O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi X. S h e n n a y e V, T. B a y m u r a t o V sug‘urta ishi
Yüklə 0,8 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sug‘urta mukofotlari tushumi ulushining o‘sishi bo‘yicha O‘zbekistonda sug‘urta faoliyatining rivojlanish ko‘rsatkichlari (%) 1999—2004-yy. 0
|
Sug‘urta mukofotlari
tushumi va sug‘urta qoplamalari ko‘rsat- kichlarining tahlili 1 Qarang:O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002-yil 27- noyabrdagi «Sug‘urta xizmatlari bozorini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi 413-sonli Qarori. 6 7
yilda 1999-yilga nisbatan 74,0 foizdan ko‘proq miqdorda ortgan bo‘lsa, bu ko‘rsatkich 2001-yilning yakuniga ko‘ra, 16,2 mlrd so‘mni tashkil etganligi yoki 1999-yilga nisbatan 3,4 baravar o‘sganligi, 2002-yilda oldingi yilga nisbatan o‘sish 33,1 foizni tashkil etganligi, 2003-yilda oldingi yilga nisbatan 21,3 foizga ortganligi yoki 26,3 mlrd so‘m darajasida bo‘lganligi, 2004-yilda esa 32,9 mlrd so‘m darajasida bo‘lganligi yoki oldingi yilga nisbatan 25,1 foizga ortganligi aniqlan- di. Tahlil shuni ko‘rsatmoqdaki, keltirilgan yillarda sug‘urta tashkilotlari tomonidan sug‘urta mukofotlarini yig‘ish hajmining o‘sishi barqarorlik xususiyatiga egadir. Sug‘urta tashkilotlari tomonidan 1999—2003-yillar bo‘yicha jamlangan jami sug‘urta mukofotlarining (5-diagramma) o‘rtacha 65 foizidan ko‘prog‘i asosan ixtiyoriy mol-mulk sug‘urtasi hisobiga to‘g‘ri kelgan, ya’ni ularning sug‘urta portfeli asosan ixtiyoriy mol-mulk sug‘urtasi hisobiga shakllantirilgan. 5-diagramma Sug‘urta mukofotlari tushumi ulushining o‘sishi bo‘yicha O‘zbekistonda sug‘urta faoliyatining rivojlanish ko‘rsatkichlari (%) 1999—2004-yy. 0 10 20 30 40 50 60 70 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Yillar Sug‘urta tarmoqlari 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Ixtiyoriy shaxsiy sug‘urta 9,3 8,8 6,9 7,4 5,6 5,0 Ixtiyoriy mol-mulk sug‘urtasi 51,8 60,2 66,3 72,3 77,7 79,8 Ixtiyoriy javobgarlik sug‘urtasi 2,8 2,4 5,0 4,4 4,5 4,6 Majburiy sug‘urta 36,1 28,6 21,8 15,9 12,2 10,6 Manba: O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi ma’lumotlari asosida ishlab chiqilgan. 6 8
ko‘rsatkichlarida ham ixtiyoriy mol-mulk sug‘urtasining ulushi ortgan. Bu ko‘rsatkichning 1999-yilda umumiy mukofot tushumidagi ulushi 51,8 foiz darajasida bo‘lganligi, shuningdek, 1999-yilga nisbatan 2000—2003-yillarda uning o‘sishi, mos ravishda, 16,0; 28,0; 40,0; 50,0 foizlarni tashkil etganligi hamda barqaror o‘sganligi kuzatildi. Sug‘urta mukofotlari hajmi bo‘yicha bunday ko‘rsatkich ixtiyoriy mol-mulk sug‘urtasi hamda sug‘urtaning boshqa turla- rida sug‘urta xizmatiga bo‘lgan talab va taklif o‘rtasida ancha tafovut mavjudligini ko‘rsatadi. Masalan, mamlakatimizda turli mulkchilikka asoslangan iqtisodiyot ravnaqi, bir tomondan, jismoniy shaxslar mol-mulklarini ixtiyoriy sug‘urtalashning ko‘lami ortishi, ikkinchi tomondan, yuridik shaxslar uchun sug‘urta tashkilotlari tomonidan sug‘urta xizmatining yangi turlari taklif etilishi hisobiga ixtiyoriy mol-mulk sug‘urtasining istiqbolli im- koniyatlarini namoyon etadi. O‘zbekistonda ixtiyoriy javobgarlik sug‘urtasi ham rivojlanib bormoqda. Mazkur sug‘urtaning keltirilgan yillar davomida umumiy mukofotlar tushumidagi ulushi ortib borishi uni rivojlantirishning katta imkoniyatlarini yuzaga keltirdi. Shu o‘rinda, ayrim kasbiy (vrachlar, sudyalar, notariuslar va boshqalar) javobgarlik sug‘urtasini amaliyotga joriy etish samarali ekanligini qayd etish mumkin. Ixtiyoriy shaxsiy sug‘urta bo‘yicha shuni qayd etish mumkin- ki, uning mazkur yillarda 1999-yilga nisbatan salmog‘i kamayishi kuzatildi. Shuningdek, keltirilgan yillar davomida majburiy sug‘urta bo‘yicha ham mukofot tushumlari summasi kamayib borayotganligi ko‘zga tashlandi. Bu holat mamlakatimizda sug‘urta munosabatlarining erkinlashuvi jarayonida ustuvorlik ixtiyoriy sug‘urtani rivojlantirishga qaratilganligi bilan izohlanadi. Sug‘urtaning mohiyatidan kelib chiqib, shuni ta’kidlash lozimki, qoplama to‘lovlari sug‘urta hodisalari yuz bergan hollarda sug‘urta mukofotlaridan shakllantirilgan fond hisobidan to‘lanadi. Keyingi yillarda sug‘urtachilarning sug‘urta portfeli asosan zararli natijalarga olib kelmaganligini ta’kidlash o‘rinlidir. Sug‘urta qoplamasi to‘lovlari barcha sug‘urta turlari bo‘yicha keltirilgan yillarda mos ravishda 1,3; 2,7; 3,3; 2,4; 2,3 mlrd so‘mni tashkil etgan. O‘zbekistonda sug‘urta faoliyatining rivojlanishi tahlili shuni ko‘rsatmoqdaki, keltirilgan yillar davomida umumiy 6 9
to‘lovlar o‘rtacha 30,9 foizdan ortig‘roq darajada bo‘lgan. 2003— 2004-yillar ko‘rsatkichlarida ham uning salmoqli o‘rni saqlanib qolinganligini ta’kidlash mumkin. Shuningdek, 1999—2004-yil- larda mamlakatimizda ixtiyoriy mol-mulk sug‘urtasi bo‘yicha eng katta hajmdagi qoplama to‘lovlari amalga oshirilgan. O‘zbekistonda erkin bozor munosabatlari qaror topayotgan sharoitda ixtiyoriy sug‘urta bo‘yicha sug‘urta qoplamalari to‘lovlarining salmog‘i o‘rtacha 54,8 foizni tashkil etganligini ta’kidlash lozim. Xususan, 2000—2004-yillarda jami sug‘urta qoplamasi to‘lovlari hajmida ixtiyoriy mol-mulk sug‘urtasi bo‘yicha amalga oshirilgan qoplamalar o‘rtacha 58,0 foizni tashkil etganligi tahlil davomida aniqlandi. 6-diagramma Yüklə 0,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|