O‘quv adabiyoti h. K. Shodiyev, S. R. Ahmedov teri va tanosil kasalliklari

3. Mashgulotning maqsadi.

Talabalar uchlamchi zaxmshshg rnvojlanishida xal qnluvchi rol o‘ynaidigas omillar to‘g‘risida ma’lumotga ega bo‘lishlari, kasallikning barcha klinik belgilarini bilishlari lozim. Yashirin zaxmli bemorlarning ko‘payish sabablari va yagairin zaxm klassifikatsiyasi (tasnkfi)nn aytib berishlari lozim. Shuniyagdda, erta va kech yashirin zaxmlarni birbiridan farqlashda kerak bo‘ladigan ma’lumotlarni so‘zlab berishlari, yashirin anitslanmagan zaxmning mohiyatini tushunishlari lozim. Talabalar suyidagilarni o‘zlashtirib olishlari lozim:

a) klassik serologik reaksiyalarni zaxmning erta davrlari diagnostikasida qo‘llay bilishlari;

b) soxta musbat reaksiyalarni spetsifik musbat reaksiyalardan ajrata olishlari;

v) spetsifik serologik reaksiyalarni zaxmning kzch davrlari diagiostikasida qo‘llay bilishlari lozim.

4. Uyga vazifa:

1) uchlamchi rivojlangan zaxm belgilarshsh sanab bsring;

2) erta va kech yashirin zaxm diagnostikasida askogadigan kliniklaboratoriya ma’lumotlaripi so‘zlab bering;

3) aniqlanmagan yashirin zaxm deganda nimani tushunasiz?

4) orttirilgan zaxmiing kechishida serologik rechksiyalarning tutgan o‘rnini so‘zlab bering.
ADABIYOTLAR
M. V. Milich. Evolutsiya sifilisa. M. 1987. 47—62betlar. Venericheskiye bolezni. 0. K. Shaposhpikov tahriri ostida. M. 199 1. 122—130betlar.
5. Talabalarning o‘z ustida dashlash rejasi.

Ishning nomi	Ishning mazmuni	Ishning maqsadi
1. Arxivdan olingan uchlamchi zaxm bemorlarining kasallik tarixi bilan tanishish.	a) arxiv ma’lumotlari asosida qisqacha sallik tarixini yozish; b) serologik dinamikasini ko‘chirish;	a) uchlamchi axmga uchragan bemorlarning kasallik tarixini o‘rganish;
2. Yashirin zaxm bilan ogrigan bemorlar bilan ishlash.	v) bemorlardan anamnez yigish; g) bemorlarni ginchkovchik bilan obyektiv tekshiruvdan o‘tkazing;	b) yashirin zaxm diagnostikasining o‘zlashtirish;
3. Tibbiy hujjat ma’lumotlarini guruh bilan muhokama qilish.	d) kasallik tarixi ma’lumotlari asosida qo‘yilgan tashxislarni to‘grinoto‘g‘rilitini o‘rganish.	v) bemorlarga tashxis ko‘yishni o‘rganish.

4MASHG‘ULOT
1. Mashrulot mavzusi. Tug‘ma zaxm (qisqacha tugauncha,, klassmfikatsiyasi (tasnifi), klinik belgilari, diagpostikasi, oldinn olish).
2. Mavzuning qisqacha mazmuni.
TUG‘MA ZAXM
Zaxmga duchor bo‘lgan ayollardai tugilgan bolalardakuzagiladi. Bunda rangpar treponemalar homila yo‘ldoshi (platsentar kon aylanish no‘li bilan) orqali go‘dak orgapizmiga o‘tadi. Tugma zaxmga chalipgan bolalarning onalari siichkovlik bilan .tekshirplsa, ularda zaxm kasalliginiig aniklanishi mukarrar. Onasi zaxmga chalsnmagan kishilarda tugma zaxm rivojlanmaydi.

