O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam toshkent

Yurak chap qorinchasidagi o‘tkir yetishmovchilik 
O‘pka shishishining klinik ko‘rinishi ancha ifodalangan nafas
qisilishlari ko‘krakning yurak old cho‘qqisi qismida, juda ifodalangan
nafasning xirillashi, teri va lablarning sezilarli ko‘karishlari bilan kechadi.
Yurak astmasida nafas qisilishlari ancha kuchli bo‘lsa, xirillash
bo‘lmasligi yoki orqa pastki bo‘lmalarda kuchsiz xirillashlar bo‘lishi
mumkin. O‘pka shishi arterial bosimning turli darajalarida rivojlanishi
mumkin, ammo ko‘pincha arterial gipertenziyada kuzatiladi.
Agar arterial bosim past bo‘lsa va kardiogen shok bilan birga kelsa,
natija ancha xavfli bo‘lishi mumkin.
Miokardning o‘tkir infarktida kechiktirib bo‘lmaydigan tez tibbiy
yordam ko‘rsatish bir qator bir-biriga o‘xshash chora-tadbirlardan tashkil
topadi: og‘riqsizlantirish, ritm buzilishlarini davolash va yurak o‘tka-
zuvchanligi buzilishlarini tiklash; antikoagulyantlar, fibrinolitiklar va
antiagregantlar yuborish; arterial bosimni me’yorlashtirish, qon aylanishi
buzilishlarini korreksiyalash; bosqichma-bosqich davolashni takomil-
lashtirish va bemorni statsionarga jo‘natish.
Bemorni kasalxonaga olib borguncha bo‘lgan bosqichda og‘riqni qol-
dirish eng muhim yordam bo‘lib hisoblanadi. Qon aylanishi buzilmagan
holda og‘riq uncha kuchli bo‘lmasa, narkotik analgetiklarni (promedol,
omnapon yoki morfin – 1 ml vena ichiga) yuborish mumkin. Odatda, bu
preparatlar antigistamin preparatlari bilan aralashtirilib (1 ml 1 % li
dimedrol eritmasi, 1–2 ml 2,5 % li pipolfen) beriladi (narkotik moddalar
ta’sirida kelib chiqadigan ko‘ngil aynishi va qusishning oldini oladi).
Ancha ifodalangan og‘riq, xususan gemodinamika buzilishlari mavjud
(gipotenziya, kollaps) bo‘lganda neyroleptanalgeziya usuli qo‘llaniladi.
Bunda narkotik analgetiklar (1 ml 1 % li morfin eritmasi, 1–2 ml 0,005 %
li fentanil eritmasi) neyroleptik vositalar bilan birgalikda (droperidol –
0,25 % li 1–4 ml eritma) tomirga yuboriladi. Preparatlarning dozalari
klinik ma’lumotlar hisobga olingan holda tanlanadi (bemorning yoshi,
miya tomirlarida ateresklerozning ifodalanganligi, nafas funksiyasining
buzilish darajalari, gemodinamikaning buzilishlari mavjudligi). Narkotik
vositalar qatoriga kiruvchi moddalar nafasni buzishini hisobga olib, uning
dozasi individual tanlanadi. Miokard infarkti bilan og‘rigan bemorga
yuqorida keltirilgan fikrlar befarq emasligini hisobga olib, bu preparatlarni
bo‘lib-bo‘lib berish usuli qo‘llaniladi.
139

---

Narkotik moddalar nafasni so‘ndiruvchi zararli ta’sir ko‘rsatgudek

bo‘lsa, og‘riqsizlantirish uchun boshqa variant qo‘llash kerak bo‘ladi
(glukoza-novakain aralashmasi – 20 ml 5 % li novakain va 100 ml 5 % li
glukoza aralashmasini tomchi usulida yuborish), azot ikki oksidi va
kislorod aralashmasini AN-8 apparati yordamida ingalatsiya qilish (avval
toza kisloroddan 2–3 minut davomida nafas oldirib, asta-sekin azot ikki
oksidining konsentratsiyasi orttirilib boriladi va u 80
% ga
yetkaziladi, effektga erishilgach, kislorod va azot ikki oksidining nisbati
1:1 qilib nafas beriladi).
Keyingi vaqtlarda og‘riqsizlantirishning yangi usuli – elektroanal-
geziyadan foydalanilmoqda, bu narsaga fentanilning uncha katta bo‘lma-
gan dozasi (0,5–1,0 ml 0,005 % li eritma) va chastotasi 1000–1500 gs 
bo‘lgan elektrik impulslar (tok kuchi 1,5–3 mA) elektroanalgeziya apparati
yordamida erishiladi. Bu narsa yordamida effektiv og‘riqsizlantirish
bemorni transportirovka qilish va keyinchalik davolash vaqtida ham 2–3
soat davomida uzaytirish mumkin.
Nafas olish funksiyalari buzilgan bemorlarda iroda stimulyatsiyasi
qo‘llaniladi (davolovchi xodimning og‘zaki buyrug‘i bilan nafas olish).
Kardiogen shokda davolashni og‘riq sindromini yo‘qotishdan
boshlash kerak. 10–15 minut ichida gemodinamik effekt bo‘lmasa,
kardiogen shokda esa sistolik (70 mm simob ustunidan) va puls bosimlari
(15 mm simob ustunidan) past bo‘lsa, reopolyuglyukin yoki poliglyukin,
vazopressorlar, steroid garmonlar yuborish kerak bo‘ladi. Kislota-ishqor
muvozanatini saqlash uchun 2–4 % li bikarbonat natriy eritmasi (200–400
ml) yuboriladi.
Miokard infarktining o‘tkir davrida tomir ichiga antikoagulyantlar va
fibrinolitiklar (tez oqim bilan 10 000–15 000 DB geparin; tomchi bilan 60
000–90 000 DB fibrinolizinni 300–500 ml 0,9 % li natriy xlorid erit-
masida) yoki 500 000–750 000 DB streptokinaza avelizini (streptazalar)
250–300 ml fiziologik eritmada eritib yuboriladi.
O‘tkir miokard infarkti bilan og‘rigan hamma bemorlar intensiv
terapiya palatasiga yoki reanimatsiya bo‘limiga yotqizilishi, bemor
bevosita kardiolog vrachga topshirilishi kerak.