Osman Nuri Topbaş 5 mn ön söz nəbilər silsiləsi dərs

“Ya Rəbbi! Fağırlıq və zənginliyin afətlərindən sənə sığınıram.” 
(Buxari, Dəavat, 45)
 deyə dua etmişdir.
Xülasə, insan, bir xilqət kimi dünyaya meyllidir. Dünya malı da nəfsə 
cazib gəlir. Dünyaya aldananlar doymaq bilməzlər. Mal yığdıqca insanın 
hərisliyi daha da artar, hərisli olur. Gözünü pul və mal hərisliyi bürüyən 
insanın mərhəmət və  şəfqət hissləri azalır. Artıq infaq etmək ona çətin 
gəlir. Nəfsi ona: “Artıq zəngin ol; gələcəkdə daha çox infaq edərsən!”-deyə 
təlqin edir. Belə bir insan, ruhən xəstə və cismən taqətsizdir.
Haqq Təala, ayəti-kərimədə ölüm anında yuxudan oyanır kimi özünə 
gələn insanın əbədi bir peşmanlıqla belə dediyini bildirir:
“Birinizin ölümü çatıb: Ey Rəbbim! Mənə bir az möhlət versəydin, 
sədəqə verib salehlərdən olardım! –deməmişdən əvvəl sizə verdiyim 
ruzidən (Allah yolunda) xərcləyin.” 
(Münafiqun surəsi, 10)
Ancaq bu vəziyyətdə, artıq iş-işdən keçmiş olacağı üçün, Allah Təala, 
qulunun belə deməkdən əvvəl ona verdiyi nemətlərdən infaq etməsini əmr 
etmişdir. Əks halda qulun düşəcəyi peşmanlıq, yenə ayəti-kərimələrdə nə 
qədər ibrətli bir şəkildə anladılmışdır:
“Onu (qiyaməti) gördükləri gün (dünyada və ya qəbir evində) yalnız 
bir axşam, yaxud bir səhər qaldıqlarını sanacaqlar!” 
(Naziat surəsi, 46)
“Elə bir gün ki, onlar (bütün insanlar qəbrlərindən) çıxacaq, onların 
heç bir şeyi Allahdan gizli qalmayacaqdır. (Allah buyuracaq:) “Bu gün 
hökm kimindir? (Heç kəsin qımıldanmağa belə cürəti çatmadığından Al-
lah Özü cavab verəcəkdir: ) “Bir olan (heç bir şəriki, bənzəri olmayan), 
(qüdrətilə hər şeyə) qalib olan Allahındır!”
 (Mümin surəsi, 16)
“(Ya Rəsulum!) Kaş günahları öz Rəbbinin hüzurunda 
(günahlarından utanaraq) başlarını aşağı dikib: Ey Rəbbimiz! (Dünyada 
yalan hesab etdiyimiz qiyaməti və onun əzabını) gördük, (peyğəmbərlərin 
doğru dediklərini, haqq olduqlarını Səndən) eşitdik. İndi bizi (dünyaya) 
qaytar ki, yaxşı  iş görək. Biz (Sənin vəhdaniyyətinə) tam yəqinliklə 
inandıq! –deyəndə görəydin!” 
(Səcdə surəsi, 12)

179
MN
İnfaqda ədəb
İnfaqda  ədəb çox mühümdür. Xüsusilə verən, alan şəxsə  təşəkkür 
duyğuları içində olmalıdır. Çünki alan, verəni fərz olan bir borcdan qurtarıb 
əcrə nail olmasına vəsilə olmuşdur. Verilən sədəqə, verən şəxsi xəstəlik 
və müsibətlərdən mühafizə edir. Ayəti kərimədə bu ibadətin əhəmiyyəti
vurgulanmaq üçün “almaq” feli bir başa Haqq Təalaya  ətf edilərək (aid 
edilərək): “Sədəqələri Allah alır” buyrulur. 
(Tövbə surəsi, 104)
İnfaq edərkən diqqət etməyimiz lazım gələn ədəbi Qurani-Kərim belə 
açıqlayır: “Ey iman gətirənlər! Sədəqələrinizi malını riyakarlıqla (özünü 
xalqa göstərmək üçün) sərf edən, Allaha və axirət gününə inanmayan 
şəxs kimi, minnət qoymaq və əziyyət verməklə puça çıxarmayın…” 
(Bəqərə surəsi, 264)
Bu ayələrdə xeyir və həsənatda olmaq təşviq edilməklə bərabər, xeyir 
işlərkən riayət edilməsi lazım gələn  ədəb açıq bir şəkildə anladılır. Yəni 
könül qıraraq, nəzərdən salaraq, əziyyət edərək və başa vuraraq edilən 
bir xeyrin Allah qatında heç bir qiyməti yoxdur. Doğrusu, belə edilən 
xeyirlər, edəni əzaba sürükləyən ağır günahlardandır. Çünki bütün qəlblər 
nəzərgahi-İlahi (Allahın baxmaqda olduğu yer)dir. Mövlana Həzrətləri:
“Sən, varlığını, malını, mülkünü gözəl bir şəkildə infaq et və, bir könül 
al ki, o könlün duası, məzarda, o qapqara gecədə sənə işıq versin, nur 
olsun!…” buyurur.
Yenə Mövlana (qüddisə sirruh), Haqq Təalaya  şükür borcunun 
yerinə yetirilməsinə  vəsilə olduğundan, yoxsul və möhtac kimsələrin 
comərdlər üçün bir nemət olduğunu, comərdliyin ancaq onlar sayəsində 
gerçəkləşdiyini, bunun üçün onların könüllərini incitməmək lazım gəldiyini 
bu şəkildə anladır:
“Yoxsul insan comərdlərin güzgüsüdür. Əsla güzgüyə qarşı könül 
qırıcı sözlər söyləyərək onu bulandırma! (Yəni yoxsulun könlünə qarşı 
həssas ol!)
Ey bu xüsrana düşmək istəməyən! Sən məxluqatı comərdliyinlə əhatə 
et ki, ariflərdən olasan!…”
Comərdliyin güzgüsü olan fağırlara ediləcək infaqda ən gözəl ədəb, 
Hədisi-Şərifdə bildirildiyi kimi, “sağ əlin verdiyini sol əl bilməyəcək” şəkildə 
verməkdir. İnfaq edərkən və sədəqə verərkən bu incə ədəbə riayət edənlər, 
qiyamət günündə  Ərşin kölgəsində kölgələnənlərdən olacaqlar. 
(Buxari,  Əzan, 

180
MN
36)
 Xeyir işində bu incəliklərin gerçəkləşə bilməsi üçün əcdadımız, saysız 
vəqflər qurmuşdur. Bu vəqflər üzərindən edilən infaq və yardımlar, kimin
tərəfindən edildiyi bilinmədiyi üçün riyakarlıq və kibrlənmə təhlükəsindən
də uzaqdır. Alan, verəni bilmədiyi halda ona dua halındadır.
Fatehin vəqfiyyələrindən olan bu vəqfiyyə (vəqf edənə aid şərtnamə)
bu barədə ən gözəl bir misaldır:
“Mən ki İstanbul fatehi Allahın aciz qulu Fateh Sultan Mehmet; 
alın tərimlə malik olduğum 136 dükanımı  aşağıdakı  şərtlər altında vəqf 
elədim:
…
Külliyəmdə bina və inşa eylədiyim aşxanada  şəhidlərin yoldaşları, 
yetimləri və İstanbul fağırları üçün yemək hazırlansın! Ancaq gələ bilməyən 
qüsurluların yeməkləri, hava qaraldıqdan sonra bağlı qablar içində, 
gözlərdən iraq olaraq evlərinə aparılsın!…”
Göründüyü kimi Fateh Sultan Mehmet xan vəqfiyəsində, cəmiyyətin
qorunmağa möhtac fərdləri üçün ən həssas  ədəb ölçüləri ilə qaydalar 
qoymuşdur. Padşahın belə bir ədəb nümayiş etdirən cəmiyyətin fərdləri 
də, zəkatlarını bir zərf içində məscidlərdəki zəkat daşlarına qoyur, möhta-
clar da oradan verəni görmədən ehtiyacları lazım olan qədər alırdılar.
Digər tərəfdən iffəti səbəbdən halını ərz edə bilməyənlərə də ediləcək 
infaq çox mühümdür. Haqq Təala buyurur:
“(Sədəqə) Allah yolunda canından keçərək  (dolanmaq, ruzi kəsb 
etmək üçün) yer üzündə  hərəkət edə bilməyən  (və ya buna imkanı 
olmayan)  yoxsullar üçündür. Belə  şəxslər həyalı olub dilənçilikdən 
çəkindiklərinə görə nadanlar onları dövlətli hesab edirlər.  (Ya 
Rəsulum!) Sən isə onları üzlərindən tanıyırsan. Onlar heç kəsdən is-
rarla bir şey istəməzlər. Sizin mallarınızdan (bunlara) nə verdiyinizi, 
şübhəsiz ki, Allah bilir! Mallarını gecə və gündüz, gizli və aşkar (yoxs-
ullara) sərf edənlərin Rəbbi yanında böyük mükafatları vardır. Onların 
(axirətdə) heç bir qorxusu yoxdur və onlar qəm-qüssə görməzlər.” 
(Bəqərə surəsi, 273-274)
 
