Osman Nuri Topbaş 5 mn ön söz nəbilər silsiləsi dərs

“Əlinə bir dəstə götür və onunla (övrətini) vur. Andını pozma. Biz 
onu (müsibətlərə) səbir edən gördük. Nə gözəl bəndə! O, (daim Allaha) 
sığınan bir kimsə idi.” 
(Sad surəsi, 44)
Ayəti-kərimədəki bu rüxsət, “Əyyub rüxsəti” adı ilə tanınmışdır. 
Bu dəstənin, nə  dəstəsi olduğu açıqca göstərilmədiyi üçün, ona başqa 
mənalar da verilmişdir.
 

226
MN
RİZA
Allahın xaricində bütün varlıqlar, ən bəsitdən mükəmməlinə doğru bir 
sıralamaya tabe tutularaq yaradılmışdır. Bu düzümün zirvə nöqtəsində in-
san durur. Çünki o, Allahın sifətlərindən nəsib almış bir varlıqdır. Bundan 
ötrü insan, xeyir və şər, savab və günah kimi zidd qütblərə meyl edəcək 
bir vəsfə sahibdir.
Adəm oğlu, iradəsini, müsbət təmayüllərini inkişaf etdirmə yönündə 
istifadə edə bildiyi və  qəlbini təmizləyərək,  şəxsiyyətində xeyrin üstün 
gəlməsini təmin edə bildiyi nisbətdə  Rəbbinə yaxınlaşır. Rəbbinə 
yaxınlaşmanın həzzini dadan könüllər, gedəcəyi yolun sonuna çatmış bir 
qürbət yolçusu kimi sevdiyinə qovuşmanın səadət və həyəcanını yaşayır.
Beləcə bir qul ilə Allah arasındakı  məsafə azalır, həyatın bir qürbət 
iztirabı kimi yaşanması sona çatar. Allahdan uzaq olmağın səbəb olduğu 
ələmlər,  əslində azalmaz. Lakin Rəbbindən razı olmuş  fərəhli bir könül, 
bu iztirabları duya bilməyən hala gələr. Hər cür kədər, Rəbb ilə bərabər 
olmanın verdiyi hüzur və nəşə içində sanki hiss edilməz hala gələr.
Bu səfhədə iztirablar, qul tərəfindən, Rəbbinin bir iltifatı şəklində dərk
edilir və sanki bir sürura dönər. Ruhu əhatə edən bu nəşə, bəzən bütün 
bədəni belə əhatə edər. Həzrət Əlinin (radiyallahu ənh), qıçına girən oxu, 
Rəbbinə ən yaxın hiss etdiyi Namaz əsnasında çıxartmalarını istəməsi və 
bu əsnada heç acı duymaması buna ən gözəl nümunədir.

227
MN
Nəfsani və dünyəvi təmayülləri aşan dərdli Yunus, kamala çatmış 
könüllərin yetişdiyi səviyyələri və özünün Haqda fani oluşunu nə gözəl 
ifadə edər:
Sufilərlə söhbət gərək,
Əxilərə əxrət gərək,
Məcnunlara Leyli gərək,
Mənə Səni gərək, Səni!…
¬Yunusun dərk etdiyi bu kamala çatmanın ən feyzli vasitəsi, hərəsi bir 
iztirab qaynağı bəlalardır.
Əbu Səid əl Xüdri (radiyallahu ənh), Rəsulullahı (səllallahu əleyhi və 
səlləm) xəstə ikən ziyarət etmiş  və Onun ən böyük acılara qatlandığını 
bizzat müşahidə edərək belə anlatmışdır:
“Əlimi varlıq Nurunun üzərinə qoydum, hərarətini yorğanın üstündən 
belə hiss edirdim.
–Ya Rəsulullah, hərarətiniz çox yüksəkdir!-dedim.
–Biz (peyğəmbərlər) beləyik. Bəlalar bizə qat-qat gəlir, buna əvəz 
mükafatlar da qat-qat verilir, buyurdu.
–Ey Allahın Rəsulu!  İnsanların  ən çox bəlaya məruz qalanları 
kimlərdir?-deyə soruşdum.
–Peyğəmbərlər!-buyurdu.
–Sonra kimlərdir?-dedim.
–Sonra salehlər! buyurdu və bu açıqlamaları etdi: Onlardan biri 
elə bir fağırlığa düşər ki, özünü örtən bir əbadan başqa bir şey tapa 
bilməz. Lakin onlar, sizin bolluğa sevindiyiniz kimi bəlaya sevinərlər.” 
(İbn Macə, Fitən, 23)
Qəmlər və çilələr, həyatda xoşbəxt olmağa  əngəl kimi görünsə  də, 
əslində elə deyildir. Səbir etməsini və Allahdan gələnə razı olmasını bilənlər 
üçün bu qəm və sıxıntılar, bəlkə daha böyük bir sevincə və  xoşbəxtliyə 
çatmaq üçün bir vəsilədir.
Həzrət Mövlana, bu halı müdrik sözü ilə nə gözəl dilə gətirir:
“Qəm  əli, könül budağından saralmış yarpaqları silkələyər. Yerinə, 
daha lətif, daha təzə sürur yarpaqları gələr.”

