Osman Nuri Topbaş 5 mn ön söz nəbilər silsiləsi dərs

arasında olacaqlar.” 
(Buxari, Cihad, 45; Nəsai, Xeyl, 11)
Atlar, ruhi baxımdan insanlara ən yaxın heyvanlardır. Hərbə girəcək 
süvari, atını öz hissiyyatına və xarakterinə uyğun olaraq seçər. Çünki atlar, 
düşmən qarşısında, üstündəki süvarisi ilə bərabər eyni həyəcanı yaşayır. 
At, bədəncə  və insanın zövqünə  və incə hissinə müraciət edərək, ilahi 
yaradılışın nə qədər qüsursuz olduğunu göstərir.
Həzrət Süleymanın (əleyhissəlam) imtahan edilməsi
Bir gün Allah Təala, Həzrət Süleymanı imtahan etdi. Bir anda bütün 
maddi və mənəvi qüvvətini əlindən aldı.

156
MN
“And olsun ki, Biz Süleymanı imtahana çəkdik. Taxtının üstünə 
(onu) bir cəsəd kimi atdıq. Sonra o (peşman olub tövbə etdi və yenidən 
öz mülkünə, öz taxtına) qayıtdı.”
 (Sad surəsi, 34)
Ayəti-kərimədə buyrulduğu kimi, Həzrət Süleymanın (əleyhissəlam) 
bir anda hər şeyi əlindən alınmış, heç bir şeyi qalmamışdı.
Ayədə keçən “fitnə” (imtahan) və “bir cəsəd kimi atdıq” ifadələri
haqqında müxtəlif rəvayətlər var. Bunlardan bir neçəsi belədir:
1. Süleyman (əleyhissəlam),  şiddətli bir xəstəliyə tutulmuş, taxtının 
üstündə sanki cansız bir cəsəd kimi qalmışdır.
2. Allah Təala, Həzrət Süleymanın qəlbinə bir qorxu vermişdi. Bu 
qorxu onu, başına bir bəla gəlmə qorxusu ilə sanki cansız bir cəsəd halına 
gətirmişdi.
3. Həzrət Süleymanın, Məscidi  Əqsanı inşa etdirməsi  əsnasında, 
gətirdiyi sənətkarlar içində bəzi pis niyyətli şəxslər bir çevriliş hazırlamış, 
buna görə Süleyman (əleyhissəlam), bir müddət nüfuzunu itirmiş yaxud 
taxtından ayrı qalmışdı.
4. Süleyman (əleyhissəlam), oğlan uşaqlarına sahib olmağı istəyir 
və bunların Allah yolunda din düşmənləri ilə cihad etmələrini arzu edirdi. 
Ancaq bu istəyi sırasında “inşallah” kəlməsini və Allahın adını anmağı un-
utdu. Nə var ki, yalnız bir yoldaşından, şikəst bir oğlu dünyaya gəldi. (Bax: 
Buxari, Ənbiya, 40) Beləcə Süleyman (əleyhissəlam), öz hökmdarlığının 
və taxtının davamını təmin edəcək səltənətdən məhrum qalmışdır.
Necə ki, Həzrət Peyğəmbər (səllallahu əleyhi və səlləm) Əfəndimizdən 
də ruh, Əshabi-kəhf və Zülqərneyn (əleyhissəlam) barəsində bilik 
soruşulanda:
“–Sabah gəl xəbər verim!”-buyurmuş  və  “İnşallah” deməyi 
unutmuşdu. Bu səbəbdən Peyğəmbər  Əfəndimizə (səllallahu  əleyhi və 
səlləm) bir müddət vəhy gəlməmişdi. Allah Təala belə buyurur:
“Və heç bir şey barəsində: “Mən onu sabah edəcəyəm!” –demə! 
Ancaq: “İnşallah  (əgər Allah istəsə; Allah qoysa) edəcəyəm!”  –de. 
(İnşallah deməyi) unutduğun zaman Rə
bbini yada salıb: Ola bilsin ki, 
Rəbbim məni bundan  haqqa daha yaxın olan bir yola yönəltsin –de.” 
