O’zbek tili va adabiyoti yo’nalishi 21/3-gurux talabasi

Ko‘p nuqta va uning qo‘llanilishi

Ko‘p nuqta XIX asrning ikkinchi yarmidan boshlab o‘zbekcha matnlarda
ishlatila boshlangan. 1876-yildan e’tiboran, Turkiston viloyatining gazetida muntazam qo‘llangan. Ko‘p nuqta quyidagi o‘rinlarda ishlatiladi:

1. 
   Mazmunan tugallanmay qolgan gaplar oxirida:
   

Mana shu imperiya... .

2. 
   So‘zlovchining cheksiz his-hayajonini, beqiyos tabiat manzaralarini ifodalash uchun:
   

Qish... Butun atrofoppoq libosda...

3. 
   Matn (jumla) qisqartirilsa:
   

Ilkimdin kelguncha... — deb boshlanar edi.

4. 
   Fikr bo‘lib-bo‘lib ifoda qilinsa yoki duduqlanib aytilsa:
   

Turkistonda birinchi m...m...m... artaba tia... t... t... tr, — dedi-da, fikrg‘a toldi.

5. 
   Suhbatdoshining gapi javobsiz qoldirilsa:
   

-Tushundingizmi? -…

6. 
   Tushirib qoldirilgan harf, so‘z yoki boshqalar o‘rnida:
   

A...loq, abar.

Qavs va uning qo‘llanilishi

Qavs o‘zbek yozuvida XIX asrning oxirgi choragidan boshlab ishlatila boshlangan. Dastlab ,,Turkiston viloyatining gazeti” da 1873-yilda ishlatilgan. U quyidagi o‘rinlarda ishlatiladi:

1. 
   Kiritma gaplarda:
   

O‘zbekiston paxta ishlab chiqarish bo‘уicha yetakchi davlatlardan biri hisoblanib (Xitoy, AQSH, Hindiston va Pokistondan keyin beshinchi о‘rinda turadi), eksport bo‘yicha AQSHdan so‘ng ikkinchi о‘rinda turadi.

2. 
   Remarkalarda: X on (yolg‘iz).
   
3. 
   Olingan misollar yoki gaplar manbasida:
   

Ilm insonlarning madori, hayoti, rahbari, najotidur. (Abdulla Avloniy)

4. 
   Izoh ma’nosidagi so‘z yoki so‘z birikmalarida:
   

Ro‘za hayiti (Iyd al-Fitr)

5. 
   Shaxs, joy, asar, hodisa va shu kabilarning ikki xil varianti berilsa, ulardan biri qavsga olinadi: ,,Qutadg‘u bilig” (Baxt keltiruvchi bilim)