O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
birinchidan, banklar
va ularning filiallari iqtisodiy normativ-larni belgilovchi banklarga oid qonun hujjatlarini buzgan taqdirda, Markaziy bank ustav kapitalining eng kam miqdoridan 0,1 foizgacha jarima undirish yoxud ayrim operatsiyalarni o‘tkazishni olti oygacha bo‘lgan muddatga cheklab qo‘yish huquqiga ega; ikkinchidan, agar yo‘l qo‘yilgan tartib buzilishlar yoki bank o‘tkazayotgan operatsiyalar omonatchilar va kreditorlarning manfaatla- riga aniq xavf tug‘dirgan bo‘lsa, Markaziy bank: a) banklardan ustav kapitali eng kam miqdorining 1 foizidan oshmagan summada jarima undirishga; b) bankdan bankni moliyaviy sog‘lomlashtirish, shu jumladan aktivlar tuzilmasini o‘zgartirish, bank xarajatlarini kamaytirish va aksiyadorlarga dividendlar to‘lashni to‘xtatish tadbirlarini ko‘rishni bank yoki uning filiali rahbarlarini almashtirishni, bankni qayta tashkil etishni, filialni tugatishni talab qilishga; 238 d) bank uchun iqtisodiy normativlarni olti oylik muddatgacha o‘zgartirishga; ye) bankning ayrim bank operatsiyalarini amalga oshirishni bir yilgacha bo‘lgan muddatga, shuningdek filiallar ochishni ham shuncha muddatga taqiqlab quyishga; f) bankni moliyaviy sog‘lomlashtirish yoki Markaziy bank ko‘rsatma- larini bajarish uchun zarur bo‘lgan davrda mansabdor shaxslar va aksiyadorlar ega bo‘lgan barcha vakolatlarni vasiyga berib, bankka vasiylik qilish tartibini belgilash to‘g‘risida qaror qabul qilishga; g) bank operatsiyalarini amalga oshirish huquqini beruvchi litsenziyani qaytarib olishga haqlidir; uchinchidan, bank filiallari to‘lovlarni o‘z vaqtida o‘tkazmagan va ularning vakillik hisobvaraqalari qoniqarsiz ahvolda bo‘lgan hollarda Markaziy bank filiali ushbu harakat natijasida olgan daromadini qat’iy tartibda undirib oladi, shuningdek shuncha miqdorda jarima soladi. Markaziy bankning nazorat olib borish funksiyasi bilan bog‘liq bo‘lgan qarorlari ustidan tijorat banklari O‘zbekiston Respublikasi Oliy Xo‘jalik sudiga shikoyat qilishlari mumkin. Qonunchilikka binoan banklar o‘z zimmalariga olgan majburiyatlarni bajarish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankidan kredit olish bo‘yicha murojaat qilishlari mumkin. Markaziy bank tijorat banklariga kredit berish jarayonida ular bilan fuqarolik-huquqiy munosabatlariga, ya’ni tomonlarning yuridik tengligiga asoslangan munosabatlarga kirishadilar. Qarz oluvchilar – yuridik shaxslar, shuningdek tijorat banklari va boshqa kredit muassasalari o‘zlariga yuklangan majburiyatlarni bajarmasalar (masalan, kreditlarni o‘z vaqtida qaytarmaslik), belgilangan tartibda to‘lovga qobiliyatsiz (bankrot) deb e’lon qilinadi. Tijorat banklarining yoki boshqa kredit muassasasining, boshqa yuridik shaxslar singari, to‘lovga qobiliyatsiz (bankrot) deb topish O‘zbekiston Respublikasining 1998-yil 28-avgustda qabul qilingan «Bankrotlik to‘g‘risida»gi qonuni asosida amalga oshiriladi. Qonunning 107-moddasiga binoan bankni bankrot deb topish to‘g‘risidagi ariza xo‘jalik sudi tomonidan ko‘rish uchun O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan bank faoliyatini amalga oshirish huquqini beruvchi litsenziya qaytarib olingandan keyingina qabul qilinadi. Markaziy bank tomonidan litsenziyani qaytarib olish faqatgina tijorat banklarining o‘z majburiyatlarini to‘liq va o‘z vaqtida bajara olmasligi 239 fakti aniqlangan hollarda amalga oshiriladi. Markaziy bank tomonidan litsenziyaning qaytarib olinishi, xo‘jalik sudining albatta tijorat bankini yoki boshqa kredit muassasasini bankrot deb e’lon qilish to‘g‘risida qaror chiqarishini anglatmaydi. Xo‘jalik sudlari bankni to‘lovga qobiliyatsiz (bankrot) deb topish haqidagi arizani rad etish to‘g‘risida yoki tegishli qayta tashkil etish tadbirlarini o‘tkazish to‘g‘risidagi qarorni qabul qilishlari ham mumkin. Qarzdor bankning ixtiyoriy ravishda o‘zini bankrot deb e’lon qilishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Qarzdor bank kreditorlarning talablarini qondirishga qodir bo‘lmagan taqdirda yuzaga keladigan munosabatlar hamda banklarning bankrotligi to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rib chiqishning xususiyatlari qonunlarda belgilangan tarzda tartibga solinadi. «Bankrotlik to‘g‘risida»gi qonunga binoan xo‘jalik sudi tomonidan qarzdorni bankrot deb topish to‘g‘risidagi qaror qabul qilinishi tugatishga doir ish yuritishning boshlanishiga olib keladi. Qarzdor bankrot deb e’lon qilingan paytdan boshlab qarzdorning o‘z mol-mulkini tasarrufidan chiqarishi, o‘zga shaxsga berish va pul majburiyatlarini to‘lashi taqiqlanadi, hisob-kitob hisobvarag‘i bo‘yicha operatsiyalar, dividendlar va majburiy to‘lovlar to‘lash to‘xtatib qo‘yiladi. Qarzdorning barcha qarz majburiyatlari muddati o‘tib ketgan deb hisoblanadi, unga yangi talablarni taqdim etishga yo‘l qo‘yilmaydi. Qarzdor qarzlarining barcha turlari bo‘yicha penyalar va foizlar hisoblash bekor qilinadi. Qarzdorning mol-mulkiga undiruvni qaratishga nisbatan barcha cheklashlar olib tashlanadi. Agar qabul qilingan qarorlar qonuniy kuchga kirmagan bo‘lsa, xo‘jalik sudida ko‘rilayotgan qarzdor ishtirokidagi barcha mulkiy nizolar tugatiladi. Shu paytdan boshlab mulkiy va moliyaviy tusdagi barcha talablar qarzdorga faqat tugatishga doir ish yuritish doirasida qo‘yilishi mumkin. Ishonchli shaxs, kreditorlar yig‘ilishi (qo‘mitasi), qarzdor va boshqa manfaatdor taraflar tugatishga doir ish yuritishning ishtirokchilaridir. Xo‘jalik sudi bankrotlik to‘g‘risida qaror qabul qilgan taqdirda tugatish komissiyasi ayni shu sud tomonidan tuziladi. Tugatish komissiyasining xatti-harakatlari ustidan xo‘jalik sudiga shikoyat qilish mumkin. Yuridik shaxsni, shu jumladan banklar va boshqa kredit muassasalarini bankrot deb e’lon qilish tartibi «Bankrotlik to‘g‘risida»gi qonunda batafsil ko‘rsatib o‘tilgan. Yuridik shaxs davlat ro‘yxatidan tegishli ravishda chiqarilgandan so‘ng tugatilgan hisoblanadi. |