OrqaniZMİn yaş XÜsusiYYƏTLƏRİ
Ürəyin qan və sinir tənzimi
Yüklə 1,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ürəyin qan və sinir tənzimi. Yaşdan asılı olaraq qan
dövranının sürəti zəifləyir. Körpələrdə qan dövranı yüksəkdir – cəmi 12 saniyə, 3 yaşlılarda – 15 san: 14 yaşda – 18,5-dir. Qan dövranı damarlara gələn sinir impulslarının təsiri ilə tənzim olunur, qanın sürətini artırmaq üçün simpatik sinirlər, damarları daraldır. Azan sinirlər ürək döyüntülərini dəyişdirir. Qorxu, həyəcan və fiziki fəaliyyət zamanı damarlar daraldığı üçün dəri ağarır və ya qızarır. Mərkəzə qaçan sinirlər impulsları uzunsov, onurğa beyni, mərkəzi sinir sistemindən 69 və baş beyin yarımkürələrin qabığından alır. Xarici və daxili qıcıqlar ürək fəaliyyətini reflektor olaraq oyadır. Ürək həm də ürək avtomatizmi ilə özünü tənzim edə bilir. Qan təzyiqinin artması aorta damarının divarlarını genişləndirir, bu zaman damarları daraldan mərkəzin fəaliyyəti zəif olur. Ürək fəaliyyəti tormozlandıqda damarlar yenidən bərpa olur, qan təzyiqi normal səviyyəyə düşür. Yuxu arteriyalarının şaxələndiyi sahədə xarici və daxili sinokarotid refleks zonası yerləşir. Burada preprioseptorlar yerləşir. Bunlarda öz növbəsində qan təzyiqini artırırlar. Sinokarotid sinir oyanmaları uzunsov beynə çatdırır. Ürək döyüntülərinə və damarların fəaliyyətinə kimyəvi maddələr təsir göstərir. Böyrəküstü vəzilərin hormonu – adrenalin ürək döyüntülərinin tezliyini artırır; qan damarlarını isə daraldır. Parasimpatik sinirin uclarındakı asetilxolin isə damarları genişləndirir, ürək döyüntülərini azaldır, kalium ionlarının artması ürək fəaliyyətini zəiflədir, kalsium ionları isə ürək döyüntülərini artırır və ürək fəaliyyətinə müsbət təsir göstərir. Qan dövranının fəaliyyəti hormonların təsiri ilə əlaqədardır və bu fəaliyyəti sinir sistemi tənzim edir. Qan dövranı nəticəsində orqanizmin bütün orqan və toxumaları oksigen və qida maddələri ilə təmin olunur, mübadilə zamanı yaranmış ara məhsulla və karbon qazı xarici mühitə çıxarılır. Nəticədə qan təzyiqi normal səviyyədə qalır, orqanizmin daxili mühiti sabit qalır. |