O`zbek filologiyasi fakulteti o`zbek adabiyoti kafedrasi

Husayn Voiz Koshifiy.
Husayn Voiz asli tug`ilgan joyi Eronning 
shimoli-sharqidagi Sabzavor shahri bo`lib, qachon tug`ilgani hozircha 
bizga noma'lum, sharqshunos olimlarning fikriga qaraganda vafot etgan 
yili 1504-1505 yilllarga to`g`ri keladi. Xullas, Husayn Voiz Alisher 
Navoiyning zamondoshi, u bilan bir davrda yashagan, ijod qilgan hatto 
Alisher navoiydan 3-4 yil keyin olamdan o`tgan.
Husayn Voizning eng asosiy fazilati, uning ilm egasi ekanligidadir. 
U juda ko`p fanlarni egallagan va ularning har birida chuqur ilmiy 
tadqiqotlar olib borgan mashhur olimlardan biridir. Uning:
"Javohirut tafsir" yoki "Tafsiri Husayniy", "Mavohibud dunyo", 
"Lubbi lubob", "Anvori Suhayliy", "Ravzatush shuhado", "Dah, majlis", 
"Axloqi Muhsiniy", "Mahzanul insho", "Sabo", "Koshifiya", "Asrori 
Qosimiy", "Hotamnoma", "Matla'ul anvor", "Ixtiyorot" va boshqa bir qator 
asarlari shundan dalolat beradi.
Husayn Koshifiy notiq sifatida o`z zamonasining mashhur 
notiqlaridan bo`lgan. Uning nutqini eshitish uchun shaharning turli 
tomonlaridan yig`ilishar, tinglovchilar soni shu qadar ko`payib ketishi 
natijasida orqada turganlarga notiqning ovozi yetib kelolmasa ham, uning 
ichki ruhiy holatini turli holatlar orqali ifodalanishini kuzatar ekanlar.
Husayn Voiz notiq sifatida shu qadar hurmatga sazovor bo`lganki, 
buning asosiy sabablaridan biri, uning ovozining shiraliligi, ohangi, ichki 
ruhiy holatni turli harakatlar bilan ifoda qila bilishi bo`lgan. Shuning 

---

14 
uchun bo`lsa kerak, uni doimo har yerga taklif etishavergani, shuning 
natijasida u aniq jadval bilan ishlashga majbur bo`lgan.
Xondamirning aytishiga qaraganda, u juma kuni ertalab Hirotning 
markaziy chorsusida joylashgan shoh namozgohida va'z aytgan, shu kuni 
peshindan keyin Alisher Navoiyning masjidida, seshanba kuni Sulton 
Husaynning madrasasida, chorshanba kuni pir Mujarrad Xoja Abdul Valid 
Ahmad mozori boshida, payshanba kuni Sulton Ahmad Mirzo mozori 
boshida nutq so`zlagan.
Bularning barchasi, notiqning har tomonlama bilimdonligidan va 
jahonning baland-pastini yaxshi bilganligi, uning nutqining sermazmun 
bo`lishini ta'minlagan omillardan biridir.