Ona tili-11 sinf indd

63
67-mashq.
Badiiy va ilmiy-ommabop matnda o‘rikka berilgan tav-
siflarni qiyoslang. Nutqning boylik sifati qaysi uslubda 
ahamiyatliligini tushuntiring.
O‘rik
Qantak o‘rik 
Mag‘izimga berkitgan
Otim bor, 
Qandim bor,
Xo‘p mazali 
Novvotim bor.
Totim bor. 
(E. Vohidov)
O‘rik
O‘rik – ra’noguldoshlar oilasiga mansub mevali o‘simlik. Vatani – 
O‘rta Osiyo. O‘zbekistonda, asosan, oddiy o‘rik turi ekiladi. Mevasi etli, 
yumaloq, tuxumsimon, oq, sariq, qizg‘ish; danagidan ajraladigan, ajral-
maydigan xillari bor; shirin, shirinnordon. O‘rik – yaxshi asal beruvchi 
daraxt. (O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi)
68-mashq.
Gaplarni o‘qing. Nutqning boyligini ta’minlayotgan bir-
liklarni izohlang.
1. Juda ishni ko‘ngling tusagan ekan, ana, ko‘cha-ko‘yda nechta gazet 
sotadigan kioska bo‘sh yotibdi, o‘shanga ishga kir, 
ma’rifat
tarqat, 
ziyo
soch. 2. Uchrashuv 
tugab
, mehmonlik izzatimiz 
bitib
, u yerdagi o‘rtoqlar 
biror o‘n chaqirimcha kuzatib qo‘ygach, yana ikkimiz yolg‘iz qoldik. 
3. – 
Otni
biladigan odamlarni 
xush ko‘raman
. Biz asli otboqar ning o‘g‘limiz, 
Saidqul aka, otni 
yaxshi ko‘ramiz
. Boshqa ishlarimizni aytolmayman-u, 
lekin uch-to‘rtta yaxshi 
tulporimiz
bor. To‘pori 
tamom o‘zidan ketgan
, 
mening borligimni 
butkul unutib
, hansirab yugurib, butalarning shoxlarini 
sindirib, nuqul xitob qiladi: Uch-a, 
jonivor
! Uch, akang qarag‘ayning 
xo‘rozlari
! (Murod Muhammad Do‘st) 
69-mashq.
She’rni o‘qing va leksik takrorning qanday maqsad bilan 
qo‘llanganini aniqlang.
Shag‘irlaydi betinim daryo, Shag‘irlaydi qorong‘i dunyo,
Shag‘irlaydi vahm to‘lgan jar, Shag‘irlaydi vodiy, daralar.
(Hamid Olimjon)

---

64
Sh. Rahmatullayevning «O‘zbek tilining izohli frazeologik 
lug‘ati»dan olingan quyidagi iboralarning izohlarini esda tuting. 
Ular ishtirokida gaplar tuzing.