35
fazali qisqa to‘tashuvi kondensatorlar qisqichlari orasidagi QT bilan teng
kuchli; shu tufayli saqlagichlar o‘rnatilish himoyasi yanada aniq
ishlashini ta’minlaydi.Bir fazali QT toki katta qurilmalarda, kondensator
tanasi butligiga xavf tug‘dirishi, bu sxemaning asosiy kamchiliklariga
hisoblanadi;
- neytrali izolyasiyalangan kondensator batareyasi liniya simlarining
birortasi uzilganida yuklama iste’mol qilinishi mumkin, fazalari orqali
parallel ulangan batareyalar; bular o‘ta
kuchlanishni va bu rezonans
xolati sodir bo‘lishini tashkil toptirishi mumkin, tizimlar elementlari
boshqa induktivli batareyalar sig‘imi ketma-ket ulanish natijasida paydo
bo‘ladigan, bundan tashqari iste’molchilar fazalari teskari yoki ketma-
kektli ulanishi mumkin. Batareyalarni neytrali zaminlanganida bunday
holatlar yuzaga kelmaydi.
Neytrali yerga ulanishning asosiy kamchiligi yuqori garmonika
oqishi mumkinligi hisoblanadi, demak
zaminlanish orqali tarmoq
bo‘ylab unga kondensatorli qurilma ulandi.
Neytrali izolyasiyalangan sxemaning boshqa afzalliklariga rele
himoyalarini qo‘llanilishi hisoblanadi, neytral potensiali o‘zgarishiga
rostlovchi va qurilmani kondensatorlar qoplamalari o‘zoro ulanishida
muvaffaqiyatli himoyalovchi hisoblanadi.
Fazalari uch burchak ulangan kondensatorli qurilmalar quyidagi
xususiyatlarga ega:
- kondensatorlar parallel ulanganida har bir fazadagi QT
kondensatorining qisqichlari orasidagi ikki fazali qisqa to‘tashuv bilan
teng kuchlidir;
- har bir fazadan o‘tayotgan kuchlanish har qanday holatda tarmoq
liniyasi
kuchlanishiga teng, ya’ni boshqa faza batareyalar butligiga
bog‘liq emas; batareyaning har bir nuqtasi potensiali yerga nisbatan
qayd qilinmagan va tarmoq fazalari potensiallarining yernikiga nisbati
bilan aniqlanadi;
- batareyani ta’minlovchi, birorta liniya uzilishi, neytrali
izolyasiyalangan yulduz ulangadagidek va u xuddi sho‘nday natijaga ega
bo‘lishi mumkin.
Reaktiv
yuklamalar,
uch
fazali
kondensatorlar
bilan
kompensatsiyalanuvchilar,
simmetrli
yoki
simmetrlashishga
yaqinlashadi.
Shu sababli barcha uch fazali batareyalar
ularning ulanish
sxemalariga
bog‘liq
bo‘lmagan
holda,
tarmoqning
36
kompensatsiyalanayotgan qismida, kuchlanish va toklar simmetriyasi
yaratilishi uchun, bir xil sig‘imga ega bo‘lishi kerak.
Agar neytrali izolyasiyalangan batareya yulduz ulangan bo‘lsa,
fazalar sig‘imi bir xil bo‘lishi yana ham zarurligi batareyalarning barcha
uchchala fazasida ham kuchlanish bir xil bo‘lshi shart.
Kondensatorlar parallel, ketma-ket ulanishi va yana barcha ketma-
ket ulangan har bir fazaning guruhlar sig‘imi bir xil bo‘lishi kerak.
Boshqa holatda guruhlar kuchlanishi bir xil bo‘lmaydi: Kam sig‘imli
guruhlar tok bo‘yicha o‘ta yuklangan bo‘ladi, katta guruhlar esa,-
noto’liq yuklangan bo‘ladi.
500-1000 kVAr va o‘ndan yuqori quvvatli kondensator batareyalar
bir necha bo‘limlarga ajratiladi (3.3-rasm). Kondensatorlarni sinash
imkoniyati va boshqa ishlarni bajarish imkoni bo‘lsin, qolganlari
kuchlanish ostida bo’ladi. Bo‘limlashtirishning maqsadga muvofiqligi
batareyalar konstruktiv tuzilishini bajarilishidan kelib chiqishi mumkin,
agar u bir necha javonlarda yoki bir necha xonalarda joylashtirilgan
bo‘lsa, batareyalardagi bo‘limlarning soni ko‘pincha
ikkitaga teng
bo‘lib, ayrim hollarda uchta yoki undan ko‘proq bo’lishi mumkin.
3.3-rasm. Kondensator qurilmalarni bo‘limlashtirish sxemasi
Bo‘limlashtirish zarurati paydo bo‘lishi va quyidagi hollarda,
batareyalar quvvatini ko‘p bosqichli rostlash ko‘zda tutilgan bo‘lsa,
talab qilinadigan bo‘limlar soni va ularning o‘zoro quvvatlari nisbati
rostlash soniga bog‘liq bo’ladi. Har bir bo‘lim o‘chirgich Q1, orqali
shinaga ulanadi, QTning to‘la quvvati o‘chirishiga hisoblanadi. Q2
kondensator batareyalar zanjiridagi o‘chirgichlar QTning to‘la quvvatiga
37
hisoblanmagan va kondensator qurilmalarni avtomatik rostlashda faqat
qayta ulash uchun xizmat qiladi.
Biror batareya halokatida oldin Q1 o‘chirgich o‘chadi, keyin
jorahat olgan bo‘lim o‘chirgichi Q2 o‘chirishiga
impuls uzatiladi,
joraxatlangan bo‘lim, undan keyin Q1o‘chirgich ulanadi va qolgan
batareya bo‘limlari ta’minoti tiklanadi. Q2 o‘chirgich sifatida, eng ko‘p
operatsiyalarga muljallangan vakuumli yoki elegazli o‘chirgichlar
tavsiya qilinadi. Bo‘limlarda ajratgichlarni o‘rnatilishiga ruxsat beriladi,
agar operatsiyalar kommutatsiyasi faqat kuchlanishdan ajratilganida
bajariladigan bo‘lganida.
Dostları ilə paylaş: