Ona tili darslarida axborot texnologiyalaridan foydalanish imkoniyatlari

---

ONA TILI DARSLARIDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARIDAN 
FOYDALANISH IMKONIYATLARI.
REJA:
Kirish 
1-BOB. Ona tili darslarida boshlang'ich sinf o'quvchilari o'rtasida o'quv 
faoliyati uchun motivatsiyani shakllantirishning nazariy asoslari
1.1 AKT komponenti ona tili darslarida 4-sinf o'quvchilarida o'rganish uchun 
motivatsiyani shakllantirish vositasi sifatida
1.2 O'qish motivlarini shakllantirish jarayonida kichik yoshdagi o'quvchilarning 
psixologik va pedagogik xususiyatlarini hisobga olish.
2-BOB . Boshlang'ich maktabda ona tili darslarida AKTdan foydalanish 
2.1 Ona tili darslarida axborot-kommunikatsiya texnologiyalari
2.2 Tadqiqotning usullari, tashkil etilishi va natijalari
2.3 Ona tilini o'qitishda axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish 
bo'yicha tavsiyalar
2.4 So’z turkumlarini o‘rgatishda axborot texnologiyalaridan foydalanishni 
o‘rgatish.
Xulosa 
Adabiyotlar ro'yxati
 
 
 

---

Kirish.
Axborot — kommunikatsion texnologiyalari barcha sohalar qatori ta’lim 
tizimiga ham izchillik bilan kirib kelmoqda. Jumladan, axborotlashtirilgan 
multimediali ta’lim texnologiyalarini boshlang‘ich ta‘limga joriy etish orqali 
o‘tiladigan fanlar mazmunini o‘quvchilar ongiga to‘ liq va mukammal ravishda 
singdirish, innovatsion vositalar bilan tanishtirish muhim ahamiyatga ega. Bundan 
tashqari boshlang‘ich ta’limda multimedia vositalaridan samarali foydalanishning 
o‘ziga xos afzalliklari ham bor.
Ularni quyidagicha ifodalash mumkin:
− ta’limda ko‘rgazmalilik eng asosiy o‘rinlardan birini egallaydi;
− o‘quvchini izlanishga undaydi;
− o‘quvchi ta’lim jarayonini bir vaqtning o‘zida ko‘radi, uni eshitadi, 
o‘quvchilarga kengroq qamrovdagi va kattaroq hajmdagi materiallarni tezroq 
yetkazib beriladi;
− o‘quvchi tafakkurini faollashtiradi;
− o‘quvchi faoliyatining ijobiy motivini hosil qiladi;
− mashg‘ulotlarni jonli va muloqotli tarzda olib borishga imkoniyat 
tug‘iladi;
− ta’lim mazmuniga tegishli materiallarni kompyuter xotirasida saqlab ularni
− o‘quvchilarga xohlagan vaqtda yetkazish imkoniyati bo‘ladi;
− o‘z-o‘zini namoyish etish imkoniyatini beradi, ta’lim mazmunini 
yoritishda animatsiyalardan foydalanishning keng imkoniyatlari yaratiladi. Shuning 
bilan birga, maktabgacha ta’lim muassasalarida tarbiyalanuvchilarning va o‘quvchi-
yoshlarning ma’naviy tarbiyasi eng dolzarb muammolardan biri bo‘lib, shu orqali 
jamiyat ma’naviyatini shakllantirishga erishish mumkin.
Shuningdek, boshlang‘ich ta’limda axborot-kommunikatsion vositalaridan 
foydalanish 
jarayonida 
o‘quvchi-yoshlarning 
mafkuraviy 
immunitetini 
shakllantirib, uni mustahkamlab borish lozim. Albatta bu ishlarni oiladan boshlash 
kerak, ya’ni oilada farzandlarimizdagi ma’naviy sifatlarni tarbiyalashdan boshlash 
zarur, chunki ularga berilgan tarbiya o‘zlari bilan o‘sib takomillashib boraveradi. 
Shuning uchun ham farzandlarimiz ma’naviyatini shakllantirish va uni 

