‘l – yo‘riq va 
metodik tavsiyalar ishlab chiqishni o‘z ichiga oladi.