Bolalarda kuzatiladigan tugma zaxm belgplariiing rivon;lanish darajasi ona qachon kasallik yuktnrgailigiga bog‘lik. Onada kechayotgan zaxm jarayoninipg dastlabki 3 yili homila uchui juda xavflidir. Birok kasallik yukkandan 5—10 yil keyin tugilgan bolalarda ham tugma zaxm belgilari kuzatilishi mumkin. Ko‘pchilik hollarda kasallikdan 10 va undap ko‘prok yil o‘tgandan so‘ng homilador bo‘lgap ayollardan tuzgilgan bolalarda tusha zaxm belgilari kuzatilmaydi. Bunday bolalarda bir necha yillardan so‘ng (bolalik va o‘smirlik davri. stuplpk sshi) kasallik belgilari namoyon bo‘lishi mumkin.

Tugaa zaxmning kechishi bemor ayolning zaxmning qaysi davrida homilador bo‘lgashshgiga boglis. odxmning birlamchi va ikkilamchi davrlarini o‘tkazgan homplador ayollarning aksariyatidap tugilgan bolalarda tugma :»axm belgilari kuzatiladi. Ayniqsa, ikkilamchi yangi zaxmga duchor bo‘lgan homilador ayollardan tugilgan bolalarshtng barchayeyda tugma zaxm bolgplari iamoyop bo‘ladn. Zaxmning uchlamchi davrida homilador bo‘lgan ayollardan tugilgan bolalarda tusha zaxm belgilari kuzatilmasligi mutlkin. Chuiki, okish spiroxetalar sonining keskin kamayib ketishi, ona organizminppg qarshilik ko‘rsatpsh qobiliyati kuchayishi homilaning zaxm infeksiyasi hujumidan saklab kolishi mumkin, yoki bunday bolalarda kech tugaa zaxm rivojlanadi.

Turma zaxmga chalipgan xomilador asllardan bemor bola tug‘ilishi mumkii. Ammo bunday voqealar juda kam uchraydi.

Zaxm bilan kasallapgan ayollarda homiladorlik turlicha natijalar: bola tashlash, muddatidan oldii kasal boda tugish, oy kuni to‘lgan kasal bola tuyetgsh yoki soglom bola tugnlishi bilan tugashi mumkin. Davolanmagan homilador ayollarnnng soglom bola tuishsh kamdayakam uchoaydigan vokea hisoblanadi. Homiladorlik davrida vya ungacha yaxshi davolanib yurgan ayolardan soglom bolalar tugiladi. Shu sababli homiladorlikpiig orta muddatlarida zaxmni aniqlash va davolash tugma zaxmning oldini oladi.

Kasalliklarning 1975 yilda qayta ko‘rib chyakilgan xalqaro tasnifiga binoap tugma zaxmning kuyidagi klinik turlari farklanadi:

1. Erta tugma zaxm (go‘daklik davrining 2 yoshigacha kuzatiladigan barcha ko‘rinishlarini o‘z ichiga oladi);

a) belgilari pamoyon bo‘lgan erta tugma zaxm;

b) belgisiz kechadigan erta tugma zaxm.

2. Kech tugma zaxm (2 yoshdan so‘ng kuzatiladigan tugma zaxmning barcha ko‘rinishlari):

a) belgili kech tugma zaxm;

b) yashirin kech tug‘ma zaxm.

