O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam toshkent

Vasvasa g‘oyalar 
Vasvasa g‘oyalar deb atrofdagi jismlarning joylashishi to‘g‘risida
noto‘g‘ri va g‘ayritabiiy fikr yuritishdan kelib chiqqan holatga aytiladi.
Bemorga atrofdagilar xuddi alohida e’tibor bilan munosabatda
bo‘layotgandek tuyuladi. Bemor nazarida tanish yoki begonalar uning
to‘g‘risida alohida e’tibor berib gaplashayotgandek, tez-tez uni kuzata-
yotgandek, masxara qilayotgandek bo‘laveradi. Shuning uchun bemorning
atrofdagilar bilan munosabati og‘irlashib qoladi.
Ba’zi holatlarda vasvasa g‘oyalari jiddiy tus oladi. Bunga misol ta’qib
vasvasasidir, lekin ta’qib vasvasasiga uchragan bemorlar har doim ham
ta’qibchilarni aytib bera olmaydi. Vasvasa ko‘pincha isbotsizligicha qolib,
bemor ma’lum kishilarni dushman deb hisoblaydi va ularning o‘zini
o‘ldirishi, zaharlashi, otib tashlashidan qo‘rqib yashaydi.
Affektiv (emotsional) o‘zgarishlar 
Bu ayniqsa ko‘p uchraydigan ruhiy buzilish turidir. Uning asosini
kayfiyat buzilishlari tashkil etib, bemorning hamma kechinmalarini aks
ettiradi.
Emotsiyalar kuchli, jo‘shqin bo‘ladi – bular affekt davr (jazava).
Affektlar harakat va vegetativ qo‘zg‘alishli buzilishlar bilan yuzaga
chiqadi. Masalan, qo‘rqinch affektlari ba’zida xavfdan qochish bilan o‘tsa,
ba’zida esa harakat passivligi yoki stupor bilan davom etadi (stupor –
butunlay harakatlanmaslik).
Bemorlar holsizlik, yalqovlik, azoblanishdan shikoyat qiladilar. Ular
o‘z kuchlariga ishonmaydilar, xatti-harakatlarining to‘g‘riligiga (tezda)
shubha bilan qarab, qiyinlik bilan xulosa qiladilar.
Bemor tashqi ko‘rinishida, xayoliy fikrlarida qo‘rquv, vijdonsizlik,
qiynalish sezgisi yuqori darajaga borib yetadi. Shu holda bemorda o‘zini
o‘ldirish yoki o‘ldirishga intilish hollari yuzaga keladi.
Depressiyadagi bemorlarga o‘z-o‘ziga past baho berishdan tashqari,
o‘zini o‘ldirish vasvasasi, o‘zini o‘zi ayblash xos bo‘lib, ba’zan bemorning
o‘zini o‘ldirish harakati bilan yakunlanadi.
Apsitiatsiyalar xavotirlik bilan o‘tadigan harakat qo‘zg‘alishidir.
Bemorning doim yurishi, atrofdagilardan g‘azab bilan biror ishni baja-
189

---

rishni so‘rashi davom etadi. Apsitasiyalar bexosdan harakat qo‘zg‘alishlari

bilan boshlanishi, shu paytda o‘zini o‘ldirishga intilish hollari kuzatiladi.
Yaqqolroq paydo bo‘lganida, bemorda qayg‘urish, qo‘rqinch, hamdardlik,
g‘azab, alamzadalik rivojlanadi (depressiv disforiya).