O`zb tarix 11 узб indd

O‘zingizni sinang
!
Iqtisodiy-ma’muriy tashkilotlar – bu ...
Beshta tamoyil – bu ...
Xususiylashtirish jarayoni – bu ...
Islohot bosqichlari – bu ...
!
Milliy valyutaning qabul qilinishi
. O‘zbekiston davlat mustaqilligini 
qo‘lga kiritib, o‘zining milliy valyutasini muomalaga kiritishga kirishdi.
Biroq bu jarayon uchun ma’lum vaqt, tajriba kerak edi. Shu boisdan O‘zbe-

---

38
kiston 1991–1993-yillarda sobiq Ittifoqdan qolgan rubl zonasida bo‘lib 
turdi. Ammo sovetlardan keyingi makonda yalpi ichki mahsulot ishlab 
chiqarishning keskin pasayishi natijasida rublning qadri ham shunga mos 
ravishda tushib bordi. O‘zbekiston muomalaga yangi milliy valuta kiritish 
ishiga jiddiy kirishdi. 1992-yildayoq muomalaga chiqarishga mo‘ljallangan 
so‘m – kupon nusxalari tayyorlandi va 1993-yil 1-noyabrdan O‘zbekistonda 
so‘m – kupon muomalaga kiritildi. Uning kursi oldin muomalada bo‘lib 
kelgan rublga tenglashtirilgan edi. O‘zbekiston rahbariyati so‘m – kuponlar 
asosida zarur tajriba orttirdi, haqiqiy milliy valutani joriy qilish tadbirlarini 
ko‘rdi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasining 
milliy valutasini muomalaga kiritish to‘g‘risida”gi farmoniga muvofi q 
1994-yil 1-iyulidan boshlab respublika hududida yagona, cheklanmagan va 
qonuniy to‘lov vositasi sifatida milliy valuta – so‘m muomalaga chiqarilgan. 
Yodda tuting
!
Muomalaga 1994-yilda 1, 3, 5, 10, 25, 50, 100 so‘mlik, 1997-yildan 200 
so‘mlik, 2000-yildan 500 so‘mlik, 2001-yildan 1000 so‘mlik, 2013-yildan 
5000 so‘mlik, 2017-yildan 10000 va 50000 so‘mlik banknotlar chiqarildi.
Zamonaviy transport-kommunikatsiya tizimining shakllanishi. 
Res-
publika mustaqillikka erishganidan keyin transportning iqtisodiyotga va 
aholiga xizmat ko‘rsatish sifatini tubdan yaxshilash va soha boshqarish 
tizimini takomillashtirish maqsadida “O‘zbekiston havo yo‘llari” milliy
aviakompaniyasi (1992-yil), “O‘zbekiston avtomobil transporti” (“O‘zav-
totrans”) davlat-aksiyadorlik korporatsiyasi (1993-yil, 1998-yildan O‘z-
bekiston avtomobil va daryo transporti agentligi), “O‘zbekiston temir 
yo‘llari” aksiyadorlik kompaniyasi (1994-yil) va boshqa idoralar tashkil 
etildi. Mamlakatda transport korxonalari davlat ishtirokidagi aksiyadorlik 
kompaniyalari, korporatsiyalari, ochiq turdagi aksiyadorlik va mas’uliyati 
cheklangan jamiyatlarga, jamoa korxonalariga aylantirildi. 
Mustaqillikning dastlabki yillarida xalqaro talablarga javob beradi-
gan avtomobil yo‘llarini qurish, mavjudlarini xalqaro andozalarga mos-
lashtirish rejalashtirildi. O‘zbekiston Respublikasining Markaziy Osiyoda 
tutgan o‘rni, sanoat va boshqa sohalarning taraqqiyoti, qo‘shni davlatlar bilan 
iqtisodiy aloqalarni jadal rivojlantirish maqsadida 1996-yildan Toshkent–