(Kəhf surəsi, 23-24)
Bir müddət sonra, Allahın lütfü ilə Həzrət Süleymana (əleyhissəlam) 
əvvəlki halı bəxş edildi. O, Rəbbinə belə istiğfar etdi:

157
MN
“(Süleyman dua edib) dedi: Ey Rəbbim! Məni bağışla və  mənə 
elə bir mülk (səltənət) ver ki, məndən sonra (o cürəsinə) heç kəs nail 
ola bilməsin. Həqiqətən, Sən böyük ehsan (kərəm)  sahibisən! (Al-
lah Süleymanın duasını qəbul buyurdu. Ona həm peyğəmbərlik, həm də 
padşahlıq əta etdi).”
 (Sad surəsi, 35)
Həzrət Süleymanın (əleyhissəlam) heç kəsin sahib ola bilməyəcəyi 
güclərin ona verilməsini istəməsi, öyünmək üçün deyil, dövründəki zalım 
padşahları  zəiflədib gücdən salmaq üçündü. Çünki onun dövründəki
padşahlar, qürur və kibrləri ilə birlikdə zülm bataqlığı içində idilər.
Fəxrəddin Razi buna belə bir məna vermişdir:
“Mənə elə  şanlı bir mülk ver ki, mən ona qovuşub öldükdən sonra 
“Dünya mülkünün vəfası olsaydı, Süleymana olardı!”-deyilsin və beləcə 
heç kəsin dünya səltənətinə hərislik və rəğbəti qalmasın!”
Buradan başa düşülür ki, Həzrət Süleymanın (əleyhissəlam) əsl istəyi, 
dünya mülkü deyil, axirət mülküdür. Necə ki, ayəti-kərimədə belə buyru-
lur:
“Biz axirət qazancını (savabını) istəyənin qazancını artırar, dünya 
mənfəəti istəyənə də ondan verərik. Onun axirətdə heç bir payı yox-
dur.” 
(Şura surəsi, 20)
Allah Təala, Həzrət Süleymanın duasını qəbul etdi:
“Biz küləyi ona ram etdik. Külək onun əmri ilə istədiyi yerə rahat-
ca gedirdi. (Biz) şeytanlardan olan hər bir bənnanı və qəvvası, eləcə 
də başqalarını (digər  şeytanları)  zəncirlənmiş halda (onun ixtiyarına 
verdik).” 
(Sad surəsi, 36-38)
Bu ayələrdən başa düşülür ki, Allah Təala, tikinti və dalğıclıq etmək 
üçün şeytanları (cinləri) Həzrət Süleymanın (əleyhissəlam) sərəncamına 
vermişdir. Bu cinlərdən bir qismi, Həzrət Süleymanın  əmri ilə böyük 
binalar, məscidlər, saraylar, hovuz kimi çanaqlar və sabit böyük qazanlar 
kimi insanların hazırlamağa gücü çatmayan işləri edirdilər. Bu cinlərdən 
bir qismi də, dənizdən müxtəlif nemətlər, ləl-cəvahirat və ancaq dənizdə 
tapıla bilən gözəl əşyalar çıxarırdılar.
Həzrət Süleymana belə bir qüdrət və ehtişam verən Allah Təala, ona 
geniş bir sahiblik də vermişdi!
“(Və ona belə buyurduq:) Bu Bizim ehsanımızdır, (ondan kimə 
istəsən) ver, yaxud (saxlayıb)  vermə! O, saysız-hesabsızdır (səndən 

158
MN
bu nemətlər barəsində haqq-hesab tələb olunmayacaqdır). Həqiqətən, o, 
(qiyamət günü) dərgahımıza yaxın olacaq və onun qayıdıb gələcəyi 
yer də gözəl olacaqdır (yaxud onun üçün dünyada çoxlu nemət, axirətdə 
isə gözəl sığınacaq –Cənnət vardır).” 
 (Sad surəsi, 39-40)
Məscidi–Əqsanın inşası
Davud (əleyhissəlam), Allahın (Cəllə  Cəlaluh)  əmri ilə Beyti–
Məqdisin (müqəddəs bina) inşasına başlatmış, lakin bunu bitirməyə ömrü 
çatmamışdı. Bunun üçün Süleyman (əleyhissəlam) cinləri topladı və on-
larla bərabər Beyti-Məqdisin inşasına davam etdi. Ətrafında da on iki 
məhəlləsi olan bir şəhər qurdurdu.
