O‘zbek filologiyasi fakulteti

tazmin
yо‘lida yozilgan bir g‘azal ham mavjud
.
Tazmin (ustoz maqomidagi yoki zamondosh) о‘zga shoir ijodidan bir misra 
yoki baytni olib, uning zaminida vazni va mazmunini saqlagan holda yangi 
she’r ijod etish ekani ma’lum. Atoulloh Husayniy tazminga: “lug‘atta bir 
nimani bir nima orasiga qо‘ymoqdur” deb ta’rif beradi
28
. Tazmindagi asosga 
о‘xshashlik ham mazmun, ham shaklda bо‘ladi. Aniqroq aytganda, mashhur 
asarga bitilgan tazmin asosga mavzu, g‘oya, obraz, tasviriy vositalar, qofiya, 
radif, vazn, uslub jihatdan о‘xshash bо‘ladi. Xislatning “qildingu ketting” 
radifli g‘azalining birinchi bayti quyidagicha:
Azobu javringa oxir rizolar qildingu ketting, 
Qaddim mehnat yuki birlan dutolar qildingu ketting. 
Xislatning ushbu bayt bilan boshlanuvchi g‘azaliga Muqimiy qalamiga 
mansub g‘azallardin birining (aniqrog‘i dо‘sti shoir Furqatga bag‘ishlab 
yozilgan g‘azalning) mazmuni asos bо‘lganini kо‘rish mumkin: 
Kо‘ngulni g‘uncha yanglig‘ tah-batah qon aylading ketting, 
26
Bu haqda qarang: “Bayozi Muhallo”. – T.: G‘ulomiya matbaasi, 1912. – B. 83-84; Karimbek Kamiy. Dilni 
obod aylangiz. – T.: “Ma’naviyat”, 1998. – B. 67-68; Mirzo Shoshiyning Alixon nomiga ikki muvashshahi 
mavjud. Qarang: “Bayozi Yangi”. –T.: Yakolev matbaasi, 1911, – B. 33, 58-59; Xislat. Tarannum. – T.: 
“MERIYUS”, 2009. – B. 70; O‘sha manba, – B. 71. 
27
Nomlari qayd etilgan kishilar haqida fikr yuritish alohida tadqiqot uchun mavzu bo‘lishi mumkin. Shoir ijodi 
yuzasidan keyingi izlanishlar bu masalaga oydinlik kiritadi, deb hisoblaymiz - (SH.N.).
28
Husayniy A. Badoyi’u-s-sanoyi’. – T.: Adabiyot va san’at nashriyoti, 1981. – B. 250.

---

52 
Xaloyiq ichra mayusu parishon aylading ketting.
Xislat ustozi Muqimiyning g‘azalidan mazkur qofiyani olar ekan, 
g‘azalning mavzusi, g‘oyasi, vazni va uslubini saqlagan holda yangi asar yarata 
olgan.
Xislat ijodida uchraydigan g‘azal turlaridan yana biri