O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi X. S h e n n a y e V, T. B a y m u r a t o V sug‘urta ishi

Sug‘urta maydoni — sug‘urtaga tortilishi zarur bo‘lgan
obyektlarning eng katta soni. Ayrim ekspertlar xulosasiga ko‘ra,
O‘zbekistonda sug‘urta maydoni hali to‘la o‘zlashtirilmagan. Faqat
mol-mulklarning 20—30 foizigina sug‘urtaga tortilgan.
Sug‘urta summasining zararliligi — sug‘urta summasi va
sug‘urta qoplamasi to‘lovi o‘rtasidagi nisbatni xarakterlovchi
iqtisodiy ko‘rsatkich. Bu ko‘rsatkich zarar miqdori ehtimolligini
ko‘rsatadi va undan riskning o‘zgarishi ustidan nazorat o‘rnatishda
foydalaniladi. Sug‘urta summasining zararlilik ko‘rsatkichi
quyidagi omillar ta’siri ostida shakllanadi: sug‘urtalangan obyektlar
soni va ularning sug‘urta summasi, sug‘urta hodisalarining soni,
zarar ko‘rgan obyektlar soni va sug‘urta qoplamasi. Sug‘urta
summasining zararlilik ko‘rsatkichi netto-stavka tuzilishiga qarab
har bir sug‘urta turi yoki javobgarlik turi bo‘yicha aniqlanadi.
Agar zararlilik ko‘rsatkichi netto-stavkaga yaqinlashsa yoki undan
oshib ketsa, bu holda sug‘urta summasining zararlilik ko‘rsatkichi
yuqori darajada ekanliligidan dalolat beradi.
Sug‘urta huquqi — sug‘urtalovchilar, sug‘urtalanuvchilar va
ular o‘rtasidagi vositachilarning xatti-harakati qoidalari yig‘indisi.
Sug‘urta huquqi qonun va qonun hujjatlarida o‘z aksini topadi.
Sug‘urta huquqi moliyaviy huquqning bir qismi hisoblanadi.

---

2 1 1
Sug‘urta hodisasi — stixiyali, tabiiy yoki oldindan ko‘rib

bo‘lmaydigan voqea-hodisalarning amalda yuz berishi. Sug‘urta
hodisasi yuzaga kelgan zarar sug‘urta kompaniyasi tomonidan
shartnomaga muvofiq qoplanadi. Mulkiy sug‘urtada sug‘urta
hodisasi deyilganda, stixiyali hodisalar, yong‘in, avariya, portlash,
zilzila, dovul va boshqalar tushuniladi. Shaxsiy sug‘urtada esa
sug‘urta hodisasiga fuqarolarning ma’lum bir muddatgacha
yashashi, ularning hayotida baxtsiz hodisalarning ro‘y berishi yoki
o‘limi kiradi. Xalqaro amaliyotda sug‘urta hodisasi ba’zan «fors-
major» deb yuritiladi.