Başlanğıcda “Beyti–Məqdis” deyə tanınan bu məbədin adı çevrilib 
sonradan “Məscidi-Əqsa” olmuşdur.  İslam tarixi və  mədəniyyətində  ən 
fəzilətli qəbul edilən üç böyük məsciddən biridir. Bu üç məscidin birincisi 
Məscidi-Haram (Kəbə), ikincisi Məscidi-Nəbəvi, üçüncüsü isə  Məscidi-
Əqsadır.
Musa (əleyhissəlam) zamanından bəri müqəddəs  əmanətlərin və 
Tövrat lövhələrinin qorunduğu dəyərli sandıq olan Tabut da bu məsciddə 
olurdu. Ancaq Babil hökmdarı Büxtünnəssər Qüdsə girmiş  və  şəhəri 
yandırıb yaxmış, Məscidi-Əqsanın cavahiratlarını isə götürüb Babilə 
aparmışdı. Beləcə Beyti-Məqdis uzun illər xaraba halında qaldı. Nəhayət 
E.Ə. 123-cü ildə Bizanslılar və daha sonra da Keyxosrov, Məscidi-Əqsanı 
təmir etdirdi. Altıncı  Əməvi xəlifəsi Vəlid isə, məbədi yenidən quraraq 
bugünkü vəziyyətinə gətirdi.
Fəziləti səbəbdən müsəlmanlar, hicrətin on altıncı ayına qədər Məscidi-
Əqsaya dönərək namaz qılırdılar. Digər tərəfdən “İsra hadisəsi”nin son 
nöqtəsi, Meracın başlanğıc nöqtəsi də Məscidi-Əqsa olmuşdur.
Əbu Səid  əl-Xüdrinin (radiyallahu ənh) bildirdiyinə görə  Rəsulullah 
(səllallahu əleyhi və səlləm) belə buyurmuşdur:
“Üç məscidə (ziyarət üçün) səyahət edilir: Məscidi-Həram, Məscidi 
Rəsulillah, Məscidi Əqsa.”
 (Buxari, Fəzailus-Səlat, 6; Müslim, Həcc, 288/827)
Rəsulullah (səllallahu  əleyhi və  səlləm) bir başqa hədisində belə 
buyurmuşdur:

159
MN
“Həzrət Süleyman Beyti-Məqdisi inşa etdiyi zaman, Allahdan ona 
üç imtiyaz verməsini istədi:
* İlahi hökmə uyğun düşəcək hökm (vermə məharət) tələb etdi; bu 
ona verildi.
* Özündən sonra heç kimə verilməyəcək bir səltənət tələb etdi; 
bu da ona verildi.
* Məscidin inşasını bitirdikdən sonra, bu məscidə  sırf namaz 
qılmaq üçün gələnlərin, oradan çıxarkən, analarından doğduqları 
günkü kimi bütün günahları əfv edilmiş olaraq çıxmalarını istədi; bu 
duası da qəbul edildi.”
 (Nəsai, Məsacid, 6; İbn Macə, İqamətüs-Səlat, 196/1408)
Süleyman (əleyhissəlam) və Qarışqalar
“(Bir gün) Süleymanın cinlərdən, insanlardan və quşlardan ibarət 
qoşunu toplandı. Onlar cərgə-cərgə düzülüb (nizamla) gedirdilər. 
Nəhayət, onlar (Taifdəki, yaxud Şamdakı)  qarışqa vadisinə  gəlib 
çatdıqda bir qarışqa (qarışqaların padşahı)  dedi: Ey qarışqalar! 
Beyti-Məqdisdən tarixi bir görünüş

160
MN
Yuvalarınıza girin ki, Süleyman və ordusu özləri də bilmədən sizi 
(ayaqları altında) basıb əzməsinlər!” 
(Nəml surəsi, 17-18)
Qarışqa, “Həzrət Süleymanın səltənəti, çox böyük bir səltənətdir; 
tapdalanarsınız! Yuvalarınıza çəkilin!” –dedi.