228
MN
Həm də xəstəliyin ən şiddətli günlərində Həzrət Əyyuba (əleyhissəlam) 
yoldaşı Rəhimə xatun:
–Sən bir peyğəmbərsən! Allah Təaladan səhhət və  afiyət istəsənə
ki, bu dərdlərdən azad olsan!-demişdi.  Əyyub (əleyhissəlam) isə, bütün 
müsibət və sıxıntılarına baxmayaraq, halından şikayət edən bir vəziyyətə 
düşməmək və  təqdirə razı olmaqda lazım gələn səbri göstərmək üçün, 
xəstəliyini Haqq Təalaya ərz etməkdən, səhhət və afiyət istəməkdən belə
çəkinmiş  və beləcə  həminki hala razılıq göstərməklə rizanın  ən gözəl 
örnəyini nümayiş etdirmişdir. Nəhayət zövcəsinin israrı ilə sadəcə:
“Sən mərhəmətlilərin  ən mərhəmətlisisən!”-deyə Allaha niyaz 
etmişdir.
Bu duaya görə, Allah Təala, bundan sonra qiyamətə qədər özünə qul-
luqda daim olanlara bir rəhmət xatirəsi olmaqla onun dərdini yox edərək, 
xəstəliyinə  şəfa vermişdir. Allah Təala, Həzrət  Əyyubu, bütün bu olub-
bitənlər sırasında riza halında səbirli bir qul olaraq tapdığını bəyan etmişdir. 
Həzrət Əyyubun (əleyhissəlam) səbir və riza halı, Haqq yoluna girən salik 
və dərvişlərin pay alacağı çox gözəl bir misaldır.
Allah Rəsulu (səllallahu  əleyhi və  səlləm), Taifdə qatlandığı iz-
tirab və  sıxıntıdan sonra, heç bir qula nəsib olmayan “Merac” hadisəsi 
ilə mükafatlandırılmışdır. Beləcə  çəkdiyi iztirab və sıxıntılar, Ona ülvi bir 
hədiyyənin qapısını açmışdır.
Həzrət İbrahimin (əleyhissəlam) oda atılma anında göstərdiyi bu riza 
və təslimiyyət halı da olduqca diqqətə layiqdir:
Cəbrail (əleyhissəlam) gəldi və ona:
–Bir ehtiyacın varmı? Məndən bir arzun varmı?-dedi.
O da:
–Ehtiyacım var, amma sənə deyil!-dedi.
Arxasınca Cəbraildən soruşdu:
–Oda yandırma gücünü verən kimdir?
Sonunda, Həzrət İbrahimin (əleyhissəlam) Allaha olan eşqinin təcəllisi, 
dünyanın odunu bir anda yox etdi. Çünki İbrahim (əleyhissəlam) da əşyanın 
adlarının sirləri təcəlli etmiş və o, Haqda fani olmuşdur.
 