ERTA TUG‘MA ZAXM

(SYPHILIS CONGENITA PRAECOX)
Belgilari asosan go‘dak hayotinipg dastlabki ikki oyi davomida namoyon bo‘ladi. Tugma zaxmningg anik belgilari bilan tugilgap go‘daklar ko‘p yashamaydi. Ular xdyoglarining biripchi soatlari yoki kunlaridayok nobud bo‘ladilar. Bunday go‘daklarnivg jussasi juda kpchik, terisi quruq va bujmaygan, teri osti yog qavati fiyimaydi. Bemorlarning qo‘l va oyoklari juda ozgan, buchmalar bilan qoplangan, yuzlari za’faron, karp tagagani .)slatadi. Bosh suyagi tanasiga pisbatan avcha katcha, irspi» ostidan kengaygan ko‘k tomirlar (vena) bo‘rtib chiqib turadi. Miya bo‘shliqlarida suyuklpk to‘plaaganligp (istisko) tufayli bosh suyagi o‘z shaklini o‘zgartiradi. Ichki a’zolarda yuz beradigai o‘etarishlar Se>,;or go‘dayushng nobud bo‘lishshsh tezlashtiradi. Yashashta layoqatli 6eviop bolalarning teri va shillik qavatlarida quyidagi o‘zgarishlar yuzaga keladi: zaxm chilla yarasi (pufaklari), qattiqlashgan tarqalgan madda (pnfiltrat), zaxm tumovi (rinit), papulalar, rozsolalar, sochning to‘kyalishi va h. k. Zaxm pufakchalari (pemphigus syphiliticus) go‘dak hayepgaing dastlabki kunlari va haftasidayoq paydo 6vlads va shakllanadi. Pufaklar kattaligi no‘xat, olcha, ba’zan gilosdek bo‘lib, ular to‘q kizil suyukli;; oiai shfing bilan to‘lgan. Pufaklar tshshq seroa suyuqlik yokn yiring bilan to‘lgan, ba’zan qon aralash bo‘ladi. Pufaklar kurib qatkaloq hosil qiladi yoki pufakcha pardasi yirtilib yallitlantil s.uyuk,ligi chikadi. Ma;;vyp pufakchalarning qo‘l yoki oyoq 1:aftlarida jo! laplailigi diapyustik belgi bulib xkstviht qiladi. Puf:n; suyukligi tarkibida ko‘p mikdorpa okshp spiroxetllar topiladi. Zaxm pufaklarini stafilokokkyaar paydo !;pladigan pufakli (takumli) yaradan fart\lash lozpm. Zaxm pufaklari ostida qattik madda naipaslanadi, pufak kobigi mustahkam bo‘lib osoilikcha yorilmaydi. Pufaklar birbiri bilan qo‘shilib ketmaydi. Ba’zan pufaklar paydo bo‘lgunga. k.adar yalliglangan doglar va tuguachalar kurikishidagi toshmalar xosil bo‘ladi. Yukumlp (pufakli) yara toshmalari esa badanning io‘p sohalariga (orka, kurak, ko‘loyoklar, yuz) tarkaladi, pufak pardasi yupsa bo‘ladi, osongina orpladi. Pufaklar tezda birbiri bilan ko‘shilib ketadi, atrofida yallpglapgan hoshiya tsuzatplmaydi. Pufak suyukligida stafilokotklar ko‘p bo‘ladi.

1nttjqlashgan tarqalgan madda (Goxzinger, 1898) — infiltralio induratus bola hayotining 8—10 haftalarida g.aydo bo‘ladi. Qo‘l va oyoq kaftida hosil bo‘lgan tarkor yalltgg‘langai doglar (oritema) astasekin katgiklash; boradi. Bupday qattiklashgai o‘choqlar yuzda, ogkz atro fidd, ensa sohasida ham vujudga keladi. Zararlangan soxalardagi maddalash ko‘payib, terini taranglashgiradi, to‘k qizil yoki ko‘kimtir qizil tusga kirib ussh lltiray boshlaydi. Ainiksa, yuzdagi lab qalinlashadi, shishadi, kattalashib, tarayaglashadi. Shyashning kattrklashidsh ^olaning emishini qiyinlashtiradi. Natijada go‘daklarngang ko‘p yiglashi oqibatida shu’lasimon yoriqdar hosil •bo‘ladi. Nihoyat, yalliglanish jarayoni tugab, bu tu’lastyup yoriklar iursimon chandiqlanish bilan tugaydi (Robpnson—Furnye belgisi). Bu belgi uzoq killardan .keiin ham tugma zaxm tashxisi ko‘yishga yordam boradi.