Dinin əsl qayəsi, Allahın birliyini təsdiqdən sonra, gözəl, zərif, dərin in-
san yetişdirmək və bu yolla hüzulu bir cəmiyyət mühiti meydana gətirməkdir. 
Bu təkamül də ancaq könüldə  təzahür edən  şəfqət və  mərhəmət hissi, 

181
MN
onun gözəl təzahürü olan zəkat və infaq ilə mümkündür. Hər bir mömin 
ürəyinin, bütün məxluqatı şəfqət və mərhəmətlə əhatə etməsi lazım gəlir.
Rəbbimizin mülkündə yaşayırıq. Onun nemətləri ilə rizqlənirik. Mali 
ibadətlərdə səhlənkarlıq göstərənlər, kimin malını, kimdən əsirgədiklərini 
düşünmürlər mi?
Sevmənin nəticəsi fədakarlıqdır. Sevən, sevdiyinə qarşı sevgisi 
ölçüsündə fədakarlıq etməyi zövq və vəzifə olaraq icra edir. Bu vəziyyət, 
aşiqin, məşuquna can qurban etməsinə qədər gedir.
Ey mülkün həqiqi sahibi olan Allahım! Sənin yolunda mərhəmət, şəfqət 
və infaqın bütün təzahürləri könül həyatımızın tükənməz xəzinəsi olsun!
Amin!…
 

182
MN
TƏKRAR ÜÇÜN SUALLAR
1. Quranda bəhs edildiyinə görə  Həzrət Süleymanın (əleyhissəlam) 
imtahanı necə olmuşdur?
2. Süleyman 
(əleyhissəlam), Bəlqisin ona göndərdiyi elçi və hədiyyələri 
təkrar ona qayardıqda, Bəlqis bundan hansı nəticəni çıxarmışdır?
3. Süleyman (əleyhissəlam), Bəlqisin taxtını  nə üçün özü olduğu yerə 
gətirtmişdir?
4. Möcüzə ilə kəramət arasındakı fərqi açıqlayın.
5. Kəramətin növləri haqqında məlumat verin.
6. Cinlər qeybi bilə bilərlərmi? Bunu haradan başa düşürük?
7. Harut 
və Marut haqqında məlumat verin.
8.  İslamın mülk anlayışı haqqında məlumat verin.
9. “Birinizin ölümü çatıb: Ey Rəbbim! Mənə bir az möhlət versəydin, 
sədəqə verib salehlərdən olardım! –deməmişdən əvvəl sizə ver-
diyim ruzidən  (Allah yolunda)  xərcləyin.” 
(Münafiqun surəsi, 10)
 ayəti-
kəriməsindən hərəkətlə, Rəbbinə qovuşmaq üzrə ikən bu sözləri 
söyləyən bir qulun psixoloji vəziyyətini təhlil edin.
10. İnfaq nə deməkdir? İnfaq edə bilmək üçün zəngin olmaq şərtdirmi?
11. Sədəqə verərkən nələrə diqqət etməyimiz lazımdır?
A. Aşağıdakı sualları cavablandırın