229
MN
Haqq yolunda insanın çata biləcəyi ən uca məqam, Allah Təalanın on-
dan razı olması ilə çata biləcəyi məqamdır. Bu isə, qulun Allahdan razı və 
Ona təslim olmasının bir nəticəsi və mükafatıdır. Necəki ayəti-kərimədə:
…ﹸ ﹾﻨﹶﻋ اﻮ ﹸﺿﹶرﹶو ﹾﻢﹸ ﹾﻨﹶﻋ ﹸﹶﷲا ﹶ ﹺﺿﹶر
“…Allah onlardan razıdır, onlar da Allahdan…” 
(Bəyyinə surəsi, 8)
  -
buyrularaq, salehlərin hallarına işarə edilmişdir. Bu saleh kimsələr isə, Sü-
leyman (əleyhissəlam) kimi:
“…Ey Rəbbim! Mənə  mənim özümə  və ata-anama ehsan 
buyurduğun nemətə  şükür etmək, Sənin razı qalacağın yaxşı  iş 
görmək üçün ilham (qüvvət) ver! Və  məni öz mərhəmətinə saleh 
bəndələrinin zümrəsinə daxil et!”-deyə dua edən möminlərdir. 
(Nəml 
surəsi, 19)
Allahın hökmünə boyun əyən və Ondan razı olan necə gözəl qullar 
vardır! Onlardan biri də, heç şübhəsiz, Ömər bin Əbdüləzizdir.
Ömər bin Əbdüləziz:
–Nələri sevirsən?-deyə soruşanlara;
–Mənim sevdiklərim, yalnız Allahın mənim haqqımda təqdir etdiyi 
şeylərdir. Mən Allah Təalanın hökmünü sevirəm, deyərdi.
Allahdan razı olan qulların axirətdə qovuşacağı nemətlər ayəti-
kərimədə belə anladılır:
“Allah buyurdu: Bu (qiyamət günü) elə bir gündür ki, düz 
danışanlara düzlükləri fayda verər. Onları  (ağacları)  altından çaylar 
axan cənnətlər gözləyir. Onlar orada əbədi qalacaqlar. Allah onlardan, 
onlar da Allahdan razıdırlar. Bu, (möminlər üçün) böyük qurtuluşdur 
(uğurdur)!” 
(Maidə surəsi, 119)
Rəvayətə görə Allah Təala cənnət əhlinə:
“Razı oldunuzmu? Xoşnudsunuzmu?”-buyuracaq, onlar da:
-Ey Rəbbimiz, necə olmayaq ki! Bizə başqa qullarından heç birinə 
vermədiyin neməti verdin,-deyəcəklər. Buna görə Allah Təala buyuracaq 
ki:
“Sizə bundan da böyüyünü verəcəyəm.”
Bundan daha üstün nə ola bilər, ya Rəbbi?-deyəcəklər. Elə o zaman 
Allah Təala:

230
MN
“Sizdən razı olacağam və artıq sizə  əbədiyyən qəzəb etmə-
yəcəyəm.”-buyuracaqdır. 
(Buxari, Riqaq, 51; Müslim, Cənnət, 9)
 