Süleyman (əleyhissəlam) da bu sözləri eşitdi:
“Xeyr, mənim səltənətim keçicidir! Dünyəvi həyatım da məhduddur. Bir 
Kəlmeyi-Tövhidin şəxsə qazandırdığı ilahi səadət isə sonsuzdur”,-dedi.
“(Süleyman qarışqanın) bu sözündən gülümsəyib dedi: Ey Rəbbim! 
Mənə mənim özümə və ata-anama ehsan buyurduğun nemətə şükür 
etmək, Sənin razı qalacağın yaxşı iş görmək üçün ilham (qüvvət) ver! 
Və məni öz mərhəmətinə saleh bəndələrinin zümrəsinə daxil et!” 
(Nəml 
surəsi, 19)
Süleyman (əleyhissəlam), Hüdhüd (şanapipik) quşu və Bəlqis
Süleyman (əleyhissəlam), Məscidi-Əqsanın inşasını bitirdikdən son-
ra, külək, cinlər, insanlar, quşlar və digər vəhşi heyvanlardan meydana 
gələn ordusu ilə birlikdə Məkkəyə doğru bir yolçuluq etdi. Onlara, Həzrət 
Mühəmməd (səllallahu  əleyhi və  səlləm)  Əfəndimizin Məkkəyə  təşrif 
edəcəyini də  xəbər verdi. Oradan Səna  şəhərinə keçdi. Gördüyü gözəl 
bir vadidə namaz qılmaq istədi. Bu arada hüdhüd, onlar namaz qılana 
qədər ətrafı dolaşmaq arzusu ilə ordudan ayrıldı. Orada rast gəldiyi digər 
hüdhüd quşlarının aralarına qarışdı. Getdiyi yerlərdə gördüyü mənzərələr 
qarşısında heyran qaldı. Digər hüdhüd quşları, onu Səba Məlikəsi Bəlqisin 
sarayının bağçalarında gəzdirdilər.
Bu arada Süleyman (əleyhissəlam), dəstəmaz suyu axtarmaq üçün 
hüdhüdü axtardı. Hüdhüdün vəzifəsi, Həzrət Süleymana (əleyhissəlam) 
dəstəmaz alması üçün suların tapıldığı yerləri bildirməkdi. Hüdhüdü 
ətrafda görməyib dedi:
“…(Torpaq altında suyun harada olduğunu bilən)  Hüdhüdü 
(şanapipiyi) niyə görmürəm? Yoxsa o burada yoxdur?”
 (Nəml surəsi, 20) 
Əvvəlcə “Hüdhüdü niyə görmürəm?”-deyərək  şəfqətlə hüdhüdü ax-
taran Süleyman (əleyhissəlam), onun iznsiz ayrıldığını öyrənincə, ordusu-
nun intizama verdiyi əhəmiyyətdən ötrü belə dedi:
“And olsun ki, ona şiddətli bir əzab verər, ya da tutub kəsərəm 
(boğazını üzərəm). Yaxud da o (üzrlü səbəbə görə burada olmaması 
üçün) aşkar bir dəlil gətirsin!”
 (Nəml surəsi, 21)

161
MN
“Bir azdan (Hüdhüd) gəlib dedi: Sənin bilmədiyin bir şeyi öyrəndim. 
Sənə Səbadan doğru bir xəbər gətirmişəm.” 
(Nəml surəsi, 22)
Səba, Yəməndə babalarının adı ilə anılan bir qəbilənin adıdır. Səba 
şəhəri, Bəlqisin hökm etdiyi paytaxt idi. Ayəti-kərimədə buyrulur:
“Səba (tayfasının) yurdunda (qüdrətimizə dəlalət edən) bir nişanə 
var idi. (Orada) sağdan və soldan (dağla əhatə olunmuş) iki bağça var 
idi.  (Səba  əhlinə belə buyrulmuşdu:)  Rəbbinizin ruzisindən yeyin və 
Ona şükür edin. (Yurdunuz) gözəl bir diyar, (Rəbbiniz də) bağışlayan 
bir Rəbbdir!” 
(Səba surəsi, 15)
Hüdhüd, gördüklərini Həzrət Süleymana söyləməyə davam etdi:
“Mən onlara (Səba əhlinə) padşahlıq edən bir qadın gördüm. Ona 
(dünyada  şahlara lazım olan) hər  şey verilmişdir. Onun çox böyük 
(əzəmətli) bir taxtı vardır.”
