O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam toshkent
Yüklə 0,68 Mb.
|
|
Toksikomaniya
Tibbiy dorivor moddalarga, kimyoviy sanoat moddalariga patologik moyillikka olib borishi va ularga o‘rganib qolish toksikomaniya deb ataladi. Barbituratlar bilan zaharlanish – veronal, lyuminal, medinal, barbamil asosan shaxslarning o‘z hayotiga suiqasd qilishida uchraydi. Ruhiy holatni qo‘zg‘atuvchi moddalar bilan zaharlanish – fenamin, fenatin, efedron. Bunda kuchga to‘lish, jo‘shqinlanish, harakatning kuchayishi, eyforiya uchraydi. Xumor uzoq uyqusizlik va depressiya bilan ifodalanadi. Siklodol bilan zaharlanish – parkinsonizmga qarshi ishlatiladigan dori. Bu preparatni oz-ozdan emas, balki 2–4 marta ko‘proq miqdorda qabul qilinganda eyforiya, mastlik yoki gallyutsinatsiyalar kuzatiladi. 1– 1,5 oy ichida kasallik surunkali shaklga o‘tadi. Tolerantlik 30–40 tabletkagacha yetadi. Xumor holatida qo‘l va tananing titrashi, mushaklarning og‘rishi, ularning tortilishi, yurak urishining buzilishi, xavfsirash, qo‘rqish tariqasida namoyon bo‘ladi. Pirovard-natijada ong pasayishiga olib keladi. Korxonalarda va turmushda ishlatiladigan kimyoviy moddalarni hidlash tufayli kelib chiqadigan zaharlanishlar – bularga benzin, bo‘yoq, 195 lak erituvchilar, dog‘ ketkazuvchi moddalar, kimyoviy yelimlarni hidlash kabilar kiradi. Ular asosan og‘izdan, burun orqali hidlash yo‘li bilan qabul qilinadi. Kimyoviy moddalarga ruhiy moyillik juda tez paydo bo‘lib, bir oy mobaynida surunkali shaklga aylanadi. Polinarkomaniyalar – bunda bemorlar har xil turdagi narkotik vositalarni bir vaqtda yoki muayyan ketma-ketlikda iste’mol qiladilar. Agar bemor bir xil narkotik vositani uzoq vaqt iste’mol qilib, boshqa turdagi narkotik vositaga o‘rganib qolsa, bu holat polinarkomaniya deb atalmaydi, balki bir turdagi giyohvandlikning boshqa turiga o‘tish deb ataladi. Agar bemor bir vaqtning o‘zida ikki yoki undan ham ko‘p dorivor moddalarni yoki boshqa narkotik vositalar ro‘yxatiga kiritilmagan moddalarni, ma’lum bir ketma-ketlikda, ma’lum bir tizimda iste’mol qiladigan bo‘lsa, bunday holatni politoksikomaniya deb ataladi. Giyohvandlik va toksikomaniya bilan xastalangan bemorlarga nisbatan sud-psixiatrik ekspertiza va narkologik ekspertiza bemorning holatiga, kasallik darajasiga individual yondashib xulosa chiqaradi. Ularda hech qanday ruhiy buzilishlar bo‘lmasa, u holda o‘zlari sodir qilgan qonunbuzarlikka javob beradilar, hatto bunday holat og‘irlashtiruvchi holat deb topiladi. Ruhiy buzilishlar yoki psixoz holatida sodir qilingan huquqbuzarlik bo‘yicha javobgarlikka tortilmaydilar va sud tomonidan majburiy tibbiy davolash choralari tayinlanadi. Birinchi yordam ko‘rsatish. Barcha bemorlarda turli darajada ruhiy o‘zgarishlar kuzatiladi, shuning uchun ularga birinchi yordam ko‘rsatish quyidagicha bo‘ladi. Agar bemorlarda epileptik tirishishlar bo‘lsa, u holda tirishishga qarshi chora-tadbirlar amalga oshiriladi. O‘tkir psixomotor qo‘zg‘alishlar kuzatilsa, bemorlarni mahkam ikki tomonidan ushlab, shifoxonaga olib boriladi. Joniga qasd qilish holatlari uchrasa, yuqorida qayd qilingan chora-tadbir ko‘riladi. Agar bemorda somatik kasallik bo‘lib, bu holat uning hayoti uchun xavf tug‘dirsa, reanimatsion choralar o‘tkaziladi (sun’iy nafas, yurakni bilvosita uqalash). 196
|