183
MN
1. Həzrət Davudun (əleyhissəlam) başlatdığı “Beyti-Məqdis”, daha son-
radan insanlar tərəfindən ………………… olaraq adlandırılmışdır.
2.  İslam tarixi və  mədəniyyətində  ən fəzilətli qəbul edilən üç böyük 
məscid vardır. Bunlara: Məscidi ……………, Məscidi …………… və 
Məscidi …………… deyilir.
3. Peyğəmbərlərin göstərdiyi fövqəladə hadisələrə …………… deyilir.
4. Allah 
dostlarının göstərdiyi qeyri-adi hadisələrə də …………… deyi-
lir.
B. Aşağıdakı boşluqları doldurun

184
MN
1. Süleyman (əleyhissəlam) or-
dusu ilə birlikdə qarışqa 
vadisindən keçərkən, içlə-
rində  rəis olan bir qarışqa 
ilə aralarında müəyyən da-
nışıqlar olmuşdu. Bu danı-
şıqları xatırlayaraq aşağıdakı 
nəticələrdən hansının çıxarı-
la bilməyəcəyini işarələyin?
A. Dünya malının və səltənətinin 
böyüklüyü və  dəyəri  şəxsə 
görə dəyişir.
B. Əsl zənginlik, mal və mülklə 
öyünmək deyil, mülkün həqiqi 
sahibinə güvənməkdir.
C. Hər şeyin fani olduğu bu dün-
yada, zəngin olmağı istəmə-
yin insana qazandıracağı 
heç bir fayda yoxdur.
D. Zənginliyin fayda və  zərəri, 
onu istifadə edənə görə  də-
yişir. İnsanı şükür etməyə və 
saleh  əməl işləməyə sövq 
edən zənginlik təriflənmişdir.
2. Qonşusunun qoyunları  tərə-
findən gecə əkinləri məhv edi-
lən şəxs ilə, bu qoyunların sa-
hibi arasındakı  məhkəməyə, 
hələ  uşaq deyiləcək yaşda 
olan Həzrət Süleymanın 
(əleyhissəlam) haqqaniyyətə 
uyğun həll təklif etməsi, onun 
necə bir vəsfə sahib olduğu 
göstərir? 
A. Hər mövzuda mübahisəsiz 
və doğru biliyə sahib ol-
ması.
B. Kənd təsərrüfatı  və  kənd 
təsərrüfatı  məhsulları haq-
qında geniş biliyə sahib ol-
ması.
C. Yaxşı bir hüquq biliyinə sa-
hib olduğunu.
D.  İlahi bir yardım olan vəhy və  
ilhamla dəstəkləndiyini.
C. Aşağıdakı Sualların doğru cavablarını işarə edin

185
MN
3.  “And olsun ki, Biz Süleymanı im-
tahana çəkdik. Taxtının üstünə 
(onu) bir cəsəd kimi atdıq. 
Sonra o (peşman olub tövbə 
etdi və yenidən öz mülkünə, 
öz taxtına) qayıtdı.” 
(Sad surəsi, 
34) 
ayəsindəki “Taxtının üstünə 
(onu) bir cəsəd kimi atdıq” 
ifadəsindən hansı mənanı çı-
xara bilmərik?
A. Süleyman (əleyhissəlam), 
özünə qarşı edilən bir çevriliş 
səbəbi ilə, bir müddət siyasi 
gücünü və taxtını itirmişdir.
B. Süleyman  (əleyhissəlam), 
taxtında olmadığı zaman, 
bunun cinlər tərəfindən başa
düşülməməsi üçün taxtına 
bir cəsəd qoymuş və beləcə 
cinləri işlətmişdir.
C. Süleyman  (əleyhissəlam), 
bir müddət  şiddətli bir xəs-
təlik keçirmiş  və bu səbəb-
dən taxtında aciz bir şəkildə 
qalmışdır.
D. Allah  Təala, Həzrət Sü-
leymanın (əleyhissəlam) 
qəlbinə bir qorxu vermişdi. 
Bu qorxu onu, başına bir bə-
la gəlmə qorxusu ilə sanki 
cansız bir cəsəd halına gə-
tirmişdi.
4. Qurani-Kərimdə bir çox yerdə 
işlənən “infaq” kəlməsi, aşa-
ğıdakılardan hansı ifadə ilə 
əlaqəli deyildir?
A. Fədakarlıq
B. Mərhəmət
C. Cömərdlik
D. Təsəlli

