O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
qoplangan (deponentlangan),
qoplanmagan (kafolatli), chaqirib olinadigan va chaqirib olinmaydigan akkreditivlar. Qoplangan (deponentlangan) akkreditiv ochilayotganida emitent bank uni ochish vaqtida mijozning o‘z mablag‘larini yoki unga berilgan kreditni ijrochi bank ixtiyoriga emitent bank majburiyati amal qilgan barcha muddatga o‘tkazishi shart. Qoplanmagan akkreditiv ochilayotganida emitent bank ijrochi bankka ijrochi bankda yuritilayotgan emitent bank hisobvarag‘idan akkreditiv barcha summasini hisobdan chiqarish huquqini beradi. Qoplangan va qoplanmagan akkreditivlar chaqirib olinadigan va chaqirib olinmaydigan bo‘lishi mumkin. Uning matnida bunday ko‘rsatma yo‘q bo‘lsa, u chaqirib olinadigan akkreditiv hisoblanadi. Chaqirib olinadigan akkreditiv emitent bank tomonidan mablag‘larni oluvchini oldindan xabardor qilmasdan turib, o‘zgartirilishi yoki bekor qilinishi mumkin. Akkreditivni chaqirib olish mablag‘larni oluvchi oldida emitent bank zimmasiga yuklanishi mumkin bo‘lgan hyech qanday majburiyatlarni yuzaga keltirmaydi. Chaqirib olinadigan akkreditiv shartlarining o‘zgarishi to‘g‘risidagi barcha farmoyishlarni to‘lovchi mablag‘larni oluvchiga faqat emitent bank orqali berishi mumkin, u mablag‘larni oluvchi bankiga (ijrochi bank), bu bank esa mablag‘larni oluvchiga xabar beradi. Ijrochi bank (agar bu vaqtda u akkreditiv shartlarini o‘zgartirish yoki bekor qilish to‘g‘risida xabar olmagan bo‘lsa) chaqirib olinadigan akkreditiv bo‘yicha to‘lovlarni va boshqa operatsiyalarni amalga oshirishi lozim. Chaqirib olinadigan akkreditivdan farqli ravishda, chaqirib olin- maydigan akkreditiv uning foydasiga ochilgan bo‘lib, mablag‘larni oluvchining roziligisiz o‘zgartirilishi yoki bekor qilinishi mumkin emas. Ijrochi bank emitent bank bilan shartnoma asosida chaqirib olinmaydigan akkreditivni tasdiqlashi mumkin. 267 Akkreditiv bo‘yicha hisob-kitoblarning amal qilish muddati va tarkibi pul mablag‘larini to‘lovchi va oluvchi o‘rtasidagi shartnomada belgilanadi, unda quyidagilar mavjud bo‘lishi shart: emitent bank nomi, mablag‘larni oluvchini akkreditiv olish to‘g‘risida xabardor qilish usuli, akkreditiv bo‘yicha mablag‘larni olish uchun oluvchilar tomonidan taqdim etiladigan hujjatlarning to‘liq ro‘yxati va aniq tavsifi, tovarlar yuklab jo‘natilgan (xizmatlar ko‘rsatilgan, ish bajarilgan)idan keyin hujjatlarni taqdim etish muddatlari, ularni rasmiylashtirishga qo‘yilgan talablar. Akkreditivni ijro etish uchun mablag‘larni oluvchi akkreditiv muddati tugaguniga qadar akkreditiv barcha shartlarining bajarilishini tasdiqlovchi hujjatlarni ijrochi bankka taqdim etishi kerak. Akkreditiv shartlaridan hyech bo‘lmasa, bittasi bajarilmagan taqdirda, u bo‘yicha hisob-kitoblar amalga oshirilmaydi. Akkreditivning yopilishi oluvchi uchun noxush bo‘lgan muayyan oqibatlarga olib kelishi (masalan, tovarlarni yetkazib bergani uchun mablag‘ olish kafolatidan uni mahrum etishi) mumkinligi sababli qonunchilikda akkreditivni yopish uchun asoslar ro‘yxati nazarda tutilgan. Akkreditivni yopish to‘g‘risida ijrochi bank emitent bankka xabar beradi. Foydalanilmagan summa to‘lovchi bankining