Qulun riza halı, Rəbbinə duyduğu məhəbbətdən əldə edəcəyi ən son 
və  ən qiymətli meyvədir. Könlü eşq ilə dolu olan qul, Rəbbindən gələn 
hər  şeyi Ona olan sevgisinin dərinliyi nisbətində  qəbul edər. Hətta aşiq 
olan, çəkdiyi cəfanın acısını duysa belə, bu acıdan o qədər məmnundur 
ki, çəkdiyi iztirabın davam etməsinə istəkli dahi ola bilər. Bu, o kimsənin, 
irəlidə alacağı sonsuz mükafata əvəz, müvəqqəti ələmi üstün tutmasıdır. 
Həm də Şəqiqi Bəlxi (rəhmətullahi əleyh):
“Sıxıntının mükafatını bilən, ondan qurtarmağa həvəs etməz!”-
demişdir.
Bu vəziyyət, xəstələrin  şəfa tapmaq üçün dərmanların acılığına 
aldırmadan onları içmələrinə  və ya çox ağır və risqli əməliyyatları öz 
istəkləri ilə  qəbul etmələrinə  bənzəyir. Çünki şəfa tapmaq üçün bunlara 
qatlanan xəstə, səhhətə qovuşduqdan sonra rahat və hüzurlu günlərə 
qovuşacağını bilər.
Rizanın daha yuxarı  mərtəbəsinə çatmaq, sevənin, sevdiyinin kön-
lünü xoş etməsinə bağlıdır. Rəbbin qulundan razı olması isə  cənnət 
nemətlərindən daha üstündür. Bu məqamda olan qul, sevgisindən ötrü 
acıları duymaz hala gəlir. Sevginin həzzinə çata bilməyənlər bu halı 
bilməzlər. Lakin məhəbbət dənizində itmiş  aşiqlərin, kim bilir, bizim 
anlatdıqlarımızdan başqa daha nə çox əcayib halları vardır!...
Bütün bunlarla bərabər, iztirab və sıxıntılara rizanın mükafatının böyük 
olmasına baxmayıb, Haqdan bəla və müsibətlə imtahan istənməməlidir. 
Çünki qul, daşıya biləcəyi yükün dərəcəsini yaxşı təyin edə bilməyə bilər 
və öhdəsindən gələ bilməyəcəyi ağırlığın altında  əzilər. Amma bəla və 
müsibət Haqdan gələrsə, hamı bunu qəti bilməlidir ki, Haqq Təala, heç bir 
qula daşıya bilməyəcəyi bir şeyi yükləməz!
Vaxtı ilə Can Baba adında bir zat var idi. Allah eşqi ilə duyduğu həzzə 
görə özündən getmiş halda idi. Bir gün əllərini uca Mövlaya qaldırıb:
“–Ya Rəbbi! Səndən başqa həzzim yox! Məni dilədiyin şəkildə imta-
han et!”-dedi.
Buna görə ona çox ağır bir düşkünlük verildi. Ancaq yaşı çoxalıb 
taqətdən düşməyə başlayanda, könlünü peşmanlıq sardı və kiçik tələbələrin 
oxuduğu məktəb qapılarına gedərək önünə çıxan hər uşağa:

231
MN
–Balam! Bu yalançı qoca əminizə dua edin ki, Allah ona şəfa versin,-
deyə yalvaran hala gəldi.
Ayrıca günlahları və günah işləməyə sövq edən şeyləri qəbul etmək 
də bir riza deyildir. Üsyan, günah və küfrə riza, ən böyük qəflət və cahil-
likdir. Bu xüsusda sayıla bilməyəcək qədər xəbərdarlıqlar var. Onlardan 
birində belə buyrulur:
ﹶﻦ ﹺﻨﹺﻣﹾﺆ ﹸﻤﹾﻟا ﹺنﹾوﹸد ﻦﹺﻣ ﹶءﺎﹶ ﹺﻟﹾوﹶأ ﹶﻦ ﹺﺮﹺﻓﺎﹶﻜﹾﻟا ﹶنﻮﹸﻨﹺﻣﹾﺆ ﹸﻤﹾﻟا ﹺﺬ ﹺﺨﺘﹶ ﹶﻻ
“Möminlər möminləri buraxıb kafirləri dost tutmasınlar!…”
(Ali-
İmran surəsi, 28)
Yəni pislərə və pisliyə qarşı səssiz qalmaq riza deyildir.
 
