O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam toshkent

Toshmali tif va Brill kasalligi 
Toshmali tif – o‘tkir riketsioz kasallik bo‘lib, organizmning
isitmalashi, umumiy zaharlanishi, qon tomir va asab tizimining
zararlanishi bilan kechadi. Kasallik bir necha yildan keyin qaytalanishi
mumkin (Brill kasalligi). Bu antroponoz kasallik hisoblanib, bitlar
chaqqanda transmissiv yuqish mexanizmi orqali tarqaladi.
Etiologiyasi va patogenezi: kasallik qo‘zg‘atuvchisi Provachek
riketsiyalari organizmga terining mayda jarohatlari, terini qashlash
natijasida zararlangan bitlar orqali tushadi.
Klinikasi: yashirin davri 12–14 kun davom etadi, kasallik o‘tkir
boshlanadi. Bosh og‘rig‘i, qaltirash, uyqusizlik, tana harorati 39–40
0
C
gacha ko‘tariladi. Yuz va bo‘yin terisi qizaradi. 4–5 sutkaga kelib toshmali
terlama chilla yarasi (ekzantema) paydo bo‘ladi. Toshmalar ko‘p
miqdorda, turli-tuman bo‘ladi. Yurak urishi va nafas tezlashishi kuzatiladi.
4–5 sutkasida jigar va taloq kattalashadi. 8–12 sutkasida tana harorati
birdan pasayadi. Kasallikning og‘ir shakllarida ensefalit rivojlanishi
mumkin.
Brill kasalligi – toshmali terlama kasalligining retsidiv (qaytalanuv-
chi) shakli bo‘lib, kasallikni boshidan o‘tkazgan odamlarda bir necha
yildan so‘ng qaytalanadi. Bu kasallikning infeksiya manbai bo‘lmaydi,
yengil shaklda kechib, toshmali terlama klinik belgilari bilan kechadi.
Kasallik patogenezi o‘rganilmagan, o‘tkir boshlanib, tana harorati yuqori
darajaga ko‘tariladi va 3 kun mobaynida davom etadi. Ba’zilarda 8–10
183

---

kun davom etishi mumkin. Toshmalar kasallikning 5–7 kunidan boshlab

paydo bo‘ladi, kasallik asoratlari ham kuzatilishi mumkin. Tashxis
qo‘yishda laboratoriya sharoitida Provachek riketsiyalarining topilishi
kasallik tasdiqlanishining natijasi bo‘lib hisoblanadi.
184

---