 (Nəml surəsi, 23)
“Mən onun və tayfasının Allahı qoyub günəşə sitayiş etdiklərini 
gördüm.  Şeytan (çirkin) əməllərini onlara gözəl göstərmiş, onları 
(doğru) yoldan sapdırmışdır. Buna görə də haqq yolunu tapa bilmirlər.” 
(Nəml surəsi, 24)
“Göylərdə və yerdə pünhan olanı (yağışı, bitkiləri) aşkara çıxardan, 
onların gizlində  və  aşkarda etdikləri hər  şeyi bilən Allaha səcdə 
etməsinlər deyə (Şeytan belə etmişdir). O böyük ərşin Rəbbi (sahibi) 
olan Allahdan başqa heç bir tanrı yoxdur!”
  (Nəml surəsi, 25-26)
“(Süleyman Hüdhüdə) dedi: Baxaq görək doğru deyirsən, yoxsa 
yalançısan!” 
(Nəml surəsi, 27)
Həzrət Süleyman, “bəsmələ” ilə başlayan bir məktub yazdı və üzərinə 
məşhur möhürünü vuraraq Hüdhüdə verdi:
“Mənim bu məktubumu aparıb (göydən) onlara at, sonra yaxın bir 
yerə çəkilib dur, bax gör nə cavab verəcəklər!” 
(Nəml surəsi, 28)
Hüdhüd, məktubu aldı, gətirib Bəlqisin taxtının üstünə atdı və nə baş 
verəcəyini seyr etməyə başladı. Sabah yuxudan oyanan Bəlqis, taxtının 
üstündəki məktubu gördü və onu kimin gətirməsi ilə maraqlandı. Çünki 
qapılar bağlı idi. Mühafizlərə:
“Bu məktubu kim gətirdi?”-dedi.
Onlar da:

162
MN
“Biz qapının önündə növbə tuturduq, içəri heç kəs girmədi”, –dedilər.
Bunda Bəlqis çaşqınlıq içində məktubu açdı. Oxudu və heyrət içində 
qaldı. Sonra qövmünün başbilənlərini topladı və dedi:
“Ey əyanlar! Mənə çox hörmətli bir məktub göndərildi (atıldı). O 
məktub Süleymandandır və o “bismillahir-rəhmanir-rəhim”lədir (bis-
millahla başlanır).” 
(Nəml surəsi, 29-30)
Bəzi müfəssirlər, Bəlqisin bu məktuba şifahi cavabla göstərdiyi hörmətə 
baxaraq, ona hidayət nəsib olduğuna işarə edirlər ki, bu da sehrbazların 
Həzrət Musaya (əleyhissəlam):
Ya Musa! Sehr alətini öncə sən mi atırsan, yoxsa biz mi ataq?-deyərək 
hörmət və  nəzakət göstərməsi və axırda da iman gətirmələri ilə uyğun 
gəlir.
Başqa bir misal: İran Kisrası, Həzrət Peyğəmbərin (səllallahu əleyhi 
və səlləm) hidayətə dəvət məktubunu alınca, onu cırıb yerə atmış və bu 
həqarətə görə mülkü və səltənəti parçalanmış, həyatı imandan məhrum 
bir şəkildə sona çatmışdır.
Yenə Allah dostlarından Bişri-Xəfi, üzərində Allah adı yazılmış bir
kağızı yerdən götürmüş, təmizləmiş və ona gözəl ətir çəkərək evinin ən 
gözəl yerinə asmışdı. Bu hörmətinə görə Allah Təala, onu böyük mükafat-
lara nail edərək salehlər karvanına qoşdu.
Bəlqis məktubu oxumağa davam etdi:
“(Məzmunu belədir: ) “Mənə qarşı  təkəbbür göstərməyin və 
yanıma müti (müsəlman)  olaraq gəlin! (Mənim dəvətimə saymazlıqla 
yanaşmayın. Allaha təslim olaraq yanıma gəlin).”