Allaha yaxınlaşmağın yolu məhəbbətdir. Sevilənə tabe olmaq 
və onu təqlid etməkdir. Sevənlər, sevdiklərindən gələn hər  şeyi xoş 
qarşılamaq məcburiyyətindədirlər. Həqiqi aşiqlər, sevdiklərini dillərindən 
və könüllərindən kənara qoymazlar. İman üzrə bir həyatın zövqi-səfasını 
yaşamaq istəyən könüllər, zikri qəlblərində davam etdirirlər. Elə ki ayaqda 
ikən, otururkən, yatarkən, zikrdə olarkən, göylərin və yerin yaradılmasındakı 
incə, nazənin hikmətlərə dalarlar ki:
“O kəslər ki, ayaq üstə olanda da, oturanda da, uzananda da 
Allahı xatırlar, göylərin və yerin yaradılması haqqında düşünər  (və 
deyərlər): “Ey Rəbbimiz! Sən bunları boş yer
ə yaratmazsan! Sən pak 
və müqəddəssən! Bizi cəhənnəm odunun əzabından (Özün) qoru!”-
deyərlər.
 (Ali-İmran surəsi, 191)
Allah Təala da, özlərindən razı olduğu bu qullarına:
ﹺﺘﻨﹶﺟ ﹺﻠ ﹸﺧﹾداﹶو
v
 يﹺدﺎﹶﺒﹺﻋ ﹺﻓ ﹺﻠ ﹸﺧﹾدﺎﹶﻓ 
v
 ﹰ ﹺﺿﹾﺮﻣ ﹰ ﹶ ﹺﺿاﹶر ﹺﻚﺑﹶر ﹶﻟﹺإ ﹺﻌﹺﺟﹾراﹺ
“Dön Rəbbinə, sən Ondan razı olaraq, O da səndən! (Əməlisaleh) 
bəndələrimin zümrəsinə daxil ol! (Onlarla birlikdə) Cənnətimə daxil ol!” 
(Fəcr surəsi, 28-30)
 buyurur və onları  əbədi nemətləri ilə mükafatlandıraraq, 
cəmalını görməklə müşərrəf qılar.
Ya Rəbbi! Bizi rizana nail olan təvəkkül və təslimiyyət sahibi qullarından 
eylə!
Amin!

232
MN
 
TƏKRAR ÜÇÜN SUALLAR
1. Həzrət  Əyyubun (əleyhissəlam), ayəti-kərimələrdə  bəhs edilən 
fəzlilətlərindən üçünü yazın.
2. Ondan, 
Allahdan 
şəfa istəməsini tələb edən yoldaşına: “Ey Rəhimə! 
Çətinlik və  bəla zamanı, səhhət və  afiyət müddəti qədər olmadan,
halımı  Cənabi-Mövlaya  şikayət etməyə  həya edirəm.”-deyən  Əyyub 
(əleyhissəlam), hansı duyğu və düşüncələr içində bu sözü söyləmiş 
ola bilər?
3. Həzrət Əyyubun (əleyhissəlam) malı, övladları və bədəni ilə imtahana 
çəkilməsinin səbəbi nədir?
4. Bütün 
varlığını, övladlarını və səhhətini itirən Əyyub (əleyhissəlam), 
necə davranmışdır?
5. Malını  və övladlarını itirən Həzrət  Əyyubun üsyan etməsini istəyən 
iblis, hansı yollara əl atdı? Həzrət Əyyubdan (əleyhissəlam) necə bir 
reaksiya gördü.
6.  Əyyub (əleyhissəlam) bütün varlığını itirib xəstələnincə, onun 
dolanışığını kim təmin etmiş  və  xəstəliyi  əsnasında ona kim necə 
baxmışdır?
7. Allahın yaratdığı bütün varlıqların zirvəsində “insan”ın yer tutmasının 
səbəbini açıqlayın.
A. Aşağıdakı sualları cavablandırın

233
MN
8. Bəla və müsibətlərə səbir etmək sonsuz mükafatı lazımlı qıldığı halda, 
qulların Allahdan nə üçün bəla istəməmələri lazımdır?
1. Həzrət Əyyubun (əleyhissəlam) xəstəliyi əsnasında ona xanımı ……… 
xatun şəfqətlə baxmışdır.
2.  Qulun ……… halı, Rəbbinə duyacağı məhəbbətdən əldə edəcəyi ən 
son və ən qiymətli meyvədir.
3.  Əyyub (əleyhissəlam) ……… ətrafında yaşamışdır.
4. Həzrət Əyyubun (əleyhissəlam) övlad, mal və səhhətinin alınması ilə 
imtahana çəkilməsi ……… verildikdən sonra olmuşdur?
B. Aşağıdakı boşluqları doldurun