Goxzingerning qattiqlashgan maddalari kuzatnladitatt davrda, bola hayotining 4—8haftalarida tugunchali

Rozeolalar erta tugma zaxmda juda kam kuzatjladi. Ular chegaralangan pushtijigar rangda bo‘lib, iigmentli „poglarni eslatadi. Rozeolalar ko‘pincha yuz, taka va oyoq kaftida kuzatilib, kam miqdorda bo‘ladn.

Ko‘pchilik kasal bolalarda sochniig to‘kilishn kuzatiladi. Ainitssa, qattiqlashgan madda boshnging sochli k.psmida, k.osh va kipriklar sohasida joylashganda soch ko‘gfgq to‘kiladi. Sochlar tarqoq holda xar yerx&r yerdan •(’ki o‘choqsimon to‘kilishi mumkin.

Zaxm tumovi (rhinitis syphilitica) kasal bola xayotining biriichi oyida, ba’zan tugrukxoiadagilik paytidayoq namoyon bo‘ladi. Rinit burun bo‘shligi shillig; kavatpptshg yalpi yallng‘lanishidir. Tumov 3 bosqichda kechadi:

1. Quruq boskich — shilliq qavatning saliilangashn (gipertrofiya);

2. Kataral bosqich — yiringli va kri aralash suyuq yiring ajralishi;

3. Yaralar paydo bo‘lish bosqpchi — shillik kavatda :foziya va yaralarning xosil bo‘lishi, koi aralashgan badbo‘y yiriig chiqishi.

Bu jarayoi bvmor boyaalarni ogiz orqali nafas olishga majbur qiladi. Emayotgan paytda bola tezteo to‘xtab, nafas olib yana emishda davom etadi. Burun bo‘shligidan ajralib chiqayotgan yalliglanish suyuqligida ko‘p mikdorda rangpar trepoismalar topilishi diagnostikani osonlashgiradi. Tumovning uzoq muddat davom etshpi burus suyaktogay qismining yemirilishiga, natijada burunning cho‘kishiga (egarsimon burun) olib keladi. Rnnit ba’:;i bemorlarda tomoqning zararlanishiga sabab bo‘ladp. Buiday xollarda tovush bo‘gilib, bemorlar xirilla5 irladilar, ba’zan tovush butuilay chiqmay qoladi.

Lilta zaxmniig dikkatga sazovor yana bir belgisi ost«ox(/ndritdir (osteocliondritis syphilitica). Ooteoxondrpt suyaklarda kuzatiladigan zaxm belgilaridan eng ko‘a uchraydigashtdir. Homiladorlikning beshiichi oilaridayok uzun nayspmon suyaklarning epifizi va diafizi orasida joylashgap togai to‘qimasining kon bilan ta’kinlapishi kuchayadi. Bu hol mazkur sohada rangpar siiroxetalarning xaddan tashqari ko‘payishiga va iiiu ilib kolishsha imkoiiyat yaratadi. Shakllangan spetsifik yalligl.chpish togay to‘dimasiiing suyak to‘qimasiga o‘tishnga, kal’siy tuzlariiing to‘yalaiishiga xalal beradi. 1!.atijada metafiz sohasida suyaklarning qotishi sekinlashadp, bazap bugunlay to‘xtaydi (osteomalyatsiya).

Osteoxondrit aslida rlliglanish emas, balki kal’du;y Hssei bo‘lishishshg, ya’ii suyaklanish jarayonining buzidishidnr. Osteoxondrit sovurga, kurak, chanos va bosh suyaklarda ham kuzatilad".. Bunda yelka va boldir suyailarini rentgenologik tekshiruvdan o‘tkazish kifiya. Osteoxopdrnt rentgenologik belgidir, uning 3 bosqachi (Jiapj\laiadp. Osteoxondritpiig 3boskichida to‘dimalartshng smirplishk okibatida et oluvchi (granulyatsion) to‘kima xocu.ti bo‘ldi. Bu to‘kima togai kavatining ostida, diafi.ch yakinida joylashdbl turli ta’sirotlar ostida iiuptilipsh mumkin. Natijada suyakning epifiz qismi ;i,uafiz kmsmidan ajralib ketadi. Maia shu tarika suyaklarpiig mvtafizar (yopik) sinishi sodir bo‘ladi. Bu hol soxtya falajlik holatini keltirib chiqaradi, ya’ip suyakning sinishi natijasida paydo bo‘lgan kuchli ogrik o‘sha qo‘l yoki oyoqda harakatni butunlay to‘xtatib qo‘yadi. O‘sha sohani qimirlatish bemorning ogriq zo‘rligidan yaishshrib ish?lashiga sabab bo‘ladi. Buiday bemorlarda cheri va m>taklarning sezuvchanligi va o‘tkazuvchayaligi saklapgan bo‘ladi. Mazkur belgilarning barchasi falajliklinitr soxta ekanligini aiiklashda yordam boradi. Bu hol ].1arro>1ing soxta falaji deb ataladi.

