O’quv yilida o’rta ta’lim uchun

23-bilet biologiya 

 

1 )E5uv — tirik organizmlar tarkibida 

uchraydigan va tabiatda keng tarqalgan 

anorganik modda. Hujayrada suv qancha 

ko'p bo'lsa, 

uning hayot 

faoliyati 

shuncha  jadal 

bo'ladi. Turli  hujayralarda 

suv  ning

 

miqdori 

har xil. Masalan, 

tish emali hujayralarida 10 % ga 

yaqin, o'simlik hujayralarida esa 90 % dan ko'proq suv bo'ladi. 

Odam va hayvonlarning tez o'sayotgan hujayralarida qariyib 95 % suv 

bor.  Ko'p  hujayrali  organizmda  suvning  o'rtacha  miqdori  80  %  ni 

tashkil etadi. 

Hujayrada suvning ahamiyati juda katta. Hujayraning fizik 

xossalari — 

hajmi,  tarangligi  suvga bog'liq 

bo'ladi. Tirik 

orga nizmlar uchun 

suv 

nafaqatular 

hujayrasining zaruriy tarkibiy qis mi, balki yashash muhiti hamdir. Suvning vazifalari ko'p 

jihatdan uning 

kimyoviy 

va 

fizikaviy 

xususiyatlari  bilan  aniqlanadi. Bu 

xusu  siyatlar asosan 

suv 

molekulasining kichikligi va ularning qutb lanishi hamda bir-biri bilan vodorod bog'lar hosil qilib 

bog'lanishi 

orqali amalga oshiriladi. 

2)

 

Organizm 

genotipining  o'zgarishi  bilan 

boradigan  va 

bir 

nech  ta

 

avlodlarda 

saqlanadigan 

o'zgaruvchanlik irsiy (mutatsion) 

o'zgaruvchanlik  deyiladi.  Ba’zan  bularaniq  ko'zga  tashlanadigan 

o'zgarishlar bo'lib, ularga: kalta oyoqli qo'ylarning paydo bo'lishi, 

tovuqlarda patning bo'lmasligi, mushuk bar moqlarini ayri bo'lishi, pigmentlarning bo'lmasligi 

(albinizm), odam larda barmoqlarning kalta bo'lishi va ko'p barmoqlilik (polidaktiliya) kabilarni 

misol qilib ko'rsatish mumkin. 

To'satdan vujudga keladigan va qat’iy ravishda nasldan-nasl ga o'tadigan o'zgarishlar natijasida 

xushbo'y no'xatning kalta 

poyali navlari, qat-qat tojibarg hosil qiladigan o'simliklar va juda 

ko'p boshqa 

belgilar 

paydo  bo'lgan. Ko'pincha  ular 

juda 

kichik, 

le

 

kin 

sezilarli 

o'zgarishga 

uchragan o'zgarishlar hisoblanadi. Gene tik materialning irsiy o'zgarishiga mutatsiyalar deyiladi. 

3)

 

A vaT 1*2=22 G v a S  7*3=21 

21 +22=43 ta vadorod bog

1

 mavjud.