O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Inkasso bo‘yicha hisob-kitoblar –
naqd pulsiz hisob-kitoblar shakli bo‘lib, unga muvofiq bank to‘lovni oluvchining inkasso topshiriqno- masiga asosan uning nomidan va uning hisobidan to‘lovchidan to‘lov yoki aksept (to‘lovni amalga oshirish uchun roziliknoma) olish bo‘yicha harakatlarni amalga oshiradi. Mijozdan inkasso topshiriqnomasini olgan bank emitent deb ataladi. To‘lovchiga to‘lovni amalga oshirish yoki aksept to‘g‘risida bevosita talab qo‘yuvchi bank ijrochi bank hisoblanadi. Inkasso bo‘yicha hisob-kitoblar, ilgari qayd etilganidek, to‘lov talabnomasi, inkasso topshiriqnomasi yordamida mablag‘larni so‘zsiz hisobdan chiqarish uchun amalga oshirilishi mumkin. Boshqa 263 mamlakatlar hisob-kitoblar amaliyotida pul-hisob-kitob hujjatlarining veksellar va cheklar kabi turlaridan ham foydalaniladi. To‘lov talabnomasi – mablag‘larni oluvchi tomonidan emitent bankka jo‘natiladigan va to‘lovchiga muayyan summani ijrochi bank orqali to‘lash to‘g‘risidagi talabni o‘z ichiga olgan hisob-kitob hujjatidir. Bunday talab yuklab jo‘natilgan tovarlar, bajarilgan ishlar, ko‘rsatilgan xizmatlar uchun hamda tomonlar shartnomasida nazarda tutilgan boshqa to‘lovlar bo‘yicha qo‘yilishi mumkin. To‘lov talabnomalari bo‘yicha hisob-kitoblar to‘lovchining aksepti bilan ham, uning akseptisiz ham amalga oshirilishi mumkin. Aksept bilan to‘lanadigan talablar to‘lov summasi to‘lovchisi tomonidan aksept (tan olish) mavjud bo‘lgan holda qondiriladi. To‘lov talabnomasi aksepti muddati to‘lovchi bank tomonidan belgilanadi va qonunchilik bo‘yicha quyidagicha tuziladi: a) talab kelib tushgan kun hisobga olinmagan holda uch ish kuni – bir shahar hisob-kitoblarida; b) besh ish kuni – boshqa shaharlar mijozlari uchun; d) o‘n kungacha – to‘lovchining asoslab berilgan iltimosnomasi bo‘yicha. Aksept bilan to‘lanadigan talabnoma nusxasi bankka kelib tushgan kundan keyingi kundan kechiktirilmagan holda to‘lov vakiliga topshirilib, 1-kartoteka – «To‘lov muddatini kutayotgan hisob-kitob hujjatlari»ga joylashtiriladi. To‘lovchi belgilangan muddatda bankka aksept to‘g‘risidagi belgi bilan talabnomani qaytarishi shart. Agar to‘lovchi aksept uchun belgilangan muddatda o‘zining roziligi yoki to‘lovni to‘liq yoxud qisman rad etishi to‘g‘risida ma’lum qilmagan bo‘lsa, talabnoma bank tomonidan umumiy tartibda akseptlanadi va mablag‘lar to‘lovchi hisobvarag‘idan oluvchining hisobvarag‘iga o‘tkaziladi. To‘lovchining depozit hisobvarag‘ida mablag‘lar mavjud bo‘lmagan taqdirda, to‘lov talabnomasi 2-kartoteka – «Muddatida to‘lanmagan hisob- kitob hujjatlari»ga joylashtirilib, 3 kun davomida oluvchining bankiga majburiy tartibda xabarnoma jo‘natiladi. To‘lov talabnomasini to‘lash ushbu holda mablag‘larning kelib tushish darajasiga qarab qonunchilikda belgilangan to‘lovlar navbati hisobga olinib, amalga oshiriladi. To‘lovchining depozit hisobvarag‘ida mablag‘lar yetishmagan taqdirda, bank talabnoma bo‘yicha qisman haq to‘lab, qolgan summa talabnomasi qisman to‘langan summa ko‘rsatilib, 2-kartotekaga joylashtiriladi. 264 To‘lovchiga akseptdan qisman yoki to‘liq bosh tortish huquqi berilgan bo‘lib, bunda u rad etish sababi ko‘rsatilgan yozma xabarnomani o‘ziga xizmat ko‘rsatuvchi bankka albatta jo‘natishi shart. Bunday rad etish to‘lovchi tomonidan to‘lov talabnomasi aksepti uchun qonunchilikda nazarda tutilgan muddatlarda taqdim etiladi. To‘lov talabnomasi akseptini rad etish bo‘yicha belgilangan muddatlarda rad javobi olinmagan holda, u akseptlangan hisoblanadi va to‘lanishi kerak bo‘ladi. Ayrim hollarda qonun banklarga akseptsiz to‘lovchilar hisobvaraq- laridan mablag‘larni hisobdan chiqarish huquqini beradi. Bu qoida, masalan, elektr va issiqlik energiyasi uchun hisob-kitoblarga amal qiladi. Akseptsiz to‘lanishi kerak bo‘lgan va to‘lovchi bankiga operatsiya kuni davomida kelib tushgan talabnomalar shu kunning o‘zida to‘lanadi, to‘lovchining hisobvarag‘ida mablag‘lar mavjud bo‘lmagan yoki yetishmagan taqdirda esa, ular 2-kartotekaga joylashtiriladi. Olingan (inkasso qilingan) summalar ijrochi bank tomonidan zudlik bilan emitent banka berilishi shart, u esa, ushbu mablag‘larni mijoz hisobvarag‘i hisobiga o‘tkazishi kerak. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|