O‘rta tugma zaxmda periostit va osteoperiostit ko‘p kuzatnladi, ostsoskderoz va osteonaroz oca kamdani kam uchraydi.

Ichki a’zolardan jigar va talokning kattalashganligi erta tug‘ma zaxmda ko‘p uchraydpgan belgplardan xisoblayaadi. Shuningdek buyrakning zararlanishi, moyakning kattalashganligi, periferik limfa tugunlarining paypaslanishi kuzatilishi mumkin.

Erta tugma zaxm tashxisi quyidagi ma’lumotlap asosnda ko‘yiladi: J. Tugma zaxm taxmin kilinayotgan bolalarning otaonalarida zaxm belgilarining kuzatilishi yokp ularning zaxmga karshi davolapganligipi aniklash. Teri, shillik kavatlar, suyaklar va ichki a’zolarda erta tugma zaxmga aloqador belgilarning kuzatilishi.

3. Zararlangan to‘kima va a’zolarda ok.ish stshroxetalarning topilishi.

4. Standart (VR, KR, ZVR) va spetsifik (IYOR, THCHR) serologik reaksiyalarining musbat natijalar berishi. Zaxmga duchor bo‘lgai ayollardan turilgai bolalarda sorologik reaksiyalarpipg musbat natnjalar oyerishvta karamasdan zaxm klipik belgilarining topilmasligl yappfpp tugma zaxm diagnoznpi qo‘yishga asos bo‘la oladi.

KECH TUG‘MA ZAXM.

(SYPHILIS CONGENITA TARDA)
Belgilari ko‘shimcha 7—15 yoshdagi bolalar va o‘smirlarda, ba’zan maktab yoshigacha bo‘lgan bolalarda, hatto katta yoshdagi (20—30 va 50 yoshdagi) kishilarda ham kuzatiladp. Kasallik belgilari orttirilgan zaxmning davrini eslatadi. Bemorlariing terisi va shillpk. savatlarida do‘mboqchalar va gummalar hosnl bo‘ladi. Suyaklarda gummali periostit, osteoperiostit va osteo.mislit kuzatiladi. Shuningdek, nshgar va talotsnpng kattalashpshi, endokardit va aorta apevrizmasi, bosh miyaning zararlaiishi (meningit, meiipzoiyevrit, meniyagomiyelit), hatto orqa miya suxtasi va rivojlangap falajlik kuzatilishi mumkii. Birok, ksch tugma zaxmga xos shunday belgilar borki, ular orttiriltai (uchlamchi) zaxmda bo‘lmaydi. Kech tugma zaxmga xos ishonchli belgilar Getchinson uchligida (triadasida) o‘z ifodasini tsshgan, bu belgilar zaxmiing tugma ekanlipish isbotlaydi:

1. Ko‘z muguz kavatinipg zararlanishi (parenximatoz keratit). Ko‘z muguz (tox) qavati xiralashadi, yosh okadi, bemorlar yorug‘likka qaray olmaydi. Ko‘zning ko‘rish sobiliyati astasekin pasayib bemor ieyp bo‘lib qoladi. Dastlab bir ko‘z, 6 — 10 oy o‘tgach ikkinchi ko‘z ham kasallanadi. Ko‘zning boshqa qavatlari ham zararlanadi: konyunktivit, prpt, xorioretinit, ko‘rish iyerviniig atrofiyasi. Parenxpmatoz keratitga duchor bo‘lgan bemorlarda ko‘zping ko‘rish qobiliyati tiklanmaydi.

