O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam toshkent

O‘z hayotiga qasd qilgan bemorlarga yordam ko‘rsatish 
O‘zini o‘zi qoralash va o‘ldirishga moyillik ko‘pgina ruhiy kasalliklar
(shizofreniya, maniyekal-depressiv psixoz, alkogolizm, giyohvandlik va
boshqalar)da uchraydi. Bemor ayanchli holatdan qutulish maqsadida
vasvasa, gallyutsinator qayg‘urish yoki kayfiyatning pastligi tufayli turli
xil usullardan foydalanishga intiladi.
Ko‘pincha bemorlar o‘zini xotirjam ko‘rsatib, atrofdagilarni
chalg‘itadilar va shu bilan o‘zini o‘ldirish xohishiga intiladilar. Shuning
uchun ham bemorlar kayfiyati yaxshilanmaguncha ularni jiddiy nazorat
qilish zarur.
Ruhiy degradatsiya holatida o‘ziga suiqasd tasodifan yuzaga keladiki,
bemorni har doim ham qutqarib bo‘lmaydi.
Bemorning qaysi o‘lim turini tanlaganini oldindan bilish qiyindir.
Ko‘pincha bemorlar o‘zini bo‘g‘moqchi bo‘lib matolardan, ayollar
esa o‘z sochidan arqon yasashadi, og‘ziga latta tiqishi yoki yostiq bilan
yuzini yopishi, uchli oyna bilan tanasini jarohatlashi, tugmalarni yoki oyna
siniqlarini sindirib yutishi, turli dorilar ichishi mumkin yoxud transport
g‘ildiragi ostiga o‘zini tashlamoqchi bo‘lishadi.
Esi past bemorlarni nazorat qilish depressiyadagi bemorlarni nazorat
qilishdan osonroq, chunki ular o‘zini o‘ldirish usullarini pishiq va puxta
o‘ylab qo‘yishadi. Depressiyadagi bemorlar asosan o‘ziga suiqasdni biror
odam bilan janjallashib, ba’zida esa bexosdan, biron sababsiz amalga
oshirishadi.
Agar bemor baxtsizlikka duchor bo‘lgan bo‘lsa, u holda
kechiktirmasdan uning hayotini asrab qolish zarur. Yordam berish jarohat
xususiyatiga bog‘liq. O‘tkir kesuvchi predmetlardan o‘zlariga tan jarohati
yetkazgan bo‘lsa, qonni to‘xtatish va steril bog‘lam qo‘yiladi.
191

---

Agar bemor o‘zini dorga osgan yoki suvda cho‘ktirgan bo‘lsa,

organizmni tiriltiruvchi (jonlantiruvchi) (sun’iy nafas, yurakni bilvosita
uqalash) chora-tadbirlari amalga oshiriladi. Yuqoridan pastga qulagan
bo‘lsa, u holda immobilizatsiya choralari o‘tkaziladi. Dorilarni haddan
tashqari ko‘p iste’mol qilib zaharlansa, oshqozon va ichaklarni yuvish
tavsiya qilinadi.
Yuqorida qayd qilingan barcha holatlarda yordam ko‘rsatilgandan
keyin bemorni, albatta, malakali yordam olishi uchun shifoxonaga olib
borish zarur.