O’quv yilida o’rta ta’lim uchun

21-bilet biologiya 

---

Telegram: @imtihonlar_kanali_uz                                            Bot: @imtihonuzb_bot 

Telegram: @imtihonlar_kanali_uz                                            Bot: @imtihonuzb_bot 

 

 

1) 

Simbioz gipotezasi. Simbioz ikki va undan ortiq turlar ning birgalikda yashashidir. Bunda 

ular bir -birlari bilan hamkorlik 

qilib yashaydi. Hujayralar va hujayra ichida ham simbiotik muno sabatlar mavjud. Xlorella deb 

ataluvchi yashil suvo'ti, ayrim infu zoriyalar sitoplazmasida fotosintez jarayonini amalga oshiradi 

va 

xo'jayin hujayrani ozuqa moddalar bilan ta’minlaydi. 

Simbioz gipotezasiga ko'ra, eukariot hujayra bir-biri bilan 

simbioz holda 

yashovchi,  har xil tiplarga  mansub, 

ko'p  hujay  ralardan 

hosil

 

bo'ladi.  Gipotezada 

ta’kidlanishicha, mitoxondriya 

va xloropla stla r must a qil kelib chiqishg a ega va proka riot hujayra sifat iia pa ydo bo'lga n. 

Ma s a I a n, mitoxondriyalar aerob prokariot lardan kelib chiqqan deyiladi. Yadroning paydo 

bo'lishini xo'jayin hujayraning DNKsi bilan bog'liq degan taxmin mavjud. 

Yadro hosil bo'lgandan so'ng, uning membranalaridan endo plazmatik to'r, Golji majmuasi va 

undan esa lizosoma hamda va kuola hosil bo'lgan deyiladi. Bu taxminlarni isbotlovchi bir qator 

dalillar ham mavjud. Bularga mitoxondriya va xloroplastlarda DNK va RNKning mavjudligi, 

ularning bo'linishini prokariot hujayrani bo'linishiga o'xshashligi va boshqalar. 

Invaginatsiya gipotezasi. Bu gipotezaga ko'ra, eukariot hu jayraning ba’zi organellalari 

hujayraning tashqi membranasini in vaginatsiyasi (sitoplazmaga botib kirishi) natijasida hosil 

bo'lgan. Invaginatsiya gipotezasi eukariot hujayra ko'p hujayralardan emas, balki bitta 

hujayradan kelib chiqqan deb tushuntiradi. Bu 

gipoteza  xloroplast,  mitoxondriya  va  yadroning  qo'sh  membrana  larining  kelib  chiqishini  oson 

tushuntirib beradi. 

Ko'p genomli gipoteza. Ushbu gipotezaga ko'ra, eukariot 

hujayralar  prokariot hujayralardan  ular  genomining  ayrim  qismlar  ga  bo'linishi, bu  qismlarning 

asta-sekin  muayyan  funksiyani  ba  jarishga  moslanishi  natijasida  paydo  bo'lgan.  Ko'p  genomli 

taxmin 

haqiqatga yaqin bo'lib, yadro va sitoplazmani plastik jarayonlarni 

o'xshashligi bilan isbotlanadi. 

2) 

Jinsga birikkan holda nasldan naslga o'tish. Morgan va uning 

shogirdlari jinsiy xromosomalar orqali jinsni aniqlash bilan birga jinsga 

bog'liq holda irsiylanishni ham aniqladilar. Ularning 

qayd qilishicha, genlar faqat autosomalarda emas, balki jinsiy xro mosomalarda ham joylashgan 

bo'ladi. Shunday genlar ishtiroki da rivojlangan belgilar jinsga bog'liq holda irsiylanadi. 

Masalan, Drozofilada ko'zning qizil (A), oq (a) bo'lishini ta’min etuvchi gen jinsiy X-

xromosomada joylashgan. Bu belgi jinsga bog'liq holda irsiylanadi. 

Odamda  ham  jinsiy  xromosomalarda  joylashgan  genlar  rins  ga  bog'liq  holda  irsiylanishi  isbot 

etildi.  Masalan,  odamda  gemofi  liya  (qonning  ivimasligi)  hamda  daltonizm  (qizil  va  yashil 

ranglarni 

ajrata olmaslik) kasalliklarini belgilovchi genlar X-xromosomada 

joylashgan.  Bu 

kasalliklar  jinsga bog'liq 

holda irsiylanadi. 

Gemo filiya

 

kasalligining 

X- 

xromosomaga birikkan holda irsiylanishi quyi dagi sxemada keltirilgan. 

Gemofiliya kasalligining irsiylanishi 

quyidagi sxemada 

gemofiliya genini tashuvchi 

(XHXh) ayol bilan, sog'lom er как (XHY) nikohi misolida kel tirilgan. 

Bunday nikohdan tug'il gan o'g'il bolalarning yarmi 

gemofiliya bilan kasallangan bo'ladi. Y-xromosomada joylashgan genlarfaqaf ofadan o'g'il 

bolalarga o'fadi. Hozirgi vaqfda juda ko'p normal va pafologik bel gilarning jinsga bog'liq holda 

irsiylanishi o'rganib chiqilgan. 

3) 20% -- 1200 

100%—x=60