2. Getchinson tishlari — bunda yuqorigi o‘rta kesuvchi tishlar gipoplaziyaga uchraydi. Tishlarning erkin kesuvchi qirrasi yarimoysimon shaklni olib, o‘roqni eslatadi. Tishlarning tanasi kengaygan va qalinlashgan, milkka kirib turgan k.ismi ingichka, shu sababli sandonsimon yoki xumsimon shaklni oladi.

3. Zaxm karligi (eshituv chiganogining zararlanishi, labirintit). Bunda quloq shangillaydi, bosh aylanadi, eshituv kobiliyati pasayib, kar bo‘lib kolishga olib kelishimumkin. Karlik ichkp kulokda (labiring) shakllangap yalliglanish jarayoni (labirintit) va gemorragik okibatida, shuniigdek epshtuv pervining distrofiyasi natijasida kelib chiqadi. Odatda karlik to‘satdan boshlanadi. Ayniqsa, 4 yoshgacha bo‘lgan bolalarda rivojlangan karlik nutsni buzadi va gunglikka olib keladi.

Parepximatoz keratit va zaxm labirintitida spetsifik davo choralari naf bermamdi, zararlangan to‘^imalarda rangpar spiroxetalar ham topilmaydi. Ku hol mazkur dardlarpi allergik tabiatga ega, deb taxmin kilishga sabab bo‘layapti. Hozirgi paytda zaxmda ko‘z va kudokning zararlanishn maxsus allergik reaksiya okibatidir, deb tushuntiruvchi olimlar soni oshib borayaptya. Parenximatoz keratitda glikokortikoidlarnipg paf berktni bu fikrni tasdiklamokda.

Yukorida sanalgan kech tugma zaxmping uchta ishopchli belgilari bir vaktntgng o‘zida uchramaydi. Ko‘piicha GetCHEP1SON uchligiping bptta bslgisi, ba’zap ikkitasp kuzatiladi.

Kech tu^ma zaxm tashxisini qo‘yishda suyidagv beqarsr (shart bo‘lmagan) belgilar ham yordam beradi: kilichsimon boldir, kilichsimon bilak, RobiisonFurnye belgisi, dumbasimon bosh, egarsimon burun, xumsimop tishlar.

Biroq bu belgilar kech tugma zaxm diagnozini tasyaiklay olmasada, balkp taxmin qplishga asos bo‘ladp. yeqag;sr belgilardan kdlichsimon boldirni erta zaxmda kuzatpladigan osteoxondrit okibatidir, dogan fikrlar bor. Shushshgdek, Robinson—Furnye chandiklari kattiqlashgap madda natijasida hosil bo‘lpshinp eslatib o‘tmokchimiz. Mana my sabablarga ko‘ra ba’zi mualliflar qilichmshon boldpr va RobinsonFurnye chandiklarini tugma zaxmning ishopchli belgilari katorkga kiritmoqdalar.

Kech tugma zaxmga xos bo‘lgan asosiy klinik belgilarni beqaror belgilar bilan takqoslashda kuyidagi distrofik belgilarning boryo‘qligini aniqlash diagnostikani yengillashtiradi: Avstidiyskiy belgisi. «olimppn» peshonasi, kalta jimjiloq, kattiq tanglayipng baland joylashishi, haijarsimon o‘simtaning yo‘kligp, Karabelli do‘mboqchalarp, g‘ilaylik va boshqa belgilar.