---

39
Andijon–O‘sh magistralining 100 kmdan ortiq tog‘li uchastkalarida qurilish 
ishlari boshlandi. Qamchiq va Rezak tunnellari foydalanishga topshirildi. 
Almati–Bishkek–Toshkent–Termiz va Samarqand–Buxoro–Ashxabod Turk-
manboshi avtomobil yo‘li, Yevropani Kavkaz orqali Osiyo bilan bog‘-
laydigan avtomobil yo‘li (Yevropa–Kavkaz–Osiyo transport yo‘lagi bir 
qismi)ning respublika hududidan o‘tadigan qismini ta’mirlash ishlari amalga 
oshirildi. O‘zbekistonni Qozog‘iston orqali Rossiya Federatsiyasi bilan 
bog‘laydigan 340 kilometrli Qo‘ng‘irot–Beynov avtomobil yo‘li qurilishining 
birinchi bosqichi yakunlandi. 
O‘zbekistonning yagona temir yo‘l tarmog‘ini vujudga keltirish 
bo‘yicha 1994–2001-yillarda uzunligi 700 kilometrga yaqin Navoiy–
Uchquduq–Nukus temir yo‘li qurib bitkazildi.
Respublika hududida barcha transport turlarining yuk va yo‘lovchilar 
tashish ishlarini maqbul holga keltirish, kommunikatsiyalarni jadal rivoj-
lantirish, transportda yuk va yo‘lovchilarni tashish sohasidagi hamkorlikni 
kengaytirish hamda transmilliy transport yo‘laklarini rivojlantirish borasidagi 
faoliyatni muvofiqlashtirish maqsadida 2004-yilda “O‘zbekiston transport 
va transport kommunikatsiyalari uyushmasi” tashkil etildi. Uyushma tarki-
biga “O‘zbekiston temir yo‘llari” davlat-aksiyadorlik kompaniyasi, “O‘zbe-
kiston havo yo‘llari” milliy aviakompaniyasi, O‘zbekiston avtomobil va 
daryo transporti agentligi, “O‘zavtoyo‘l” kompaniyasi, transport kom-
munikatsiyalari qurilishi bilan shug‘ullanuvchi respublika loyiha va qurilish 
tashkilotlari kiritildi.
Bu davrda “O‘zbekiston havo yo‘llari” belgisi bilan parvoz qilayotgan 
samolyotlar turli davlatlarda joylashgan 40 dan ziyod aeroportga muntazam 
qatnay boshladi. Aviatsiya sohasida amalga oshirilgan chuqur o‘zgarishlar 
mamlakatimiz iqtisodiyotini mustahkamlashda, uning dunyo miqyosidagi 
obro‘-e’tiborini yanada oshirishda o‘ziga xos omil bo‘ldi.
Temir yo‘llar qurilishida ham bir qator ishlar amalga oshirildi. 2001-yilda 
341 km bo‘lgan Navoiy–Uchquduq–Sultonzoda yo‘nalishi, 2007-yilda uzun-
ligi 220 km bo‘lgan G‘uzor–Boysun–Qumqo‘rg‘on yo‘nalishi qurilishi
tamomlangan. O‘zbekiston va Afg‘oniston o‘rtasidagi savdo-sotiq, tran-
zit aloqalarining rivojlanishi va O‘zbekistonni dengiz transportiga olib
chiqadigan eng yaqin yo‘l Afg‘oniston orqali o‘tishini hisobga olgan
holda bir qator yangi temir yo‘l qurish loyihalari ishlab chiqildi. 2010-yil

