Oila va jamiyatning o`zaro ijtimoiy siyosiy va ma`naviy munosabatlari

Ishlab chiqarish kuchlari va ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar
.
Xodimlar, ularning mehnati va ishlab chiqarish vositalari – mehnat 
qurollari va vositalari ishlab chiqarishning muhim omillari hisoblanadi
. Ishlab 
chiqarish moddiy-texnika vositalari va ularni ishga solishga qodir bo„lgan odamlar 
majmui jamiyatning ishlab chiqarish kuchlarini tashkil etadi. Ishlab chiqarish 
jarayonida odamlar o„rtasida turli-tuman munosabatlar yuzaga keladi. Ularning 
orasida tashkiliy-iqtisodiy, ishlab chiqarish-texnologik va ijtimoiy-iqtisodiy 
munosabatlar ayniqsa muhim ahamiyat kasb etadi. Ishlab chiqarish-texnologik 
munosabatlar texnika va ishlab chiqarish texnologiyasining xususiyati rivojlanish 
darajasiga ko„p jihatdan bog„liq bo„lsa, tashkiliy-iqtisodiy va ayniqsa ijtimoiy-
iqtisodiy munosabatlar asosan ishlab chiqarish vositalariga bo„lgan mulk shakllari 
bilan belgilanadi.
Ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar ishlab chiqarish natijasida yaratiladigan 
ne'matlar va xizmatlarni ayirboshlash, taqsimlash va iste'mol qilish jarayonida 
yuzaga keluvchi munosabatlarni o„z ichiga oladi. Mazkur munosabatlar tizimi 
ijtimoiy normalar va huquq normalari bilan tartibga solinadi va ijtimoiy ishlab 
chiqarish vositalariga bo„lgan mulk huquqining xususiyati bilan belgilanadi. 
Mulk.
Mulk – xo‘jalik jabhasi, iqtisodiy jabhada vujudga keladigan institut
. 
U nafaqat ishlab chiqarish vositalari, balki iste'mol predmetlari va ishlab 
chiqarilgan mahsulotga nisbatan ham tatbiq etiladi. 
Ijtimoiy boylikning barcha 
elementlari – ishchi kuchi, ishlab chiqarish vositalari, yer va yer osti boyliklari, 
moddiy ishlab chiqarish, ma'naviy ijodiy va o„zga aqliy faoliyat mahsullari va 
hokazolar mulk bo„lishi mumkin. Mulk iqtisodiy hokimiyatga kim ega bo„lishini, 
xo„jalik faoliyatidan olingan foyda kimga tegishini va u qanday moddiy mulkiy 
manfaatlarni yuzaga keltirishini belgilaydi. Mulk shakllari ishlab chiqarish 

---

8 
ijtimoiylashuvining amaldagi darajasi bilan belgilanadi, unga esa, o„z navbatida, 
umumiy texnologik taraqqiyot ta'sir ko„rsatadi. Mulkning davlat mulki, xususiy 
mulk, shaxsiy mulk jamoa mulki kabi shakllari mavjud.