 (Nəml surəsi, 31)
Süleyman (əleyhissəlam), məktubundakı “bismillah” ilə, Bəlqisə, 
qulluğun yalnız Allaha ediləcəyini anlatmışdı. Bu şəkildə “Haqq inancı” 
açıqladıqdan sonra “mənə qarşı kibrli davranmayın, təslim olun!” deməklə, 
onları  nəfs mühasibəsinə  dəvət etdi. “Mənim yanıma müsəlman olaraq 
gəlin!” buyurmaqla da həqiqi səadətin İslamda olduğunu ifadə etdi.
“(Bəlqis) dedi: “Ey əyanlar! Bu iş barəsində mənə rəyinizi bildi-
rin. Mən sizinlə  məsləhətləşməmiş heç bir iş görən (hökm verən) 
deyiləm! Onlar dedilər: Biz böyük bir qüvvət və qüdrət sahibiyik. (Gü-
clü ordumuz, sursatımız, hərb alətlərimiz var. Özümüz də təcrübəli, mahir 
döyüşçülərik). Hökm sənindir. Nə əmr edəcəyinə özün bax (fikirləş)!” 
(Nəml surəsi, 32-33)

163
MN
“(Bəlqis) dedi: Hökmdarlar bir ölkəyə (zorla) girdikləri zaman onu 
xarabazara çevirər, xalqının böyüklərini də zəlil (qul, əsir) edərlər. Onlar 
məhz belə hərəkət edərlər. (Hökmdarların adəti, davranışı belədir). Mən 
onlara bir hədiyyə göndərəcəyəm; görüm elçilər nə ilə qayıdacaqlar! 
(Əgər Süleyman peyğəmbərdirsə, onu rədd edər; yox, əgər ancaq bir 
padşahdırsa, qəbul edər).” 
(Nəml surəsi, 34-35)
Hüdhüdün ona çatdırdığı məktubla, Həzrət Süleymanın (əleyhissəlam) 
“Mənə qarşı baş qaldırmayın; təslimiyyət göstərərək hüzuruma gəlin!” 
təklifini alan Bəlqis, vəziyyəti, xalqının hörmətli şəxsyyətləri ilə, yəni
məsləhət şurası ilə görüşmüş, nəticədə Həzrət Süleymana (əleyhissəlam), 
elçilər göndərib qiymətli hədiyyələr təqdim edərək onun təzyiqindən 
əmniyyətdə olmaq qərarına gəlmişdi.
Süleyman (əleyhissəlam), onların bu hərəkətindən hədiyyələrinə 
güvəndiklərini anlamışdı. Mahiyyətcə rüşvət olduğunu gördüyü üçün o 
hədiyyələri dərhal geri qaytarmış və idealında qəti olduğunu bildirmişdi:
“(Elçibaşı  Bəlqisin göndərdiyi hədiyyə ilə)  Süleymanın yanına 
gəldikdə, o dedi: “Siz mənə mal-dövlətləmi yardım edirsiniz? 
Allahın mənə verdiyi (peyğəmbərlik, səltənət) sizə verdiyindən (dünya 
malından) daha yaxşıdır. Amma siz (dünyanın bər-bəzəyinə aldanıb) öz 
hədiyyələrinizlə sevinirsiniz.” 
(Nəml surəsi, 36)
“Durma, onların (Səba əhlinin) yanına qayıt! And olsun ki, (əgər 
müti olaraq yanıma gəlməsələr) gücləri çatmayacaq bir ordu ilə üstlərinə 
gedib onları öz yurdundan zəlil və xar vəziyyətdə  çıxardarıq!”
 (Nəml 
surəsi, 37)
Elçilər Məlikəyə  gəlib Həzrət Süleymanın (əleyhissəlam) dediklərini 
anlatdılar. O:
“Niyyətimizi anlamışdır! Vallahi, bu yalnız bir məlik deyil; biz bunun 
qarşısında dura bilmərik!”-demiş və təkrar bir elçi göndərərək: “Qövmümün 
bəyləri ilə hüzuruna gəlirəm. Buyruğunu və  dəvət etdiyin dinini görmək 
istəyirəm”, xəbərini yollamışdır.
Bəlqis, məşhur taxtını, köşkünün ən sağlam və qorunmalı yerinə qoy-
durub qapılarını bağlatdı. Sonra böyük bir dəstə Həzrət Süleymanın hüzu-
runa getmək üçün yola çıxdı.