186
MN
5. Səba Məlikəsi Bəlqis, Həzrət 
Süleymanın (əleyhissəlam) 
yanına gəlmədən əvvəl, Həz-
rət Süleymanın inşa etdirdiyi 
altından su axan və içində 
balıqlar olan büllurdan ha-
zırlanmış  həyətli köşkü və 
özünün taxtının eynisini 
görüncə çox təsirlənmişdi. 
Aşağıdakılardan hansı bu tə-
sirlənmənin nəticələrindən 
biri deyildir?
A. Gördükləri  şeylər, ağlına 
və biliyinə olan inamını 
sarsıtmış  və ona acizliyini 
göstərmişdi.
B. Gördüklərinin sıravi bir insan 
gücü ilə edilə bilməyəcək 
şeylər olduğunu yəqin etmiş-
di.
C. Gördüyü və yaşadığı bütün 
hadisələrlə, ilahi əzəmət və 
qüdrəti müşahidə etmiş  və 
müsəlman olmuşdu.
D. Öz  taxtına çox bənzəyən 
taxtı orada görən Bəlqis, 
bunu cinlərin bir işi olduğunu 
yəqin etmişdi.
6. Yunus Əmrə  Həzrətlərinin 
“Mal sahibi, mülk sahibi; hanı 
bunun ilk sahibi. Mal da yalan, 
mülk də yalan; var bir az da 
sən oyalan.” cümlələri dünya 
nemətlərinin xüsusiyyətləri 
haqqında bizə özlü və çarpıcı 
biliklər verir. Aşağıdakılardan 
hansı bunlardan biri dey-
ildir?
A. Mal  və mülk, insanı yoldan 
çıxararaq Rəbbinə üsyan 
etməyə sövq edir. Bunun 
üçün insan, mal sahibi ol-
mağa çalışmamalıdır.
B. Mal,  nəsildən-nəslə durma-
dan keçən bir dövri mülk 
kimidir. Heç bir insan ona 
əbədi sahib deyildir.
C. Dünya  malı, insana əmanət 
olaraq verilmiş  dəyərdir. 
İnsan isə bu əmanəti,  əsl 
sahibinin  əmr etdiyi şəkildə 
istifadə etməyə məsuldur.
D. Mal  və mülkün daha çox-
unu istəmək, heç bir zaman 
tutulması mümkün olmayan 
sərab kimidir. İnsan isə bu 
sərabın arxasınca qaçıb du-
rur.

187
MN
7. Həzrət Mövlananın  “Fağırlıq 
və möhtaclıq içində boğulan 
könüllər, dumanla dolu bir evə 
bənzəyir. Sən onların dərdini 
dinləmək və o dərdlərinə  dər-
man olmaqla o dumanlı evə 
bir pəncərə aç ki, onun dumanı 
çəkilsin və  sənin də  qəlbin 
həssaslaşıb ruhun incəlsin” 
sözlərindən çıxarılacaq  əsas 
fikir nə olmalıdır?
A. Fağırlıq dumanlı bir evdə 
yaşamaq qədər sıxıcı, bo-
ğucu və  çətin bir vəziyyət-
dir.
B. Fağırların ehtiyacını yox et-
mək insana könül hüzuru və 
ruhi incəlik qazandırır.
C. Fağır-füqəra ilə ara-sıra  
dərdləşmək, insanı psixoloji 
olaraq rahatladır.
D. Fağırlarla oturub-durman ilə 
şəxsin, ruhi incəliyə qovuş-
ması mümkün deyildir.
8. Aşağıdakılardan hansı  vəqf-
lərin faydalarından biri deyil-
dir?
A. Sədəqə verənlərin sədəqə 
alanlara qarşı bir üstünlük 
hissinə qapılmamaları üçün 
verənlə alanı qarşı-qarşıya 
gətirməmək.
B. Sədəqə alanların, verənlər 
qarşısında bir əziklik hiss 
etmələrini qabaqlamaq.
C. İnsanları  sədəqə vermə  və 
möhtaclara kömək etmə 
mövzusunda qeyrətə  gətir-
mək.
D. Vəqf şirkətləri quraraq mad-
di gəlir əldə etmək.

