O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a

Majburiy va ixtiyoriy sug‘urta 
O‘zbekiston Respublikasi «Sug‘urta 
faoliyati to‘g‘risida»gi qonunining 4-moddasiga asosan O‘zbekiston 
Respublikasida qonunlarga muvofiq majburiy sug‘urta amalga oshiriladi. 
Majburiy sug‘urta turlari, shartlari va uni o‘tkazish tartibi O‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi. 
Majburiy sug‘urtani o‘tkazish huquqiga davlat sug‘urta tashkiloti ega. 
Shu bois sug‘urta tashkilotlari majburiy sug‘urta qilinishi lozim bo‘lgan 
obyektlarning but saqlanishi ustidan nazorat o‘rnatishga haqlidir. 

---

226
Mazkur qonunning 5-moddasiga muvofiq, tomonlarning hohish-
irodasiga ko‘ra amalga oshiriladigan sug‘urta ixtiyoriy sug‘urta 
hisoblanadi. Ixtiyoriy sug‘urtaning shartlari tomonlarning kelishuviga 
muvofiq belgilanadi. 
Sug‘urtalanuvchi va sug‘urtalovchilarning huquqlari hamda burchlari, 
shuningdek, har bir sug‘urta turining aniq shartlari tegishli sug‘urta 
shartnomalari bilan belgilab qo‘yiladi. 
Majburiy sug‘urtaning ixtiyoriy sug‘urtadan farqi quyidagicha: 
1) majburiy sug‘urtada barcha majburiy tartibda sug‘urtaladi, bu 
yoppasiga amalga oshiriladigan sug‘urta hisoblanadi. Ixtiyoriy sug‘urta 
esa tanlab olish yo‘li bilan, sug‘urtalanuvchining xohishi bilan amalga 
oshiriladigan sug‘urta, bunda sug‘urtadan sug‘urtaga o‘tish majburiy 
emas;
2) majburiy sug‘urtada sug‘urta badallari (mukofotlari) to‘lanma-
ganiga qaramay sug‘urta davom etadi. Sug‘urta badal to‘lash bilan 
bog‘liq emas. Ixtiyoriy sug‘urta esa badal to‘lash bilan uzviy bog‘langan. 
Shartnoma tuzib badal to‘lanmasa, sug‘urta kuchga kirmaydi;
3) majburiy sug‘urtaning muddatsizligi va mulk kelib tushgandan 
keyin o‘z-o‘zidan sug‘urtalanishi. Muddatsizlik transport va qishloq 
xo‘jalik ekinlari uchun nisbiydir. Hosil yig‘ishtirib olingandan so‘ng 
sug‘urta o‘z kuchini yo‘qotadi. Ixtiyoriy sug‘urtada esa, shartnomada 
ko‘rsatilgan muddat bilan sug‘urta davri chegaralanadi. Agar sug‘urta 
badali to‘lanmasa, sug‘urta muddati to‘xtab qoladi;
4) majburiy sug‘urtada sug‘urta ta’minotini me’yorlashtirish amalga 
oshiriladi. Ixtiyoriy sug‘urtada sug‘urta ta’minoti mulk bahosi va 
sug‘urtalanuvchining xohishiga qarab oldindan belgilanadi;
5) majburiy sug‘urta qonun asosida tartibga solinadi. Ixtiyoriy 
sug‘urta esa, sug‘urta dasturilamallari asosida tartibga solinadi. Ixtiyoriy 
sug‘urta haqidagi qonun sharhlanmaydi.
Majburiy sug‘urta ba’zan ixtiyoriy sug‘urta bilan bog‘langan, ya’ni 
majburiy sug‘urtalangan imoratlar ixtiyoriy tartibda ham sug‘urta qilinishi 
mumkin.