---

40
O‘zbekiston Afg‘oniston uchun strategik ahamiyatga ega bo‘lgan loyi-
hani amalga oshirdi, ya’ni Hayraton–Mozori Sharif temir yo‘lining 75 
kilometrini qurib berdi. Bu kabi tranzit loyihalarining amalga oshirilishi 
O‘zbekiston tashqi savdo geografiya-
sining kengayishiga asos bo‘ladi. 
2016-yil iyunda Angren–Pop temir 
yo‘li va Qamchiq tunneli ochildi. Qam-
chiq dovoni orqali o‘tuvchi Angren–
Pop tarmog‘ining qurilishi Farg‘ona 
vodiysini O‘zbekistonning boshqa hu-
dudlari bilan bog‘lashga imkon tug‘- 
dirdi. Bundan tashqari, temir yo‘l-
ning uzunligi 123,1 kilometrni tashkil 
etib, ushbu loyiha doirasida uzunligi 
19,2 kilometrdan iborat bo‘lgan temir 
yo‘l tunneli qurildi. 
O‘zbekiston Respublikasi hukumati 
yo‘lovchi tashish sohasida yangi tex- 
nologiyalarni joriy etish uchun Tosh-
kent–Samarqand yo‘nalishi bo‘ylab
tezyurar yo‘lovchi tashishni tashkil 
qildi. Yangi tezyurar poyezd nomi
Afrosiyob bu – Samarqand viloyatida
O‘zbekiston temir yo‘llari xaritasi.
Afrosiyob poyezdi
Qamchiq tunneli
Nukus
Urganch
Buxoro
Navoiy
Samarqand
Termiz
Qo‘qon
Marg‘ilon
Andijon
Qarshi
Olоt
Toshkent
Afrosiyob poyezdi
Sharq poyezdi
O‘zbekiston poyezdi
Tungi poyezdlar

---

41
joylashgan qadimiy shahar sharafi ga qo‘yildi. 2011-yilning oktabridan 
boshlab undan tijorat maqsadida foydalanish yo‘lga qo‘yildi. O‘sha yili 
ikkinchi poyezd ham 
keltirilib, 2012-yilning mayidan o‘z qatnovini boshladi. 
Mustaqillik yillarida Toshkent metrosi qurilishi ham jadal sur’atda o‘sdi. 
2001-yil avgustda Yunusobod yo‘nalishining 6 ta bekatdan iborat birinchi 
qismi foydalanishga topshirilib, yo‘lovchi tashish yo‘lga qo‘yildi.
2016-yildan boshlab Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan 7,1 kilometr 
bo‘lgan Toshkent metropolitenining Sergeli liniyasi qurilishi olib borilmoqda. 
Mazkur qarorga ko‘ra, yangi liniyani 2020-yilga qadar qurib foydalanishga 
topshirish ko‘zda tutilgan. Sergeli metro liniyasi bugungi kungacha Markaziy 
Osiyoda qo‘llanilmagan butunlay yangicha estakada usulida bunyod 
etilmoqda. Ya’ni mazkur yo‘l ko‘priksimon tarzda quriladi, poyezdlar yer 
ustida harakatlanadi. 
O‘zbekiston dengizga to‘g‘ridan-to‘g‘ri chiqish imkoni cheklangan 34 ta
davlatdan biri hisoblanadi. Shu sababli havo yo‘llari transporti respublika 
iqtisodiyotida alohida ahamiyat kasb etadi. 2012-yilga kelib aviakompaniya 
zamonaviy havo kemalari bilan ta’minlandi. “O‘zbekiston havo yo‘llari” 
aviakompaniyasi dunyoning 25 dan ortiq mamlakatiga parvozlarni amalga 
oshirib, yiliga qariyb 75 ming tranzit yo‘nalishning havo harakatini boshqar-
moqda. Shuningdek, aviakompaniya tarkibida faoliyat ko‘rsatayotgan, 
so‘nggi avlod aviatsiya texnikalariga texnik xizmat ko‘rsatish va ularni 
ta’mirlash bo‘yicha Markaziy Osiyo mintaqasida yagona bo‘lgan markazning 
xizmatlaridan 320 ta xorijiy aviakompaniya samolyotlariga aeronavigatsiya 
xizmati ko‘rsatila boshlandi. O‘zbekiston Milliy Aviakompaniyasi Boeing–
757/767, A-320 samolyotlari, vatanimizda ishlab chiqarilgan Il-114–100 
zamonaviy laynerlari, Boeing–767–300 ER yuk tashuvchi samolyotlarga 
ega bo‘ldi. 2016-yilda yangi avlod samolyotlari Boeing–787 Dreamliner 
keltirildi. Xalqaro parvozlar xaritasiga e’tibor bersak, O‘zbekiston MDHning 
barcha yirik shaharlari va jahonning AQSh, Germaniya, Buyuk Britaniya,