188
MN
9.  İnfaq edən  şəxsə,  İslam  əx-
laqının bir incəliyi olaraq, 
infaq etdiyi kimsə  təşəkkür 
duyğuları içində olmalıdır. 
Bu  ədəb və incəlik digər 
mədəniyyətlərdə yoxdur. Aşa-
ğıdakılardan hansı bu incə 
düşüncənin səbəblərindən bi-
ri ola bilməz?
A.  İnfaq edən, infaqı  qəbul 
edən şəxs sayəsində qulluq 
borcundan qurtarıb savab 
qazanmışdır.
B.  İnfaq edən, infaqının qəbul 
edilməsi səbəbilə  xəstəlik 
və müsibətlərdən qorunmuş 
olur.
C.  İnfaq edən, edilən işin boşa 
getməməsi üçün fağırların 
könlünü incitməməlidir.
D.  İnfaq edən, infaqı qəbul edən 
şəxs sayəsində comərdlik 
vəsfi qazanmış olur.
10. Aşağıdakılardan hansı  Məs-
cidi-Əqsanın müqəddəs ol-
masının səbəblərindən biri 
deyildir?
A. Buranın isra hadisənin 
son, merac hadisəsinin də 
başlanğıc nöqtəsi olması.
B. Həzrət Süleyman və Davu-
dun (əleyhissəlam) məzar-
larının burada olması
C. Müsəlmanların hicrətin 6-cı 
ilinə  qədər buraya dönərək 
namazlarını qılmaları.
D. Həzrət Musa zamanından 
bəri müqəddəs  əmanətlərə 
Tövrat lövhələrinin burada 
mühafizə edilməsi.

189
MN
11. Aşağıdakılardan hansı Həzrət 
Süleymanın (əleyhissəlam), 
Bəlqisin taxtını  gətirməsinin 
səbəblərindən biri deyildir?
A. Həzrət Süleyman (əleyhis-
səlam) peyğəmbərliyini Bəl-
qisin qəbul etməsi üçün.
B.  Əmrindəki cinlərin və digər 
əsgərlərin əmrinə itaət edib-
etməyəcəyini anlamaq üçün.
C. Taxtda  dəyişikliklər edərək 
Bəlqisin bunu anlayıb-an-
laya bilməyəcəyini və  zə-
kasını ölçmək üçün.
D. Taxt, bir krallığın gücünün 
göstəricisi olduğu üçün, 
taxtı  gətirdərək daha güclü 
olduğunu isbat etmək üçün.
12. Aşağıdakılardan hansı  zəka-
tın fərdi faydalarından biri 
deyildir?
A. Zəkat verən şəxs, fağırlarla 
daha yaxından maraqlanır, 
onların, içində olduğu çətin 
vəziyyətləri daha yaxından 
dərk edir.
B. Zəkat alan bir fağır, zən-
ginlərə qarşı gözəl duyğu-
lar bəsləyir, onlara qarşı 
həsəd və kin duyğularından 
uzaqlaşır.
C. Zəkat verilən bir cəmiyyətdə 
hüzur və rifah hakim olur, 
iqtisadi baxımdan inkişaf 
olur.
D. Zəkat verən  şəxs, dünya 
malının əsiri olmaqdan qur-
tarır. Comərdlik duyğuları 
artır.
 