Kech tug‘ma zaxm diagnostikasida spetsifik serologik reaksiyalariing javobi muhim rol o‘ynaydi. Ainiksa •anamnestik ma’lumotlar olish knyip bo‘lgan hollarda (bemorlarnivg otaonaspni tekshiruvdai o‘tkazish imkoiiyati bo‘lmaganda) THCHR va IYORning javobi hal siluvchi axamiyatga ega. Kech tugma zaxmda KSR 70—92% hollarda va spetsifik reaksiyalar deyarli barcha xollarda musbat natijalar beradi. Kech tugma zaxm diagnozshsh t^o‘yish juda mas’uliyatli vazyfadir. Chunki zaxmnipg bu turida okish sniroxetalarni topish imkoni dayarli bo‘lmaydi. Ishonchli belgilar qatoriga kiruvchi Getchinson uchligi o‘z tabiati jixatidan hamma xollarda zaxmta alokador bo‘lavermaydi. Ana shu tufayli treionemalar harakatini cheklash va immunologik yog‘dulanish reaksiyalarinipg musbat patijalari tugaa zaxm diagnostikasini yengillashtiradi.

Tugma zaxmga qarshi kurash umuman zaxm kasalligiga k.arshi kurash bilan chambarchas boglikdir. Ayollar opa’Cupa zaxmning o‘z vaqtida aniklanishi va davo qilshgashi tutma zaxmiing oldini olishning eng asosiy yulpdir. Davolash muassasalariga, ayollar maslahatxoyaalariga muro/kaat etadigan va umumiy ko‘rikdan o‘tayotgan ayollarda zaxmping yashirin va aniklanmagan turlarini aniqlatp xam muhnm profilaktik ahamiyat kasb etadi. Shushshgdek aholining zaxm yuktirish xavfi yuqori bo‘lgan tabakalarsni (ofitsiaptlar, haydovchilar, mehmonxona x.idpmlard) muptazam klinikserologik tekshiruvdan o‘tkazish zaxmga uchragan bemorlarning faol ravishda aniqlanishiga imkoniyat yaratadi. Bolalar muassasalari (yasli, boglcha va go‘daklar uylari) va oziqovqat mahsulotlarini tayorlash, pishirish, sotish bilan bog‘lik va a.mokador xodimlarni (oshpallar, ozidovkat do‘koidaryashshg sotuchilari, k.andolatlik nshrkatlarinipg ishchilari) iliyaik va serologik tekshiruvlardap o‘tkazish ham zaxmga yo‘litssap bemorlarping o‘z vaqtida aniklaiishiga olib ksladi.

Tugma zaxmning oldini olishda ayollar maslahyatxonalarnning ahamrshti benihoya katta. sorliknp satslash g.aoirligining buyrugiga binoan ayollar maslaxatxonasiga murojaat etuvchi barcha homilador ayollar kamida ikki marta (homiladirlikning birinchi va ikkinchi yarmida) zaxmga tekshirilishi, jumladan, ulardan Vasserman reaksiyasiga koi olinishi lozim. Jinsiy a’zolarnnpg surunkali yallig‘lanish kasalliklaridan davolanabtgai bemor ayollar va homiladorlikni sun’iy to‘xtatish maksadida vrachga murojaat etgan ayollarning kopi ham zaxmga tekshiriladi. Bulardan tashkari, zaxmga qarshi dayolaiayotgap va zaxm tashxisi bilai klipik va serolognk kuzatuvda turgan ayollarning barchasi hadidagi ma’lumotlar tegishli ayollar maslahatxonalariga berilishi kerak. Bu tadbir ular homilador bo‘lgan takdirda tegishli tekshiruvlar o‘tkazishga va profilaktik davo choralarni ko‘rishga yordam beradi. Zaxmga chalingan ayollarga homiladorlikni to‘xtatish imkopiyati boriladi. Biroq bu muolaja homilador ayolda kuzatilgan zaxmning yuqumli belgilari bartaraf etilgapdan so‘ng amalga oshiriladi. Zaxm bilan ogrigan ayolda homiladorlik anyu;langach, ushbu ayolning tibbiy hujjati yashab turgap joyi bo‘yicha tug‘rudxonaga yuborilishi kerak.