234
MN
1.  Əyyub (əleyhissəlam) ilə Rəhi-
mə xatun arasındakı məhəbbət, 
fədakarlıq və qarşılıqlı hörmətin 
qaynağı aşağıdakılardan hansı 
ola bilməz?
A. Şeytanın vəsvəsələri qarşı-
sında müqavimət qazanma-
ğa çalışmaları.
B. Darlıq və sıxıntı zamanlarında 
bərabər səbir etmələri.
C. Bir-birlərinə qarşı  sədaqət 
və  fədakarlıqdan heç ayrıl-
mamaları.
D. Bərabər Haqq Təalaya gös-
tərdikləri təvəkkül və  təs-
limiyyət
2. Aşağıdakılardan hansı pey-
ğəmbərlərin bəlalar qarşı-
sında göstərdikləri riza halına 
bir nümunə ola bilməz?
A. Peyğəmbər  Əfəndimizin 
Taifdə daşlanmasına bax-
mayaraq onlar haqqında 
bəddua etməməsi.
B. Həzrət  İbrahimin (əleyhis-
səlam) oda atılarkən, “Bir 
istəyin varmı”-deyə soruşan 
Cəbrailə: “Məni Allah görür”-
deməsi.
C. Əshabi-Kəhfin, zalım kralın
zülmündən qaçaraq mağa-
raya sığınmaları.
D. Həzrət  Əyyubun (əleyhis-
səlam) verilən xəstəliklər 
qarşısında səbir etməsi.
C. Aşağıdakı Sualların doğru cavablarını işarə edin

235
MN
3.  Əyyub (əleyhissəlam), bütün 
sərvəti yox olduqda: “Mal və 
mülkü mənə  Rəbbim ehsan 
etmişdi, indi də  məndən aldı. 
Hər şeyin tək sahibi Odur. İstəsə 
verir, istəsə alır!”-demişdir. 
Aşağıdakılardan hansı onun 
bu fəzilətə sahib olduğunun 
işarəti deyildir?
A. Dünya malına dəyər vermə-
yən qənaət sahibi olması
B. Allahın özünə verdiyi nemət-
lərin hamısını dağıda bilən 
comərd olması.
C. Rəbbinin verdiyi nemətləri 
yenə onun geri ala biləcəyini 
bilməsi və riza halında ol-
ması.
D. Rəbbindən gələn hər im-
tahana qatlana bilməsi və 
təslimiyyət sahibi olması.
4.  Əziz Mahmud Hüdayi Həz-
rətlərinin: “Alan Sənsən, ve-
rən Sənsən, qılan sən; Nə 
verdinsə odur; Dəxi nemiz var!” 
beytində, insanın Rəbbinə 
qarşı hansı  əsl xüsusiyyəti 
vurğulanmışdır?
A. infaq və isar.
B. Cəhalət və zəiflik.
C. Acizlik və riza.
D. Qəflət və unutma.