mablag‘lar depo- nentlangan hisobvarag‘iga o‘tkaziladi. Akkreditiv to‘liq ishlatilmagan va emitent bankka qaytarilgan holda, mablag‘lar qoldig‘i to‘lovchining talab qilib olinguncha depozit hisobvarag‘iga o‘tkaziladi. Tijorat banki hisob-kitob cheklari bilan hisob-kitoblar. Tijorat banki hisob-kitob cheki mijozning unga xizmat ko‘rsatuvchi bankka chek beruvchining hisobvarag‘idan chek egasi hisobvarag‘iga mablag‘lar muayyan summasini to‘lashni amalga oshirish to‘g‘risidagi topshiriq- nomasidan iborat. Amaldagi qonunchilik bo‘yicha naqd pulsiz hisob-kitoblarning bunday shakli jismoniy shaxslar (yakka tartibdagi tadbirkorlar) bilan yuridik shaxslar o‘rtasida tovarlar, ishlar va xizmatlar uchun faqat o‘zaro munosabatlardagina qo‘llanishi mumkin. Chek berilayotganida bank jismoniy shaxsning arizasiga muvofiq balans hisobvarag‘i – «Jismoniy shaxslarning talab qilib olinguncha depozitlari»da chek summasiga alohida ikkilamchi shaxsiy hisobvaraq ochadi va chekka faqat shu hisobvaraqdan haq to‘laydi. Chek jismoniy shaxsning talab qilib olinguncha depozit hisobvarag‘ida mavjud bo‘lgan mablag‘lar yoki u tomonidan kiritilgan naqd pullar hisobidan beriladi. 268 Chek ikki qismdan iborat: chekning o‘zi va uning koreshogi (milki). Koreshokda chekda ko‘rsatilgan summani tasdiqlash uchun mo‘ljallangan nazorat raqamlari bo‘ladi. Chekning amal qilish muddati tijorat banklari tomonidan mustaqil belgilanadi. Agar chekning amal qilish muddati tugashi bilan u bankka taqdim etilmagan bo‘lsa, chek summasi maxsus balans hisobvarag‘ida hisobga olinadi. Chekning amal qilish muddati tugashi bilan uning egasi bankka murojaat qilsa, bank chek egasining pasporti (yoki uning o‘rnini bosadigan boshqa hujjati) mavjud bo‘lgan holda, to‘sqinliksiz chekni qabul qiladi va so‘ndiradi. Naqd pulsiz hisob-kitoblar to‘g‘risida nizom cheklarni to‘lash tartibi, hisob-kitob cheklarini qabul qilish funksiyalari zimmasiga yuklatilgan bank xodimlarining majburiyatlarini qat’iy tartibga soladi. Amaldagi qonunchilik bo‘yicha, agar sotilayotgan tovar, bajarilgan ish, ko‘rsatilgan xizmat qiymati chek summasidan past bo‘lsa, chek egasi bo‘lgan tashkilot chek summasidan 25 foizgacha bo‘lgan miqdorda naqd pul bilan qaytim beradi. Tovarlar, ishlar va xizmatlarga haq to‘lash uchun qabul qilingan cheklar chek egasi bo‘lgan tashkilotlar tomonidan ularga xizmat ko‘rsatuvchi bank muassasasiga inkassatorlar orqali belgilangan tartibda pul tushumi bilan birga topshiriladi. Chek muddatidan qat’i nazar, notarial tasdiqlangan tegishli hujjatlar mavjud bo‘lgan holda, merosxo‘rlar yoki ishonchli shaxslar tomonidan taqdim etilishi mumkin. Chek tekshirilgach, bank boshqaruvchisi va bosh buxgalteri uni so‘ndirish uchun ruxsat beradi. Foydalanilmagan chek taqdim etilgan vaqtda, taqdim etilgan chekning asl yoki asl emasligi tekshiriladi, chek berilishiga asos bo‘lib xizmat qilgan hujjat bo‘yicha chek egasining shaxsi tasdiqlanadi, foydalanilmagan chek summasi esa, chek egasining depozit hisob- varag‘iga o‘tkaziladi. Qonunchilik bo‘yicha chek yo‘qotilgan bo‘lsa, bank ushbu chek bo‘yicha mablag‘larni hisobdan chiqarish uchun javobgar bo‘lmaydi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|