O‘zbek filologiyasi fakulteti
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
nomini pinhon etib
Xislat g‘azal ichra , Dedi topsa о‘qib har kim о‘shal donoyi insondur. G‘azal baytlarining bosh harflaridan “Komilxon” ismini о‘qiymiz. Bu shaxs shoirning yaqinlaridan biri bо‘lishi mumkin. 23 Shayxzoda muvashshahni negadir janr deb ataydi. E’tibor berilsa, muvashshah turli lirik janrlar tarkibida keluvchi poetik shakl ekanligi kо‘riladi. 24 Shayxzoda M. Asarlar. Olti tomlik. Beshinchi tom. – T.: Adabiyot va san’at nashriyoti, 1973. – B. 91-92. 50 Shoirning “G‘am boridin bо‘ldi mani qaddim duto qandoq qilay” misrasi bilan boshlanuvchi g‘azali xususida ham shunday fikrlarni bildirish mumkin. Bizningcha, G‘ulomxon ismiga muvashshah qilingan bu g‘azal Xislatning zamondoshi “G‘ulomiya” matbaasining egasi G‘ulomhasan Orifjonov ismiga bog‘langan. Negaki, nihoyatda ma’rifatparvar bо‘lgan bu zotning ismi о‘sha davrda ijod qilgan shoirlar Kamiy, Miskin, Sidqiy Xondayliqiy, Yusuf Saryomiy va boshqa bir qator shoirlarning turli janrlardagi she’rlarida muvashshah qilingan. Muvashshahlar, asosan, sof ishqiy mavzuga bag‘ishlanadi. Garchi ularda ma’shuqaning ta’rifu tavsifi, oshiqning zabun holi kabi motivlar yetakchilik qilsa ham, aksar hollarda muvashshahlarda ayollar ismi emas, erkaklar nomi yashiringan bо‘ladi. Xо‘sh, unda muvashshahdagi kishi ismi bilan unda kuylangan ishqiy mazmunning qanday aloqasi bor? Bizningcha, bu borada Maqsud Shayxzoda bildirgan fikr juda о‘rinli: “...muvashshah kimning nomiga bog‘langan bо‘lsa, о‘sha g‘azalda ta’riflangan obraz ham aynan mazkur kishining о‘zidir, deb о‘ylash xatodir. Muvashshahdagi ism bu g‘azalning kimga bag‘ishlanganiga dalolat qiladi, xolos. Asarda tasvirlangan yor bus- butun boshqa bir kishi bо‘lishi mumkin” 25 . Darhaqiqat, muvashshahlarning mazmuniga e’tibor qilsak, yuqoridagi fikrning tо‘g‘riligiga amin bо‘lamiz. Masalan, “Asilbek” ismiga muvashshah- g‘azalda: Labingni rashkidin la’li Badaxshon, Qizildur botmish ul gо‘yoki qona. Yoki “Komilxon” ismiga bog‘langan muvashshah-g‘azalda: О‘zi dilkash, sо‘zi shirin ajab ozoda bir tannoz, Qorong‘uni qilur ravshan, yuzi chun mohi tobondur. kabi baytlar keladi. Tabiiyki, baytlarda ma’shuqa tasviri haqida gap boryapti. She’r mazmunining Asilbek yoki Komilxonga aloqasi yо‘q. 25 Shayxzoda M. Asarlar. Olti tomlik. Beshinchi tom. – T.: Adabiyot va san’at nashriyoti, 1973. – B. 92. 51 Xislat muvashshahlari “Ahmadjon”, “Abdullaxon”, “Ishoqxon”, “G‘ulomxon”, “Hamdamxon”, “Asilbek”, “Sultonxon”, “Umarxon”, “Yusufxon”, “Xoji Muhammadxon”, “Komilxon”, “Oxundjon”, “Sultonxon”, “Hamdamxon”, “Rahimxon”, “Asqarxon”, “Alixon”, “Yusufxon”, “Muayyanxon” singari zamondoshlari nomiga bitilgan. Nomlari zikr etilgan kishilarning ismiga Xislat mansub bо‘lgan adabiy muhit vakillari ijodida ham bir qator muvashshahlar bitilgan. Xususan, Kamiyning Xolmuhammadxon, Alixon, Mirzo Shoshiyning Alixon, Miskinning Yusufxon, Alixon kabilarning nomiga bog‘lagan muvashshahlari bunga misoldir 26 . Bu hol ismlari muvashshah qilingan kishilarning va uning ijodiy davrasi uchun yaqin shaxslar bо‘lgani haqidagi xulosaga olib keladi 27 . Miskin nazmiy merosida Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|