236
MN
5. Həzrət  Əyyubun (əleyhissə-
lam) başına gələn ağır im-
tahanlarda çəkdiyi acılar 
dözülə bilməz hala gəlincə: 
“Şeytan mənə  bəla və  əzab to-
xundurmuşdur!” 
(Sad surəsi, 41)
 de-
yərək acısını və yorğunluğunu 
şeytana yükləmişdi.  Əyyubun 
(əleyhissəlam) bu tövründən 
aşağıdakı  nəticələrdən hansı 
çıxarıla bilməz?
A. Başına gələn hər imtahanı 
Rəbbindən və bunlara tə-
həmmül edə bilməməyini 
nəfsindən bilməkdə və Rəb-
bini çox sevməkdədir.
B. Başına gələn bu ağır 
imtahanların səbəbi ola-
raq şeytanı görməkdə, sə-
birsizliyini  şeytana bağ-
lamaqdadır.
C. İçində olduğu vəziyyətdən 
məmnun və  hər  şeyə bax-
mayaraq səbir etməkdən 
xoşnuddur.
D. Səbrin hüdudunu qorumaq 
çətinləşdiyinə görə səbir edə 
bilməyəcəyindən qorxmaq-
dadır.
6. Aşağıdakılardan hansı, Rəb-
bindən razı olan bir qulun 
xüsusiyyətlərindən biri dey-
ildir?
A. Başına gələn darlıq və  sı-
xıntıların da, bolluq və ra-
hatlığın da Allahdan gəldiyini 
bilir.
B. Qarşılaşdığı xeyir və  şər 
vəziyyətlərində könlünü da-
im Rəbbinə bağlayır.
C. Allahın rizasının, ancaq 
çətin və  məşəqqətli işləri 
etməkdə olduğunu bilir və 
bunu bacarır.
D. Günlük  həyatında etdiyi 
işlərdə Allah razılığını qa-
zanmağı arzulayır.
7. Aşağıdakılardan hansı Həzrət 
Əyyubun (əleyhissəlam) cəlb 
edildiyi imtahanlardan biri 
deyildir?
A. Ağır bir xəstəliyə uğraması.
B. Yoldaşının ona işgəncə et-
məsi və onu tərk etməsi.
C. Övladlarının bir-bir ölməsi.
D. Sahib  olduğu nemətlərin 
əlindən alınması.

237
MN
8. Adəm oğlu, iradəsini, müsbət 
təmayüllərini inkişaf yönündə 
istifadə edə bildiyi və  qəlbini 
təmizləyərək,  şəxsiyyətində 
xeyrin üstün gəlməsini tə-
min edə bildiyi nisbətdə Rəb-
binə yaxınlaşır. Rəbbinə ya-
xınlaşmanın həzzini dadan 
könüllər, gedəcəyi yolun sonu-
na gəlmiş bir qürbət yolçusu 
kimi sevdiyinə qovuşmanın 
səadət və həyəcanını yaşayır. 
Aşağıdakılardan hansı bu 
paraqrafdan çıxarıla bilmə-
yəcək bir nəticədir?
A.  İnsanın səadət və hüzuru, 
Rəbbinə itaət etməsi və Onu 
sevməsi ilə mütənasibdir.
B. Hər  şey kimi insanın sev-
məsinin də bir sonu vardır; 
qürbət sevginin artdığı bir 
yerdir.
C. Hər insanın öz şəxsiyyətinin 
inkişaf etdirəcək və əxlaqını 
gözəlləşdirəcək iradəsi var-
dır.
D.  İnsanın Rəbbinə yaxınlaş-
masının yollarından biri də 
əxlaqını gözəlləşdirməsidir.
 

238
MN
CAVABLAR
1.Rəhimə
2.Riza
3.Şam
4.Peyğəmbərlik
1.A
2.C
3.B
4.C
5.C
6.C
7.B
8.B
 
B. Boşluqları doldurma suallarının cavabları
C. Test suallarının Cavabları

239
MN

Böyük bir vəcd halında, dua və zikrin həqiqətində
dərinləşərək qaranlıqları aşan
HƏZRƏT YUNUS
(
əleyhissəlam
)
Yunus (əleyhissəlam), Asuri dövlətinin paytaxtı olan Ninəvalılara
19
  
göndərilmiş bir peyğəmbərdir. E. ə. VIII əsirdə yaşadığı  təxmin edilən 
edilməkdədir. Atası isə Matta adında saleh bir şəxs idi. Yunus (əleyhissəlam), 
Ninəvada doğulub böyümüşdür. Otuz yaşına gəldiyində Haqq Təala onu 
peyğəmbər olaraq vəzifələndirmişdir. Qurani-Kərimdə onun adına bir surə 
nazil olmuşdur.
Həzrət Əli (radiyallahu ənh),  onun haqqında:
“Yunus (əleyhissəlam) otuz yaşında peyğəmbər oldu və illərlə 
qövmünü imana çağırdı.” buyurmuşdur.
Peyğəmbərliyi xüsusunda Qurani-Kərimdə də belə buyurulur:
“Həqiqətən, Yunis də  (Bizim tərəfimizdən göndərilmiş) pey-
ğəmbərlərdəndir!” 
(Saffat surəsi, 139)
“Biz onu yüz min nəfərə  və daha çox kimsəyə peyğəmbər 
göndərdik.” 
(Saffat surəsi, 147)
241
MN
19. Ninəvalılar, Diclə çayının kənarında, indiki Mosul bölgəsində yaşamış bir xalqdır.