190
MN
CAVABLAR
1.Məscidi-Əqsa
2.Həram – Nəbəvi – Əqsa
3.Möcüzə
4.Kəramət
1.C
2.D
3.B
4.D
5.D
6.A
7.B
8.D
9.C
10.B
11.B
12.C
 
B. Boşluqları doldurma suallarının cavabları
C. Test suallarının Cavabları

191
MN

193
MN
Yüz illik bir ölümdən sonra təkrar dirilərək,
qiyamətdəki yenidən yaradılışa misal olan
HƏZRƏT ÜZEYİR
(
əleyhissəlam
)
Həzrət Harunun (əleyhissəlam) nəslindəndir. Yəhudilərdə  “Əzra” 
olaraq bilinir. O, yaşadığı dövrdə Tövratı əzbərləyən görkəmli şəxslərdən 
biridir.
Həzrət Üzeyirin peyğəmbər olub-olmadığı  məsələsinə dair Qurani-
Kərimdə dəqiq bir məlumat olmadığı kimi, Allah Rəsulunun da (səllallahu 
əleyhi və səlləm) onun haqqında: “Üzeyirin peyğəmbə
r olub-olmadığını 
bilmirəm…”-dediyi rəvayət edilmişdir. 
(Əli əl-müttəqi, XII, 81/34087)
Qurani-Kərimdə  Həzrət Üzeyirdən (əleyhissəlam) yalnız bir yerdə 
bəhs edilir. Burada, onun ilahi bir hikmət gərəyi, Allah tərəfindən ruhunun
alınıb, yüz il sonra təkrar dirildiyi bildirilir.
Həzrət Üzeyirin yaşadığı dövrdə  İsrail oğulları azğınlaşmış  və 
qudurğanlığı bərk artırmışdılar. Allah Təala da, bir bəla və müsibət olaraq 
onların başına Büxtünnəssəri müsəllət etdi. Büxtünnəssər,  Şam və 
İordaniya bölgələrini istila etdi. Məscidi-Əqsanı yıxdı. Bağ-bağça deyilən 
nə varsa xarab etdi. Müdafiəsiz, məzlum insanları vəhşicəsinə öldürdü.
Gənc və işə yarayan adamları da əsir alıb apardı. Bu əsirlərin arasında 
Həzrət Üzeyir də var idi.

194
MN
Rəvayətə görə Üzeyir (əleyhissəlam),  əlli yaşında ikən qaçaraq 
əsirlikdən qurtara bilmişdi. Bir ulaqla Qüdsə doğru yola çıxdı. Qüdsə 
yaxınlaşdığı  əsnada  şəhərin yıxılmış binalarına, xarab olmuş bağ  və 
bağçalarına baxdı  və çox kədərləndi. Acdığına görə ulağını bir ağaca 
bağladı və orada bir miqdar əncir yığıb yedi, üzüm sıxıb suyunu içdi. Son-
ra da bir ağacın altında oturdu. Pərişan və xarab vəziyyətdəki məmləkətə, 
yığılmış sümüklərə ibrətlə baxdı. Haqqın qüdrətini təfəkkür edərək 
(düşünərək), hər  şeyin yenidən necə diriləcəyini  fikirləşdi. Elə buradaca
yuxuya getdi.
Allah Təala Qurani-Kərimdə buyurur:
“Yaxud (Ya Rəsulum! Damları çökmüş, divarları) uçulmuş bir kəndin 
yanından keçən kimsənin əhvalatını bilirsən? O kimsə: Əcəba, Allah 
bu kəndi ölümündən sonra necə dirildəcək? –demişdi. Belə olduqda, 
Allah onu yüz il ölü halında saxladı, sonra dirildərək ondan: Nə qədər 
yatmısan? –deyə soruşdu. O da: Bir gün, bəlkə, bir gündən daha az 
–deyə cavab verdi. Allah ona: Bəlkə, yüz il yatmısan, yediyin yeməyə, 
içdiyin suya bax, hələ  də xarab olmayıb. Bir də uzunqulağına bax! 
Səni insanlar üçün bir ibrət dərsi olmaqdan ötrü belə etdik. İndi 
(uzunqulağının) sümüklərinə bax, gör necə onları bir-biri ilə birləşdirir, 
sonra da onların üzərini  ətlə örtürük? –deyə buyurdu. O kimsəyə 
bunlar aydın olduqda: Artıq bildim ki, Allah hər şeyə qadirdir! –dedi.” 
(Bəqərə surəsi, 8)
Üzeyir (əleyhissəlam), yatdığı zaman sabah vaxtı idi. Oyananda 
hələ günəş batmamışdı. Ancaq aradan keçən vaxt, yüz il idi. Bu arada 
Büxtünnəssər ölmüş, bütün əsirlər azad olmuş və Qüdsə geri qayıtmışdılar. 
Məscidi-Əqsa təmir edilmiş və bütün şəhər yenidən abadlaşdırılmışdır.
Üstündə gerçəkləşən böyük təcəllilərdən sonra Üzeyir (əleyhissəlam), 
ulağının üstündə Qüds şəhərinə girəndə, hər şeyi dəyişmiş gördü. İnsanlar 
tanıdığı insanlar, binalar da gördüyü binalar deyildi. Bu qədər dəyişikliklər 
arasında məhəlləsini axtarmağa başladı. Təxminləri ilə bir evin önündə 
dayandı. Evin qapısında gördüyü kor və götürüm bir qadına:
“Üzeyirin evi haradır?”-deyə soruşdu.
Qadın hüznlə:
“–Üzeyirin evi buradır, amma özü yüz il əvvəl itib. Mən də onun 
cariyəsiyəm.”-dedi.

