Oxu təLİMİ Müəllimlər üçün vəsait

7. Oxucunun xüsusiyyətləri 
Oxunun dərinliklərinə varmaq nöqteyi-nəzərindən oxucuları 4 qrupa ayırmaq olar: 
 
I qrup. Mətnlə tanış olan oxucu: 
- Tanış olan sözləri avtomatik oxuyur; 
- Tanış sözlər vasitəsilə mətnin mənasını (ideyasını) dərk edir; 
- Mənanı simvollarla ifadə edə bilir; 
- Mətnin məzmunundan çıxış edərək sözlərin mənasını müəyyənləşdirir; 
- Mətnin janrını bilir; 
- Mətnləri quruluşca bir-birindən fərqləndirir; 
- Hekayənin hissələrini bir-birindən fərqləndirir; 
- Mətni nəzərdən keçirir, onun forma və xüsusiyyətlərindən (xəritə, qrafik, 
illüstrasiya, şəkil) məzmunu anlamaq, dərk etmək və s. məqsədi ilə istifadə edir. 
II qrup. Mətndəki mənanı dərk edən oxucu: 
- Mətndəki yeni sözlərin mənasını öyrənir; 
- Oxu məqsədini müəyyən edir; 
- Mətni əvvəlki bilikləri ilə əlaqələndirir; 
I. 
Mətnlə tanış olan oxucu 
Adi oxucu 
II. 
Mətndəki mənanı dərk edən oxucu 
Məlumatlı oxucu 
III. 
Mətndəki ayrı-ayrı məsələləri tətbiq 
edən (mətndən istifadə edən) oxucu
Strategiya ilə oxuyan 
oxucu 
IV. 
Sətiraltı mənalara tənqidi yanaşan 
oxucu 
Düşünən oxucu 

---

44 
- Oxudan əvvəl, oxu zamanı və oxuduqdan sonra suallar verir; 
- Oxudan əvvəlki fərziyyələrinin doğruluğunu oxu zamanı yoxlayır; 
- Oxuduqlarını müxtəlif formalarda təsəvvüründə canlandırır; 
- Mətnin məzmunundan nəticə çıxarır; 
- Öz oxu prosesi üzərində düşünür. 
III qrup. Mətndəki ayrı-ayrı məsələləri tətbiq edən oxucu: 
- Tanış olmayan yeni anlayışları, yeni sözləri öyrənir; 
- Müəllifin üslubunu ayırd edə bilir; 
- Yazı üslubları haqqında məlumatlıdır; 
- Mövzu ilə bağlı şərhləri əsas ideya ilə əlaqələndirir; 
- Nəticələr çıxarır və əlavə məlumatlarla onları əsaslandırır; 
- Verilən məlumatları ümumiləşdirir; 
- Mətni real həyat hadisələri ilə əlaqələndirir; 
- Yeni ideyaları daha geniş müstəvidə əlaqələndirir.