O’zbek tili va adabiyoti yo’nalishi 21/3-gurux talabasi

Qo‘shtirnoq va uning qo‘llanilishi

Qo‘shtirnoqni amaliyotga rus olimi prof. A.A.Barsov kiritgan. O‘zbek yozuvida u kiritish belgisi sifatida XIX asrning 80-yillaridan boshlab uchraydi. Qo‘shtirnoq quyidagi o‘rinlarda ishlatiladi.

1. 
   Ko‘chirma gap qo‘shtirnoqqa olinadi.
   

I.V.Gyote shunday deb aytgan edi: ,,Donishmandlik faqat haqiqatdadir”.

2. 
   Sitatalar qo‘shtirnoq ichida yoziladi:
   

Buyuk yozuvchimiz A. Qahhorning quyidagi gaplari halihanuz o‘z ahamiyatini yo‘qotgani yo‘q: ,,Adabiyot atomdan kuchli , lekin uning kuchini o‘tin yorishga sarflamaslik kerak”

3. 
   Ko‘chma ma’noda qo‘llangan so‘zlar, ishlatilishi odat tusiga kirmagan, eskirgan yoki yangi qo‘llanayotgan, kesatiq, piching, do‘q-po‘pisa va shu kabi ma’nolarni bildiruvchi leksik birliklar qo‘shtirnoq ichida yoziladi:
   

Bu safar Botirovning jinoyati o‘n bir yillik qamoq bilan ,,taqdirlandi”.

4. 
   Badiiy asarlar, gazeta, jurnal, musiqa asarlari, spektakl va kartina nomlari qo‘shtirnoq ichida beriladi: ,,Sohibqiron” dramasi
   
5. 
   Korxona, muassasa, tashkilot, zavod, fabrika, mehmonxona, kema nomlari qo‘shtirnoq ichida yoziladi: ,,O‘zbekiston” mehmonxonasi.
   
6. 
   Transportlarning markasini bildirgan so‘zlar, o‘simliklarning turini, mahsulotlarning nomini ifodalovchi leksik birliklar qo‘shtirnoqqa olinadi:
   

,,Neksiya” rusumli yengil mashina

7. 
   Ayrim orden va medallar, faxriy unvonlar nomi qo‘shtirnoq ichida beriladi:
   

,,El-yurt hurmati” ordeni 1998-yil 28-avgustda ta ’sis etildi.

8. 
   Qonun, farmon, buyruqlarning nomi, ayrim bandlari qo‘shtirnoq ichida beriladi. 1995-yilning 6-may kuni ,,Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosini joriy etish to‘g‘risida”gi Qonuniga o‘zgartirishlar kiritish haqida’’ Qonun qabul qilindi.
   
9. 
   Sinflarning tartibini bildiruvchi harflar, baho ballari ham qo‘shtirnoq ichida beriladi: 11-,,A” sinfi