242
MN

243
MN
“(Ya Rəsulum!) Biz Nuha və ondan sonrakı peyğəmbərlərə vəhy 
göndərdiyimiz kimi, sənə də vəhy göndərdik. Biz İbrahimə, İsmailə, 
İshaqa, Yaquba və onun övladlarına, İsaya, Əyyuba, Yunisə, Haruna 
və Süleymana da vəhy göndərdik…”
 (Nisa surəsi, 163)
Ninəvalılar
Ninəva xalqı, bütlərə və heykəllərə sitayiş edirdilər. Çox zalım bir xalq 
idi. Yunus (əleyhissəlam) onları Tövhidə  dəvət etməyə başlayınca, ona 
sadəcə iki nəfər iman etmişdi. Onlardan biri, elmdə  dərinləşmiş (alim) 
və hadisələrin iç üzünü qavramış (hakim) biri idi, digəri çox ibadət edən 
(abid) və dünyaya çox dəyər verməyən (zahid) kimsə idi. İman etməyənlər, 
Həzrət Yunusa:
“Aramızda bu qədər kahin, alim və sənətkar var ikən, sən tək başına 
ortaya çıxır, atalarımızın yolunun yanlış olduğunu söyləyirsən! Tanrılarımızı 
inkar edirsən! Sən, kimsənin alışmadığı hökmlərlə ayağımızımı bağlamaq 
istəyirsən?!” dedilər.
Bu sözlərlə  də yetinməyib Həzrət Yunusa (əleyhissəlam) müxtəlif 
əziyyət və işgəncə etdilər. Həzrət Yunus isə, onların etdiklərinə təhəmmül 
edir, səbir göstərir və onlara acıyaraq tövhidə dəvət edirdi. Onlara davamlı 
Allahın əzabının çətin olduğunu xatırladırdı. Lakin onlar, bu uyarılara gülüb 
keçdilər və:
“Bir nəfərin xətri üçün əzab gəlib hər kəsi məhv edəcəksə, icazə ver 
də bu əzab gəlsin!” dedilər.
Yunus (əleyhissəlam), qövmünün inkar içində qalmaqda israr 
etmələrinə çox üzüldü. Daha çox dayana bilmədi və özünə ilahi bir icazə 
gəlməsini gözləmədən qövmündən ayrıldı. Yolda ikən Haqq Təala ona:
“Ey Yunus! Geri dön, qırx gün daha xalqını imana dəvət et!” buyurdu.
Bu  əmir üzərinə Yunus (əleyhissəlam), qövmünün yanına döndü. 
Allahın onlara tanıdığı müddəti və ilahi əzabı onlara təkrar anlatdı. Lakin 
onlar yenə uslanmadılar. Onlara verilən müddətdən otuz yeddi gün keçdiyi 
halda, qövmü hələ imana gəlməmişdi. Həzrət Yunus onlara:
“Elə isə üç günə qədər başınıza gələcək əzabı gözləyin! Bu əzabın 
əlaməti olaraq əvvəlcə üzlərinizin saraldığını görəcəksiniz!” dedi və yenə 
ilahi izni gözləmədən böyük bir üzüntü ilə aralarından ayrıldı.

244
MN
Bu tərk etmə, nə ilahi vəzifədən qaçış nə də bu vəzifəni verənə baş 
qaldırışdı. Sadəcə uca dəvətə uymayan asi bir qövmdən uzaqlaşmaq idi.