O‘quv uslubiy majmua Jizzax politexnika instituti kengashining 2020 yil 20

3-AMALIY MASHG'ULOT. Mavzu; LOK-BO‘YOQLARNI BELGILASH 
(MARKALASH) 
Barcha lok-bo‘yoq ashyolardagi marka-belgilarida uning hili, tarkibi parda 
hosil qilishi va kayerda ishlatilishi ko‘rsatilgan bo‘lishi kerak va ikkinchi guruh- 
pigmentsiz loklar harf va son bilan belgilanadi. 1-guruh belgilari - lok-bo‘yoqlarni 
hili so‘z bilan ifodalangan bo‘ladi, ya'ni lok, bo‘yoq, emal, xomaki bo‘yoq, 
shpatlevka. 2-guruh belgilari - ashyoni kimyoviy tarkibi yozilgan bo‘ladi, masalan: 
-polikondensatsiyali 
polimerlar 
- 
UR-poliuretanli, 
AU-alkiduretanli,KO-
kremneorganikli, GF-gliftalli, PF-pentaftalli, MOmelaminli, MCH- mochevina 
yoki karbamidli, FL-fenolli, EP-epoksidli; -polimerizatsiyalanadigan polimerlar– 
poliakrilatli, PVA - polivinilatsetatli, VA-vinilatsetatli, KCH-kauchukli, NP-
neftpolimerli, 
FP-ftorplastli, 
PXV-perxlorvinilli, 
VX-vinilxlorli; 
-organik 
bog‘lovchi moddalar - BT-bitumli, KF-kanifolli, MA-moyli, SHL-shellagli; -
sellyuloza 
efirlari 
- 
ATS-atsetilsellyulozali, 
NS-nitrotsellyulozali, 
ES-
etilsellyulozali va h.k. Birinchi va ikkinchi guruh lok-bo‘yoq ashyolarning 
ayrimlarida - erituvchisiz bo‘lsa - B, suvda eriydigan bo‘lsa - V, suv kukunli - VD, 
kukunli bo‘lsa - P harflar yozilgan bo‘ladi. 3-guruh belgilari - kanday sharoitda 
ishlatilishi va har hil zararli muhitlarga chidamliligiga karab 1 dan 9 gacha son 
yozilgan bo‘ladi. 4-guruh belgilari–lok-bo‘yoq ashyolarini ro‘yhatga olinganligini 
tartib rakami yozilgan bo‘ladi. Moyli bo‘yoqlar rakami undagi olifning kanday 
hiliga taallukli ekanini bildiradi. Masalan, tabiiy olif bo‘lsa -1, oksol bo‘lsa -2, 
gliftal olifli bo‘yoq bo‘lsa -3 sonlari ko‘rsatilgan bo‘ladi. 5-guruh belgilari - lok-
bo‘yoqlarning rangini bildiruvchi, ya'ni emal, bo‘yoq, xomaki bo‘yoq, 
shpatlevkani to‘la so‘z bilan rangi yozilgan bo‘ladi. Masalan, ok-kulrang, ko‘k va 
h.k. Emallar kuyidagicha belgilanadi: Emal-XV-16 ok-kulrangperxlorvinil emali 
(PXV), muhitga chidamli hili - 1, tartib rakami - 6, sonlar bilan ifodalanadi. 
YUqoridagi belgilash tizimi aksariyat MDXda ishlab chiqaruvchi korxona 
va kompaniyalarda qo‘llaniladi. Ko‘pgina Ovro‘pa davlatlari o‘zlarining shaxsiy 
nomlari, ismlari bilan belgilangan ashyolar ishlab chiqaradilar.Masalan "Luya" 
yoki "Garmoniya" lok-bo‘yoq maxsulotlari yorlig‘iga ularni ishlatilishi va 
xossalariga doir ma'lumotlar yozilgan bo‘ladi. 

---