O`zbek filologiyasi fakulteti o`zbek adabiyoti kafedrasi

Intonasiya haqida umumiy ma'lumot. 
 
Ma'lumki, nutq tafakkur mahsulidir. Kishi fikri yoki maqsadini 
ikkinchi 
bir 
kishiga 
so'zlar 
vositasida 
yetkazib, 
o'zaro 
fikr 
almashadi,aloqada bo'ladi va kayfiyatini ifoda etadi. fikr – tuyg'ular, 
maqsad-intilishlar, his-hayajonlar boshqalarga ovoz tovlanishi orqali ham 
yetib boradi. Muayyan istak, niyat-intilish, haakat natijasida yuzaga 
keluvchi ana shu ovoz tovlanishlariga intonasiya deyiladi. 
Ifodali o'qish jarayonida intonasiyaning ahamiyati katta. 

---

19 
Badiiy asarda intonasiya orqali qahramonlarning turli kayfiyati, ichik 
kechinmasi ifodalanadi. Ayniqsa, poetik asarlarning ritmik ohangdorligini 
tinglovchiga yetkazishda intonasiya katta rol o'ynaydi. 
Intonasiyaning 
muhim 
xususiyatlaridan 
biri 
shundaki, 
ta'kidlanganidek u asar mazmuni, avtor maqsadi, fikr-tuyg'usi hamda 
kayfiyatidan tabiiy ravishda kelib chiqadi. 
Badiiy asarlarni ifodali o'qishda nutq san'atining ahamiyati. 
 
Tinglovchiga asarning g'oyaviy mazmunini, muallifning hayot 
haqidagi fikr-mulohazalarini, qahramonlarning ichki 
hissiyotlarini 
yetkazish ifodali o'qish oldiga qo'yiladigan asosiy vazifadir. Shu maqsadda 
har bir talaba ifodali o'qishning o'ziga xos xususiyatlarini mukammal 
o'rganishi kerak. Uni puxta o'zlashtirgan kishining nutqi ravon, shirali 
bo'lib, o'z fikrini tinglovchilarga to'g'ri va izchil yetkaza oladi. 
To'g'ri, badiiy asarlarning hammasi ham bir xilda o'qilavermaydi. 
Har qanday asarni ifodali o'qish uning janr xususiyatlari va kompozision 
tuzilishiga ko'ra belgilanadi. O'qituvchi asarni ifodali o'qisha kirishishdan 
oldin uning g'oyaviy mazmunini, obrazlar tizimini va badiiy 
xususiyatlarini chuqur o'rganishi lozim. 
She'riy asarlarni ifodali o'qishning o'ziga xos xususiyatlari 
o'qiladigan asarning janri, ritmi, qofiyalanish tartibi va band qurilishiga 
bog'liq.