Tagma‟noni tushunish (inferensiya) : bunda o‗quvchi muallif ochiq aytmagan
ma‘noni ilg‗ab olishga harakat qiladi. Bu strategiya asar qahramonlarini va ularning
hatti-harakatlarini, pirovardida asarda ko‗tarilgan mavzular va asar maqsadini
chuqurroq tushunishga xizmat qiladi. Inferensiya asardagi detallarga tayangan holda
umumlashma xulosalar chiqarishga asoslanadi.
-
Takrorlash : bunda o‗quvchi asarning o‗qilgan qismini o‗z so‗zlari bilan qayta
hikoya qiladi. Agar o‗quvchi asarni o‗qish davomida biron-bir grafik organayzer
(jadval, diagramma va hokazo) to‗ldirib borgan bo‗lsa, takrorlash jarayoni osonroq
kechadi. Bu strategiya o‗quvchilarni muhim ma‘lumotlarni saralab umumlashtirishga
va tahlil qilishga o‗rgatadi.
-
Xulosa yasash: bunda o‗quvchi asarning xar xil qismidan olingan ma‘lumotlarni
(detallarni) birlashtirib, asar qahramoni, voqea, hodisa haqida umumiy xulosaga
keladi. Bu strategiya ham o‗quvchilarni muhim ma‘lumotlarni saralab
umumlashtirishga va tahlil qilishga o‗rgatadi.
-
Reaksiya bildirish : bunda o‗quvchi asarni o‗qish davomida ko‗nglida kechgan his-
tuyg‗ulari, nima yoqganligi va nima yoqmaganligi, asarning diqqatini tortgan jihatlari
bilan o‗rtoqlashadi. Ma‘lumki, o‗quvchiga emotsional ta‘sir qilgan narsa yaxshiroq
o‗zlashtiriladi va esda qoladi, shuning uchun bu strategiya o‗quvchining emotsional
reaksiyasi orqali asarning chuqurroq tushunilishini ta‘minlaydi.
-
Baho berish : bunda o‗quvchi asar qahramonlari, undagi voqea-hodisalar va
umuman asarga nisbatan o‗z munosabatini shakllantiradi, ularga o‗zining bahosini
beradi. Bu strategiya o‗quvchini kognitiv ko‗nikmalarning quyi bosqichidan yuqori
bosqichiga olib chiqishga yordam beradi.
She‟riy asarlar bilan ishlashda faol o‗qish modelining o‗zgartirilgan variantini
qo‗llash mumkin. Bu model quyidagi strategiyalarni o‗z ichiga oladi:
Eshitish: She‘rni ovoz chiqarib o‗qing. She‘rning qanday jaranglashiga va she‘r
ritmiga e‘tibor bering. Shoir tovushlardan qanday foydalanganligiga, ular
tinglovchiga qanday ta‘sir qilishiga diqqat qiling.
