O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam toshkent

Harakat qo‘zg‘alishlaridagi bemorlarga ko‘riladigan
chora-tadbirlar
To‘satdan boshlanadigan harakat qo‘zg‘alishlariga turli xildagi
vasvasa g‘oyalar, ta’qib, gallyutsinator-illyuziv qayg‘urishlar, katotonik
holatlar, affektiv buzilishlar sabab bo‘ladi.
Bemorda harakat qo‘zg‘alishlari yuzaga kelganda, ularni kuch bilan
ushlab turish lozim. Buning uchun bir odam bemorni chalg‘itib turadi,
orqadan boshqa bir odam kelib bemorni ushlab oladi. Birinchi odam
bemor boldiridan ushlaganda, boshqasi belidan ushlab, bemorni ko‘tarib
oladilar. Faqat bemorni bir odam ko‘tarishi mumkin emas, sababi uning
qovurg‘alari sinib ketishi mumkin.
Bemor qo‘zg‘algan holda xonadagi biror buyum bilan qurollangan
bo‘lsa va shu buyum bilan atrofdagi narsalarni buzib tashlasa, vaqtni
ketkazmasdan uni qurolsizlantirish kerak, chunki u odamlar uchun xavf
tug‘diradi. Buning uchun 3–4 chaqqon odam bemorni atrofidan o‘rab olib,
yirikroq matolar ko‘targan holda uni devorga siqib ushlab olish kerak.
Bemorni ushlab turganda uning ochiq badaniga tegishdan saqlanish
kerak, qo‘lini choyshab vositasida, kurtka, paltosidan ushlagan holda,
bosmasdan ushlash kerak. Ko‘krak qafasi va qornini bosmasdan, yelkasi,
tos suyaklaridan, soni va boldiridan tutib turish lozim.
Hamma qo‘zg‘alishlarda ham issiq, iliq davolovchi vannalar yaxshi
yordam beradi. Agar bemorda yurak xastaliklari bo‘lmasa, u holda uni 29–
30 0C li suv quyilgan vannada 30–60 minut davomida, to tinchlanguncha
ushlab turish va boshiga sovuq kompress qo‘yish maqsadga muvofiq.
Qo‘zg‘algan holdagi bemorlar nokerak narsalar, axlatlarni, sigaret
qoldiqlarini terib, kiyimini ifloslantiradi. Hamma hollarda ham bemor
ruhiy kasalliklar shifoxonasiga yotqiziladi, keyinchalik esa tekshirib,
maxsus davolash ishlari o‘tkaziladi.
Ochlikka intilgan bemorlarga yordam qilish 
Ruhiy kasalliklarning jiddiy oqibatlaridan biri ovqatlanishdan bosh
tortishdir. Bu narsa hamma bemorlarda har xil sabablar tufayli yuzaga
keladi.
192

---

Ba’zan eshitish gallyutsinatsiyalaridagi buyruq bemorga ovqatla-

nishga ruxsat bermasligi oqibatida, ko‘ruv gallyutsinatsiyalarida esa
bemor ovqat o‘rniga turli jismlarni ko‘rgani uchun ovqatni yemaydi.
Ta’qib vasvasalarida bemor atrofdagilarni dushman hisoblab, ularni
ovqatga zahar qo‘shganda ayblaydi. Ipoxondrik vasvasalarda bemor
oshqozonini chirigan yoki o‘sma (rak) kasali bilan og‘rigan hisoblaydi,
agar ovqatni qabul qilsa, ovqat go‘yo qornining pastki qismiga to‘la
boshlashidan xavfsirab ovqat yemaydi. Depressiya holidagi bemor o‘zini
o‘ldirish maqsadida ovqatdan bosh tortadi. Umuman, ovqatdan bosh
tortish o‘smirlarda, nerv anoreksiyasi bor bemorlarda ko‘p uchrab, ular
ortiqcha vazn bahonasida shunday yo‘l tutadilar.
Bemor ovqatdan bosh tortganda, avvalo, uni bosiqlik va chidam bilan
ovqatlanishga undash kerak. Ba’zida alohida qiyinchiliksiz, qat’iy
ovqatlanishga undalganda bemor ovqatlana boshlasa, ba’zida ovqatni
oldiga qo‘yib qo‘yilsa bas, o‘zi baribir yeydi. Idish-tovoqni oldidan ola
turib, uning bo‘shligiga e’tibor bermaslik kerak. Ko‘pincha bemorlar
ovqatdan kunduzi bosh tortib, kechasi yeydilar.
Agar har qanday undashlar bemorning ovqatlanishiga yordam bera
olmasa, u holda uni tezda ruhiy kasalliklar shifoxonasiga jo‘natish kerak.