---

yuksaltirishni avvalo oiladan, keyin esa bosqichma-bosqich uzluksiz ta’lim tizimida 
olib boriladi. Qolaversa, boshlang‘ich ta’limda ona tili fani mazmuniga Vatan 
tuyg‘usi, milliy g‘urur, an’ana va milliy qadriyatlarimizni o‘quvchilar ongiga 
singdirish hamda muomala madaniyati, ovqatlanish, kiyinish, saranjom-sarishtalik, 
odobli, mehnatsevar bo‘lish kabi insoniy sifatlarni shakllantirib borish lozim.
O‘quvchilarga ma’naviy tarbiya berishni quyidagi uch yo‘nalishda olib 
borgan ma’qul: O‘quvchilar ma’naviyatini shakllantirishga ijobiy ta’sirlar. 
O‘quvchilar ma’naviyatini shakllantirishga salbiy ta’sirlar va ularni bartaraf etish. 
O‘quvchilar ma’naviyatini shakllantirishning multimediali ta’lim texnologiyalarini 
ishlab chiqish va undan amaliyotda keng foydalanishga erishish. Shuningdek, 
multimedia usuli ta’lim samaradorligini oshirishda quyidagi ta’limiy va tarbiyaviy 
afzalliklarga ega: axborotning xilma-xilligi: matn, lavha, bezak, nutq, musiqa, 
videofilmlardan parchalar, telekadrlar, animatsiyalardan foydalanishga erishiladi; 
“Inson — kompyuter” interaktiv muloqotning yangi darajasi ancha keng bo‘ladi va 
undan har tomonlama axborotlarni oladi; o‘quvchilarga ta’lim olishda ijodiy 
munosabatni uyg‘otadi va bu o‘z navbatida ularga ishonchni shakllantiradi; 
o‘quvchilar tafakkurini faollashtiradi; o‘quv faoliyatining ijobiy motivini hosil 
qiladi; o‘z-o‘zini namoyish etish imkonini beradi; turli fikr va mulohazalarga 
diqqatni jalb qilishni o‘rganadi; yangi fikr-mulohazani bildirishga va o‘zlashtirishga 
ruhan tayyor bo‘ladi. 
Bugungi kun o‘quvchisi, ularning orzu-intilishi, qiziqishlari orasida ham 
katta farq bor. Shundan kelib chiqib bugungi kun o‘qituvchisi nafaqat 
mamlakatimizda, balki dunyo miqyosida ro‘y berayotgan yangiliklardan vaqtida 
xabardor bo‘lishi, o‘z sohasiga doir zarur ilmiy yangiliklarni mehnat faoliyatiga 
tatbiq etishi, faqat darslikka tayanib qolmasdan, mavzu ko‘lamini o‘quvchilarga 
anglata bilishi, o‘z ustida tinmay izlanishi, o‘zida bor bilimlarni yanada kengaytira 
borishi lozim. Donishmandlarimiz aytganidek: «O‘qitish — ikki barobar o‘qish 
demakdir». Demak, har bir o‘qituvchi-murabbiy bu o‘gitga amal qilar ekan, aslo 
kam bo‘lmaydi. Eng katta farq esa hozirgi kun o‘qituvchisining ish faoliyati 
innovatsion axborot texnologiya dunyosi, ilg‘or pedagogik texnologiyalardan 
samarali foydalanish, jahon hamjamiyatida o‘z o‘rni borligida. O‘qituvchilik 
kasbining qator mas’uliyatlarini sanab o‘tish mumkin. Bular qatoriga bola ruhiyatini 
o‘rganish, undagi salbiy jihatlarga qarshi kurasha olish, o‘quvchilari qalbida o‘z 
faniga qiziqish uyg‘otish barobarida Vatanga, oilaga, ota-onaga, do‘stlariga nisbatan 
mehr-muhabbatli qila olish, har bir o‘quvchining oilaviy sharoitini o‘rganib, 
otaonasi bilan hamkorlikni yo‘lga qo‘yish kabilarni kiritish mumkin.

---

Biz o‘qituvchilar yosh avlod ongiga shakl beruvchi, ularni yuksak 
pog‘onalarga olib chiquvchi sharafli kasb egalari ekanligimizni ham unutmasligimiz 
kerak. Ona tili va adabiyot fani o‘qituvchisi har bir inson uchun hayotda bilishi shart 
hisoblangan to‘g‘ri so‘zlash, ifodali o‘qish, o‘z fi krini mustaqil bildira olish, og‘zaki 
va yozma nutq hamda savodxonlikning imkon qadar yuqori darajasini egallashlarida 
ko‘prik vazifasini bajaradi. Bu ham uning zimmasidagi mas’uliyatning bir 
ko‘rinishidir. O‘qituvchi xalqi shunday xalqki, u har bir o‘quvchisini o‘z 
farzandidek qabul qiladi, uning yutug‘idan to‘libtoshib faxrlanadi, iztirobiga bab-
baravar sherik bo‘ladi. Ba’zi hollarda ayrim o‘quvchilarning og‘ir oilaviy sharoiti, 
ota-onasi qaramog‘ida emasligi va bu uning tarbiyasiga salbiy ta’sir 
ko‘rsatayotganligi, ba’zan bolalar tarbiyasi faqat maktabdagina nazorat ostida 
bo‘lishi, bunday o‘quvchilarning muntazam darslarda qatnashmasligi kabilar 
o‘qituvchilarimiz dilini xiralashtiradigan jihatlar hisoblanadi, chunki o‘qituvchi 
uchun bolaning begonasi bo‘lmaydi, u barchasini o‘z farzandidek ko‘rib yashaydi... 
Xulosa o‘rnida shuni ta’kidlash mumkinki, ta’lim mazmunini boyitishga oid ishlarni 
muntazam ravishda olib borish lozim.
O‘quvchilar ma’naviyatini shakllantirishda pedagogik omillarni ham 
ko‘plab topsa bo‘ladi. Ular ta’lim mazmunini yangi sifat bosqichiga ko‘tarishga 
mustahkam didaktik asos bo‘la oladi va ularni ta’lim mazmuniga ustalik bilan 
kiritish esa, o‘ziga xos innovatsion jarayon bo‘lib, bunda o‘qituvchidan yuksak 
pedagogik mahorat talab etiladi.