Bu arada Süleyman (əleyhissəlam), yanındakılardan Bəlqisin taxtını 
Səbadan Qüdsə  gətirmələrini istədi. Müfəssirlərə görə onun məqsədi 
bunlardır:

1. Allahın qüdrəti ilə, özünün peyğəmbərliyinə  işarə olacaq bir 
möcüzə olması  istəyi və daha öncə Bəlqisin seçə bildiyi dəlillərə bir dəlil 
də əlavə etmək.
2. Gətirdiyi taxtda dəyişikliklər edərək, Məlikənin bunu tanıyıb-tanıya 
bilməyəcəyinə baxaraq onun nə dərəcə zəkalı olduğunu yəqin etmək.
3. Taxt, bir krallığın ehtişamının göstəricisi olduğundan Bəlqis 
gəlmədən öncə, onun krallığının nə dərəcə güclü olduğunu öyrənmək.
“(Süleyman)  dedi: Ey əyanlar! Onlar müti vəziyyətdə (müsəlman 
olaraq) yanıma gəlməmiş hansınız onun (Bəlqisin) taxtını mənə gətirə 
bilər? Cinlərdən olan (çox qüvvətli və  nəhəng)  bir ifrit
11
   dedi: Sən 
yerindən (taxtından) qalxmamış mən onu sənə gətirərəm. Mən bu işi 
görməyə çox qüvvətliyəm, etibarlıyam! (Mənim Bəlqisin taxtını götürüb 
gətirməyə gücüm çatar. Mən taxtın üzərində olan qızıl-gümüşə, ləl-cavahi-
rata əlimi belə vurmaram, onlardan heç bir şey götürmərəm!)” 
(Nəml surəsi, 
38-39)
164
MN
11. İfrit: Tuttuduğunu devirən, qüvvətli, bacarıqlı, ələ ovuca sığmaz mənasına gəlir. Ayrıca, 
pislikdə və şər işlərdə son həddə çatmış, şeytanlıqda irəli getmiş mənasına da gəlir. 
Ayədə keçdiyi yer etibarı ilə cinlərin azğın və zərərli, şərli, qorxunc və qüvvətli cinsindən 
biri deməkdir. Bu kəlmə, insanlar üçün də istifadə edildiyindən, ayədə “cinlərdən bir ifrit” 
şəklində işlənmişdir.
Bəlqisin Taxtının maket şəkili

165
MN
Süleyman (əleyhissəlam), hər səhər oyanan kimi taxtına keçər, 
dünyəvi işlər və dövlət idarəsi ilə  məşğul olardı. Günorta vaxtı  gəlincə 
taxtından qalxardı. Buna görə ifrit, Həzrət Süleymanın taxtını, sabah ilə 
günorta arası gətirə biləcəyini söyləyir.
“(Süleyman taxtın daha tez gətirilməsini istədi). Kitabdan (Allahın 
kitabından, yaxud lövhi-məhfuzdan)  bir qədər xəbəri olan birisi dedi: 
Mən onu sənə bir göz qırpımında (gözünü yumub açınca) gətirərəm!” 
(Süleyman) onu (taxtı)  yanında hazır durmuş görüncə dedi: Bu, 
Rəbbimin lütfündəndir  (mərhəmətindəndir). Məni imtahana çəkməyi 
üçündür ki, görək  (Onun nemətinə)  şükür edəcəyəm, yoxsa nankor 
olacağam! Kim (Rəbbimin nemətinə) şükür etsə, yalnız özü üçün (öz 
xeyrinə)  şükür edər; kim nankor olsa, (bilsin ki) həqiqətən, Rəbbim 
(onun  şükrünə)  möhtac deyildir, kərəm sahibidir!” (Allah dünyada 
qədirbilənə də, nankora da, möminə də, kafirə də lazımınca ruzi və gün-
güzəran verər, çünki O, tükənməz mərhəmət sahibidir!)”
 (Nəml surəsi, 40)
Ayəti-Kərimədə keçən və taxtı göz qırpımında gətirən yəni kəramət 
göstərən, elm sahibi zat, alimlərə görə Həzrət Süleymanın (əleyhissəlam) 
vəziri Asəf bin Bərxiyadır.
