O’zbek ozi bilim soh Ta’lim so Ta’lim y kiston tos iq-ovqa yo hasi ohasi yo’nalishi respub shkent at mah og’LA

Qo‘shimcha materiallar.
Natriy gidroksid (NaOH) yoki – kaustik soda, zavodga qattiq 
holda temir barabanlarda, (92-96 % li ) yoki suyuq holda sisternalarda (42-43% li ) keladi.
Natriy karbonat (Na
2
CO
3
) yoki kalsinatsiyalangan soda. Zavodga qattiq holda (91 – 96% 
li ) keladi.
Natriy xlor (NaCl) tovar nomi – osh tuzi, qattiq holda keladi (92-98 %li). 
Bo‘yoqlar – atir sovunni bo‘yash uchun ishlatiladi. Bu maqsadda suvda, yog‘da eriydigan 
bo‘yoqlar va pigmentlardan foydalaniladi. 
Suvda eriydigan anilinli bo‘yoq sifatida kizil rodamin C
18
H
31 
O
3
N
2
C1; sariq rangli metanil 
(C
18
H
14
O
8
N
3
Na) qizil-ko‘k, flyuoreatsein (limonli) jigar rang (C
20
H
10
O
5
Na
2
) lar ishlatiladi. Suvda 
eriydigan bo‘yoqlar qisman rangsizlanadi va sovun ko‘pigini bo‘yaydi. Shuning uchun keyinchalik 
yog‘da eriydigan bo‘yoqlar (kizil J va S markali, sarik J markali) va suvda eriydigan (sariq, ko‘k, 
yashil, jigarrang) bo‘yoqlar taklif qilindi. Bo‘yoqlar suvdagi eritma konsentratsiyasi 0,5% li holida 
1t sovunga 10- 270 g gacha sovunni turiga qarab qo‘shiladi. 
Oq atir sovun ishlab chiqarishda uning rangini yaxshilash, qattiqligini oshirish uchun unga, 
sink yoki titanli belila 1t ga 2-10 kg gacha qo‘shiladi. 
Xushbo‘y hid beruvchi moddalar (aromatizatorlar) yaxshi hid bo‘lishi uchun qo‘shiladi. Ular har xil 
xushbo‘y atir-upa kompozitsiyalarni, tabiiy (efir moylari) va sintetik moddalarni aralashmasidan 
buket shaklida tayyorlanadi. Xushbo‘y moddalardan 1t sovunga 5-15 kg atirofida qo‘shiladi. 
Oksidlanishga qarshi moddalar – bular sovunlarni oksidlanish va yomon bo‘lib qolishidan 
asraydigan moddalardir. To‘yinmagan yog‘ kislotalarini oksidlanish natijasida sovunning hidi va 

---

 117
rangi o‘zgaradi. Oksidlanishga karshi ishlatiladigan moddalar: sifatida natriy silikat (Na
2
O n SiO
2
), 
limon kislotasi ishlatiladi. 
Qayishqoq moddalar (plastifikatorlar) sovunni mo‘rtlikdan asraydi va uni plastikligi va 
elastikligini ta’minlaydi. Stabilizatorlar – xushbo‘y moddalarni barkarorligini va sovun ko‘pigini 
chidamliligini oshiradi. 
Oksidlanishga qarshi va sovunni qayishqoq qiladigan (plastifikator) preparatlar mavjud: 
bular «Antal P-2» va «Plastibol-9» Tarkibi: «Antol P-2» niki – natriy karboksimetilsellyuloza, 
limon kislotasi, oksibenzoy kislotasini metil efiri, polietilenglikol. 
«Plastibol-9» – dietanolamin, bor, benzoy, oksibenzoy va vino kislotasini natriyli tuzi. 
Moylaydigan qo‘shimchalar terini yog‘sizlanishdan saqlaydi. Buning uchun lanolin -
tozalangan jun yog‘i, spermatset-hayvon yelimi, glitserin va boshqalar ishlatiladi. 
Dezinfeksiyalovchi qo‘shimchalar sovunlarni antiseptik xususiyatlarini kuchaytiradi. 
Bular: geksoxlorofen (gigienik sovuni), fenol (karbal sovuni), bor kislotasi (bolalar sovuni). 
Profilaktik davolovchi moddalar teri kasalligiga karshi ishlatiladi. Ularga: xlorofil-karotin 
pastasi (Lesnoe» sovuni), xna (Gayane), oltingugurtli selen, (Sulsenli sovun) berestinli deget 
(Degtyarli sovun) kiradi.