Agar ayollar maslahatxonasida zaxmga tsgishlrg tekgairuvlar o‘tkazilgan bo‘lmasa, bu turruqxonalarda homiladorlarni o‘z vaktida (tugishdan avval) klinik va serologik tekshiruvlardan sinchkovlik bilan o‘tkazish lozim. Zaxmga tekshirilayotgan _; xomilador ayollarda Vasserman va boshka klassik serologik reaksiyalarning zgusbat javoblari tekshirilayotgan ayolda zaxm bor, degan xulosa chikarish uchun kifoya qilmaydi. Bunday hollarda Vasserman reaksiyasiga soxta musbat javob olish ehtimoli borlyagini hisobga olishimiz lozim. Bundan tashkari, hoiilador ayol tukqandan keyin 10—15 kup ichida xam j IP soxta musbat javob berishi mumkinligini yodda sa.slash lozim. Shu sababli bunday ayollar tuqkanlaridai 11—3 hafta o‘tgach takroriy serologik tekshiruvlar o‘tkazilishi lozim. Mana shu davrlardan keyin o‘tkazilgan serologik reaksiyalarning musbat javobigina upiig spetsifikligini ko‘rsatadi. Solaversa, KSRyaiig snotsifiklik darajasi treponemalar harakatini cheklash reaksiyasi yordamida aniqlanishi lozim. Ko‘llanmaga binoan YESRving musbat javobi bilan bnrga THCHR va IYORlartishng musbat natijalari asosida xomilador ayollarga yashirin zaxm tashxisi v;o‘yiladi.

KSRlar kam musbat javob bergan hollarda THCHR vu IYORlarining musbat natijalari tekshirilabtgan ayolga yashprin zaxm tashxisi qo‘yishga asos bo‘layai.

Zaxmga duchor bo‘lgan ayollardan tug‘ilgan barcha bolalar ham sinchkovlik bilan klinik va serologik tekshiruzlardan o‘tkazilishi kerak. Teri va shilliq kavatlarida hamda ichki a’zolarida zaxm belgilari topilmagan, shuvingdek rentgenologik tekshiruvlarda o‘zgarishlar aniklanmagan bolalarda serologik reaksiyalarshshg manfiya javobi tugilgan go‘dakning sog‘lomligidan guvohlik beradi. Rentgenologik tekshiruvlar ko‘pi bilan 3 oy mobaynida o‘tkazilishp shart. sorlom tugilgan bolalarda profilaktik davo kursiii o‘tkazish tug‘ma zaxmning kech beytilari paydo bo‘lish xavfining oldini oladya. Yukorida sanab o‘tilgan xamma profilaktik davo choralarp tugme zaxm rnvojlanishinpng oldini oladi.

3. Mashgulotshgag maksadi.

Talabalar tug‘ma zaxmning tub mohiyatini tupgupib olkshlari, klinik turlarini bilishlari, erta va kech tugma zaxmning barcha belgilarini so‘zlab berishlari lozim. Erta tuzema zaxmda kuzatiladigan simptom va sindromlarni o‘xshash kasalliklardan ajrata olishlari kerak. Erta va kech zaxm diagnostikasi, tug‘ma zaxmda serologik reaksiyalar dinamikasini bilishlari lozim. Shuningdek tug‘ma zaxmniig oldini olish borasida ashgq tasavvurga ega bo‘lishlari zarur.

Talabalar kuyidagilarni o‘elashtirgan bo‘lishlari lozpm:

a) tugma zaxmning klassifikatsiyasi (tasiifi):

b) tugma zaxm bilan kasallangan bemorlardan rangvar treponemalarga material olish metodpkasi;

v) erta tugma zaxm diagnostikasp.

4. Uyga vazifa:

Tugma zaxmning shakllapish sabablarini tushuitiring. Tugma zaxm klassifikatsiyasi nimaga asoslangan? Robipson—Furnye chandiqlarining hosil bo‘ligya mexanizmini tushuntiring.

Parroning soxta falajligi shsha sababdan kuzatiladi? Silichsimon boldirning shakllanish sababi nimada?