Kəramət
Allah dostlarında zühur edən kəramətlər, yəni fiziki imkandan kənar
hadisələr iki qismdir.
Birincisi, Allah Təalanın zat, sifət və fellərinə aid biliklərdir. Buna kəşf 
də deyilir. Bu bilikləri, tamamilə bir əqli əməliyyat olan düşüncə, təfəkkür 
kimi yollarla əldə etmək mümkün deyildir. Allah Təala, bu elmi, seçdiyi 
saleh qullarına ehsan edir.
İkincisi, maddi aləmdə, Allah dostlarının vəsiləsi ilə meydana gələn 
xariqüladə hadisələrdir. Allah Təala, bunları da seçdiyi qullarına verir.
Həm də bu, xalqın gözü önündə gerçəkləşən zahiri hadisələr 
olduğundan, insanlarda maraq oyadır. Xalq da buna etibar edir. Ancaq 
Məqbul olan birincisidir. Çünki bu elmdə insanların duyğu və düşüncə 
dünyasına müraciət edən hikmətli biliklər və dərin mənalar vardır.
Kəramət, zaman-zaman əshabi-kiram arasında da gerçəkləşmişdir. 
Məsələn, hicrətin iyirmi üçüncü ilində  İranlılarla edilən döyüşdə  Həzrət 
Ömər (radiyallahu ənh), Mədineyi-Münəvvərə minbərindən, oradan ki-
lometrlərlə uzaqda savaşan ordu komandirinə:

166
MN
“Ey Sariyə! Dağa, dağa!”-deyə istiqamət verərək,  İslam ordusuna 
kömək etmişdir. 
(İbn Hacər, əl-İsabə, II, 3)
Başqa bir misal da Həzrət  Ənəsin (radiyallahu ənh) izah etdiyi bu 
hadisədir:
Nəbinin (səllallahu  əleyhi və  səlləm)  əshabından Üseyd ibn Xüdeyr 
və Abbad ibn Bəşir, qaranlıq bir gecədə Peyğəmbərin (səllallahu əleyhi və 
səlləm) yanından çıxaraq evlərinə gedirdilər ki, qabaqda məşəl kimi iki işıq  
peyda oldu. Bu işıq, onlar bir-birlərindən ayrılıncaya, evlərinə çatıncaya 
qədər hər birinin yolunu işıqlandırdı. 
(Bax: Buxari, Səlat 79; Mənaqibul-Ənsar 13)
Peyğəmbər  Əfəndimizi (səllallahu  əleyhi və  səlləm) özünə  rəhbər 
edən və  əshabi-kiramın izlərini izləyən Allah dostlarının da həyatlarında 
bir çox kəramət meydana gəlmişdir.
Buna bir misal olacaq başqa bir hadisə: İman Əli Rza (rəhmətullahi 
əleyh), bir divarın yanında otururdu. Yanına bir quş gəlib oxumağa başladı. 
Əli Riza (rəhmətullahi əleyh) yanındakılara:
“Bu quş, onun yuvasına ilan yaxınlaşdığını söyləyir. “Körpələrimi 
qurtarın!”-deyə fəryad edir!”-dedi.
Yanındakılar quşun olduğu yerə getdikdə gördülər ki, həqiqətən 
quşun yuvasında bir ilan onun yaxasını buraxmır, orada gözləyir. Onlar bu 
mənzərəni görüncə, körpələri qurtarmaq üçün ilanı öldürdülər.
Bəlqisin taxtının, Həzrət Süleymanın (əleyhissəlam) möcüzəsi ilə 
deyil, Asəf ibn Bərxiyanın kəraməti ilə gətirilməsindəki incəlik isə, Həzrət 
Süleymanın (əleyhissəlam) mənəvi böyüklüyünün başa düşülməsi 
üçündür. Çünki öz əmrində olan bir vəzirin belə bir kəramət göstərməsi 
həqiqətdə, Həzrət Süleymanın (əleyhissəlam) böyüklüyünə işarədir.
Məlikə gəlmədən əvvəl: “(Süleyman) dedi: (Bəlqisin) taxtını tanınmaz