195
MN
Həzrət Üzeyir:
“–Mən Üzeyirəm!”-deyərək özünü tanıtdı  və başından keçənləri 
söylədi. Cariyəsi bütün bunlara çox sevindi və özünün də əvvəlki halına 
dönməsi üçün ondan dua etməsini rica etdi. Haqq Təalanın ona verdi-
yi nemətlərə  şükür edən Üzeyir (əleyhissəlam), qadına dua etdi. Bunun 
nəticəsində qadın əvvəlki səhhətinə və əvvəlki halına qayıtdı.
Həzrət Üzeyir yuxlayıb, vəfat etdiyi əsnada 18 yaşında bir oğlu var idi. 
İndi o, 118 yaşında ağ saqqallı bir qoca; atası isə 50 yaşında idi. Aradan 
keçən bu qədər zamandan sonra oğlu atasını tanıya bilmədi və:
“–Mənim atamın kürəyində hilal (aypara) şəklində qara bir xal var idi.”-
dedi.
Həzrət Üzeyirin (əleyhissəlam) kürəyini açıb baxdıqda, hilal şəklində 
olan həmin qara xalı gördülər. Artıq heç kimin, onun Həzrət Üzeyir olduğuna 
şübhəsi qalmadı.
Büxtünnəssər, Qüdsü işğal edib taladıqdan sonra, bütün Tövrat 
nüsxələrini də yandırmışdı. Bunun üçün Üzeyir (əleyhissəlam), daha 
əvvəlcədən bildikləri istiqamətində ilahi hökmləri tənzim edərək dini 
yenidən əhya etdi.
İbn Abbasdan gələn rəvayətə görə, Allah Təala  İsrail oğullarının 
Tövratı buraxıb öz keflərinə uyduqlarını görüncə Tövratı onlardan almış və
onlara unutdurmuşdu. İsrail oğulları buna çox üzüldülər. Xüsusilə Üzeyir 
(əleyhissəlam) Allaha çox ibadət etdi; Ona yalvarıb-yaxardı. Allahdan enən 
bir nur, onun qəlbinə girdi. Unutduğu Tövratı xatırladı. Ondan sonra Tövratı 
yenidən  İsrail oğullarına öyrətdi. Daha sonra içində Tövratın saxlandığı 
sandıq tapılınca,  İsrail oğulları, Həzrət Üzeyirin (əleyhissəlam) öyrətdiyi 
Tövratın əslinə eynən uyğun olduğunu gördülər və bundan sonra Həzrət 
Üzeyiri çox sevdilər. Özlərinə lütf edilən bu böyük təcəllilər qarşısında belə 
İsrail oğulları, daha sonraları batil bir əqidəyə yönələrək Həzrət Üzeyirə 
(əleyhissəlam), “Allahın oğlu” -deyəcək qədər ifrata varmışdılar.
 (Təbəri, 
Cameul-Bəyan, X, 143)
Bu vəziyyət Ayəti-Kərimədə belə anladılır: